Súdwest-Fryslân

Súdwest-Fryslân (in het Nederlands Zuidwest-Friesland) is een gemeente in de Nederlandse provincie Friesland en is gelegen in de regio Zuidwest-Friesland. De gemeente heeft 89.989 inwoners (bron: gemeentelijke administratie per 1 januari 2021) en een oppervlakte van 908 km², onderverdeeld in 578 km² land en 330 km² water. Hiermee is het qua totaaloppervlakte en landoppervlakte de grootste gemeente van Nederland.

Súdwest-Fryslân
Zuidwest-Friesland

Gemeente in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Friesland Friesland
Coördinaten	53°0'0"NB, 5°32'38"OL
Algemeen
Oppervlakte	907,87 km²
- land	523,01 km²
- water	384,86 km²
Inwoners (1 januari 2021)	89.989? (172 inw./km²)
% migratieachtergr. (1 januari 2020)	9,3% (niet-westers: 4,2%, westers: 5,1%)
Bestuurscentrum	Sneek
Belangrijke verkeersaders	A7 N31 N354 N359
Station(s)	Sneek, Sneek Noord, IJlst, Workum, Hindeloopen, Koudum-Molkwerum, Stavoren
Politiek
Burgemeester (lijst)	Jannewietske de Vries (PvdA)
Economie
Gemiddeld inkomen (2012)	€ 32.500 per huishouden
Gem. WOZ-waarde (01-01-2019)	€ 199.000
WW-uitkeringen (2014)	48 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	8529-8774, 9012-9014
Netnummer(s)	0514, 0515, 0517, 0566
CBS-code	1900
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Amsterdamse code	11421
Website	sudwestfryslan.nl
Portaal    Nederland Súdwest-Fryslân

Topografische gemeentekaart van Súdwest-Fryslân, grenzen per 1-1-2018

Ontstaansgeschiedenis

De gemeente is het resultaat van meerdere gemeentelijke herindelingen, beginnend op 1 januari 2011. Toen ontstond Súdwest-Fryslân uit de fusie van de gemeenten Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wonseradeel (Wûnseradiel) en Wymbritseradeel (Wymbritseradiel).

In speciale raadsvergaderingen eind 2009 in de vijf gemeenteraden stemde 95% van de raadsleden voor de herindeling. Volgens een onderzoek, verschenen in de Leeuwarder Courant van 16 januari 2010, was 54% van de ondervraagde burgers voor de herindeling.

Op 1 januari 2014 werd een deel van de opgeheven gemeente Boornsterhem (Boarnsterhim) toegevoegd. Het ging om de dorpen Deersum, Poppingawier, Rauwerd, Sijbrandaburen en Terzool.

Op 1 januari 2018 werd de gemeente uitgebreid met een deel van de opgeheven gemeente Littenseradeel (Littenseradiel). Het ging om de dorpen Bozum, Britswerd, Edens, Hennaard, Hidaard, Itens, Kubaard, Lutkewierum, Oosterend, Oosterwierum, Rien, Roodhuis, Waaxens, Wieuwerd en Wommels. Door deze fusie werd de gemeente Súdwest-Fryslân in totaaloppervlak en landoppervlak de grootste van Nederland. Qua totaaloppervlak was dat al zo, maar tot aan de herindeling van 2018 had de gemeente Noordoostpolder het grootste landoppervlak.

Naam

Als werknaam koos men voor Súdwest Fryslân ('Zuidwest Friesland'), omdat de streek bekendstaat als de Zuidwesthoek. Burgemeester Onno van Veldhuizen van de gemeente Hoorn maakte in december 2009 namens de negen gemeenten in West-Friesland bezwaar tegen deze voorlopige naam. Volgens hem schiep de naam verwarring, omdat er dan een Oost-Friesland zou zijn (in Duitsland), een Friesland en een West-Friesland (in Noord-Holland), met daartussenin nog een regio Zuidwest-Friesland, die dan ten oosten van West-Friesland zou liggen.

Begin 2010 vaardigden de betrokken gemeentebesturen een oproep aan de inwoners uit om mee te denken over de definitieve naam. Uit de inzendingen kozen de vijf gemeenteraden elk een suggestie. Vier gemeenten schoven de werknaam naar voren: 'Súdwest Fryslân'. De gemeente Sneek echter wilde haar dominante positie in de nieuwe fusiegemeente graag benadrukt zien en bracht daarom 'Sneek Súdwest Fryslân' als naamsuggestie aan.

Rond die tijd werd ook een actiegroep opgericht die de fusiegemeente liever de naam 'Súdwestergo' zag krijgen, naar het historische Westergo. Er wordt geargumenteerd dat 'Súdwest Fryslân' te artificieel klinkt en door de twee accenten onpraktisch in gebruik is.

Toen de gemeente op 1 januari 2011 ontstond, heette ze officieel Súdwest Fryslân. Op 31 maart 2011 heeft de raad het officiële besluit genomen deze naam aan te nemen. In de vergadering van 26 mei 2011 werd echter besloten de naam te wijzigen naar Súdwest-Fryslân (met koppelteken) om zo beter aan te sluiten bij de spellingregels.

Plaatsen

De gemeente Súdwest-Fryslân is qua totale oppervlakte en qua landoppervlakte, na de opheffing van de gemeente Littenseradiel en aansluiting van een deel daarvan, grootste gemeente van Nederland. Ze telt 89 officiële plaatsen (kernen), waaronder zes van de Friese elf steden en 83 dorpen. Voor de steden zijn de Nederlandse namen de officiële, net als voor de meeste dorpen. Uitzonderingen gelden voor IJsbrechtum (Ysbrechtum) en It Heidenskip en de vijftien dorpen die tot 1 januari 2018 tot het grondgebied van Littenseradiel behoorden.

Steden en dorpen

In de gemeente bevinden zich de volgende officiële woonplaatsen (steden, dorpen en gehuchten):

Nederlandse naam Friese naam Abbega Abbegea Allingawier Allingawier Arum Arum Blauwhuis Blauhús Bolsward Boalsert Bozum Boazum Breezanddijk Breesândyk Britswerd Britswert Burgwerd Burchwert Cornwerd Koarnwert Dedgum Dedzjum Deersum Dearsum Edens Iens Exmorra Eksmoarre Ferwoude Ferwâlde Folsgare Folsgeare Gaast Gaast Gaastmeer De Gaastmar Gauw Gau Goënga Goaiïngea Greonterp Greonterp Hartwerd Hartwert Heeg Heech Hemelum Himmelum Hennaard Hinnaard Hichtum Hichtum Hidaard Hidaard Hieslum Hieslum Hindeloopen Hylpen Hommerts De Hommerts

Nederlandse naam Friese naam Idsegahuizum Skuzum Idzega Idzegea IJlst Drylts IJsbrechtum Ysbrechtum Indijk Yndyk Heidenschap It Heidenskip Itens Itens Jutrijp Jutryp Kimswerd Kimswert Kornwerderzand Koarnwertersân Koudum Koudum Koufurderrige Koufurderrige Kubaard Kûbaard Loënga Loaiïngea Lollum Lollum Longerhouw Longerhou Lutkewierum Lytsewierrum Makkum Makkum Molkwerum Molkwar Nijhuizum Nijhuzum Nijland Nijlân Offingawier Offenwier Oosterend Easterein Oosterwierum Easterwierrum Oosthem Easthim Oppenhuizen Toppenhuzen Oudega Aldegea Parrega Parregea Piaam Piaam Pingjum Penjum

Nederlandse naam Friese naam Poppingawier Poppenwier Rauwerd Raerd Rien Rien Roodhuis Reahûs Sandfirden Sânfurd Scharnegoutum Skearnegoutum Schettens Skettens Schraard Skraard Sijbrandaburen Sibrandabuorren Smallebrugge Smelbrêge Sneek Snits Stavoren Starum Terzool Tersoal Tirns Turns Tjalhuizum Tsjalhuzum Tjerkwerd Tsjerkwert Uitwellingerga Twellingea Waaxens Waaksens Warns Warns Westhem Westhim Wieuwerd Wiuwert Witmarsum Wytmarsum Wolsum Wolsum Wommels Wommels Wons Wûns Workum Warkum Woudsend Wâldsein Ypecolsga Ypekolsgea Zurich Surch

Naast deze officiële woonplaatsen zijn er nog een aantal dorpen die (nog) geen officiële woonplaats zijn of buurtschappen die ook wel dorp worden genoemd: Laaxum, Nijezijl, Osingahuizen en Scharl.

Buurtschappen

Naast de officiële plaatsen en enkele andere bevinden bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen:

Aaksens Abbegaasterketting Abbegaasterrige Andelahuizen Angterp Anneburen Arkum Atzeburen Baarderburen Baburen Barsum Bessens Bernsterburen Bittens Bloemkamp Bonjeterp Bootland Bovenburen De Band De Bieren De Bird

De Blokken De Hel De Grits De Kat De Klieuw De Nes De Polle De Rode Schuur De Weeren De Wieren Dijksterburen Doniaburen Doniawier Draaisterhuizen Driehuizen Eemswoude Engwerd Engwier Exmorrazijl Feyteburen Flansum

Galamadammen Goëngamieden Gooium Grauwe Kat Grote Wiske Grotewierum Harkezijl Hayum Hemert Het Vliet Hiddum Hidaarderzijl Hoekens Hornsterburen Houw Idserdaburen Indijk Jet Jonkershuizen Jousterp Jouswerd

Kampen Kerkeburen Kleine Gaastmeer Kleine Wiske Kleiterp Knossens Kooihuizen Kromwal Koudehuizum Laad en Zaad Lippenwoude Lytshuizen Makkum Meilahuizen Montsamaburen Nijeburen Nijeklooster Oosthem Ottenburen Piekezijl Remswerd

Rijtseterp Sandfirderrijp Scharneburen Schrok Sieswerd Sjungadijk Sotterum Speers Spijk Spreeuwenstein Strand Swaanwerd Swarte Beien Vierhuizen Viersprong Vijfhuis Vissersburen Westerlittens Wolsumerketting Wonneburen

Politiek

Zetelverdeling 2018

De 37 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ CDA: 10
■ PvdA: 6
■ FNP: 5
■ VVD: 4
■ GB TLSjabloon:Zetelverdeling/Controle/Afkorting: 2
■ GL: 3
■ CU: 2
■ D66: 2
■ Fractie deWindSjabloon:Zetelverdeling/Controle/Afkorting: 1
■ Fractie SemplSjabloon:Zetelverdeling/Controle/Afkorting: 1
■ Fractie PZSjabloon:Zetelverdeling/Controle/Afkorting: 1

Gemeenteraadszetels

Partij	2010	2014	2018
CDA	10	10	10
PvdA	7	6	6
FNP	6	5	5
VVD	5	3	4
Gemeente Belangen Totaal Lokaal	3	4	2
GroenLinks	2	1	3
ChristenUnie	2	2	2
D66	1	3	2
SP	-	3	-
Verenigd Links - Feriene Lofts	1	-	-
Fractie De Wind	-	-	1
Fractie Semplonius	-	-	1
Fractie PoieszZijlstra	-	-	1
Totaal	37	37	37

Het college van burgemeester en wethouders van Súdwest-Fryslân bestaat vanaf 24 september 2020 uit:

• Burgemeester:
  • Jannewietske de Vries (PvdA), burgemeester
    • Algemeen bestuur
    • Bestuurlijke samenwerking en coördinatie netwerken
    • Openbare Orde en Veiligheid
    • Brandweer
    • Rampenbestrijding
    • Communicatie
    • Burgerzaken
• Wethouders:
  • Bauke Dam (CDA), 1e locoburgemeester
    • Economische zaken, inclusief Programma Werken
    • Landbouw en Landschap
    • Ontwikkelagenda, inclusief Agenda IJsselmeer en Agenda Sneek
    • Gebiedsagenda ZWH
    • Sport
    • Dorpshuizen
  • Gea Wielinga (CDA), 2e locoburgemeester
    • Financiën, inclusief grondexploitatie
    • Zorg, inclusief Wmo, welzijn en gebiedsteams
    • Arbeidsparticipatie en Inkomen, inclusief Empatec en minimabeleid
    • Agenda Bolsward
  • Mark de Man (VVD), 3e locoburgemeester
    • Wonen inclusief programma wonen
    • Toerisme en Recreatie
    • Europese agenda
    • Kapitaalgoederen, inclusief vastgoed en huisvesting buitendienst
    • Jeugd en Jeugdzorg
    • Handhaving
  • Erik Faber (GroenLinks), 4e locoburgemeester
    • Duurzaamheid en Klimaatagenda
    • Afval, waterbeheer en riolering
    • Bedrijfsvoering en Dienstverlening, inclusief Huisvesting en Digitalisering
    • Ruimtelijke ontwikkeling en Omgevingswet
    • Agenda Ut de Mienskip
    • Bedrijfsvoering en Dienstverlening, inclusief huisvesting en digitalisering
  • Mirjam Bakker (D66), 5e locoburgemeester
    • Cultuur en Kunst, inclusief Erfgoed en HCW
    • Onderwijs, inclusief doordecentralisatie
    • Verkeer en Vervoer
    • Vernieuwing lokale democratie (bestuurlijke vernieuwing)

Wateren

In de provincie Friesland zijn in veel gemeenten, waaronder de gemeente Súdwest-Fryslân, de Friese namen van de oppervlaktewateren de officiële namen. Grote uitzonderingen zijn het IJsselmeer en de stadsgrachten. De Nederlandse waternamen zijn afkomstig van de Topografische Dienst van Kadaster Geo-Informatie.

Meren en poelen

De Morra met op de achtergrond de Galamadammen

In de gemeente bevinden zich de volgende meren en poelen:

Nederlandse naam Officiële naam Aent Lieuwespoel Aant Liuwespoel Anewiel Anjewiel Bombrekken Bombrekken De Liens De Liens Diepe Sloot Djippe Sleat De Drie Pollen Trije Pôlen Fluessen De Fluezen Gauwsterhoppen Gauster Hoppen De Geeuw De Geau Goëngarijpsterpoelen Goaiïngarypster Puollen Goëngerkolk Goaiïngeaster Kolk Gossepalen Gossepeallen De Gravinnepoel Grevinnepoel De Grons De Grûns Groote Gaastmeer Grutte Gaastmar Groote Potten Grutte Potten Heegermeer Hegemer Mar Hengstepoel Hingstepoel Hissemeer Hissemar De Holken De Holken Het Hop De Hop Hofmeer Hofmar Idzegaasterpoel Idzegeaster Poel IJsselmeer IJsselmeer (Fries: Iselmar) Kerkehop Tsjerkehop Kleine Polle Kleine Polle Kleine Potten Lytse Potten Koevordermeer De Kûfurd De Kolk De Kolk Kruisbrekken Krúsbrekken Kruiswater Krúswetter Kuilart Kuilart Langstaartenpoel Langsturtepoel

Nederlandse naam Officiële naam Leienpoel Leienpoel Louwepoel Louwepoel Morra De Morra (Fries: De Moarre) Morrawieltje Moarswieltsje Noorder Ee Noarderie Oorden De Oarden Oosthemmermeer Easthimmer Mar Oudegaasterbrekken Aldegeaster Brekken Oudhof Aldhôf Oud-Karre Aldkarre Palsepoel Palse Poel Piekemeer Pikemar Het Piel It Piel Prinsepoel Prinsepoel Rietmeer Reidmar Ringwiel Ringwiel Rintjepoel Rintsjepoel Schuttelpoel Skûtelpoel Sipkemeer Sipkemar Slotermeer Sleattemer Mar Sneekermeer Snitser Mar Ursulapoel Ursulapoel Vlakke Brekken Flakke Brekken Het Vliet It Fliet Vogelhoek Fûgelhoeke Wegsloot Weisleat Witte Brekken Wite Brekken Zandige Grons Sânige Grûns 't Zand It Sân Zandmeer Sânmar Zevenepoel Sânepoel Zwarte Brekken Swarte Brekken Zwarte Woude Swarte Wâlde

Kanalen en sloten

Diverse kanalen, sloten en watergangen in de gemeente zijn:

Abbegaasteropvaart (Abbegeaster Opfeart) Ategracht (Ategrêft) Babuursteropvaart (Beabuorster Opfeart) Bolswardertrekvaart (Boalserter Feart) Broeresloot (Broersleat) Dorpsvaart (Doarpsfeart) Ee (IJlst) Ee (Woudsend) (De Ie) Fokkegracht (Fokkegrêft) Franekervaart (Frjentsjerter Feart) Geeuw (De Geau) Ges (It Ges) Groote Zijlroede (Grutte Sylroede) Gudsekop (Gudzekop) Harlingervaart (Harnzer Feart) Het Nauw van de Brekken (It Nau) Heidenschapstervaart (Heidenskipster Feart) Hollegracht (Holle Grêft) Horsa (De Horsa)

Houkesloot (Houkesleat) Indijk (Koudum) (Yndyk) De Indijk (Parrega) (Yndyk) Jachthavenkanaal Johan Frisokanaal Joustervaart (Jouster Feartsje) Kleine Zijlroede (Lytse Sylroede) Het Kruiswater (Krúswetter) Loaiïngeaster Feart Makkumerdiep (Makkumer Djip) Makkumervaart (Makkumer Feart) Modderige Geeuw (Modderige Geau) Modderige Rijd (Modderige Ryd) Mûzel (De Mûzel) Nauwe Gracht (Nauwe Gracht) Nauwe Wijmerts (Nauwe Wimerts) Ooster Wijmerts (Easterwimerts) Oude Kloostervaart (Kleasterfeart) Prinses Margrietkanaal

Ringwielgracht (Ringwielgrêft) Sneeker Oudvaart (Snitser Aldfeart) Van Panhuyskanaal Vrijegrassloot (Frijgerssleat) Wellesloot (De Welle) Het Wijd (Molkwerum) (It Wiid) Het Wijd (Sneek) (It Wiid) Wijddraai (Wiiddraai) Wijde Wijmerts (Wide Wimerts) Wijmerts of Bolswarderzeilvaart (De Wimerts) Wijnsloot (Weinsleat) Witmarsumervaart (Wytmarsumer Feart) Workumertrekvaart (Warkumer Trekfeart) Woudsenderrakken (Wâldseinster Rakken) Woudvaart (Wâldfeart) Zijlroede (Sibrandabuorster Sylroede) Zijpsloot (Sypsleat) Zomerrak (Somerrak) Zwette of Sneekertrekvaart (De Swette)

Grachten

In de gemeente bevinden zich in drie van de Friese elf steden historische stadsgrachten. Van de stadsgrachten zijn de Nederlandse namen de officiële.

• Bolsward: Stadsgracht (Stêdsgrêft)
• Sneek: Grootzand (Grutsân), Kleinzand (Lytssân), Leeuwenburg (Liuwenburch), Stadsgracht (Stêdsgrêft), Koopmansgracht (Koopmansgrêft), Prinsengracht (Prinsengrêft), Waterpoortsgracht (Wetterpoartsgrêft), Kerkgracht (Tsjerkegrêft), Prins Hendrikkade (Prins Hindrikkade) en Jousterkade.
• Stavoren: Stadsgracht (Stêdsgrêft)

Monumenten

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, en oorlogsmonumenten, zie:

• Lijst van rijksmonumenten in Súdwest-Fryslân
• Lijst van gemeentelijke monumenten in Súdwest-Fryslân
• Lijst van oorlogsmonumenten in Súdwest-Fryslân

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Harlingen		Waadhoeke		Leeuwarden
Hollands Kroon, (via Afsluitdijk)
Medemblik (over IJsselmeer)				De Friese Meren

Zie ook

• Nationaal Landschap Zuidwest Friesland
• Lijst van beelden in Súdwest-Fryslân

Externe link

• Website gemeente Súdwest-Fryslân

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Súdwest-Fryslân van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de gemeente Súdwest-Fryslân
Steden: Bolsward · Hindeloopen · IJlst · Sneek · Stavoren · Workum Dorpen en gehuchten: Abbega · Allingawier · Arum · Blauwhuis · Bozum · Breezanddijk · Britswerd · Burgwerd · Cornwerd · Dedgum · Deersum · Edens · Exmorra · Ferwoude · Folsgare · Gaast · Gaastmeer · Gauw · Goënga · Greonterp · Hartwerd · Heeg · Hemelum · Hennaard · Hichtum · Hidaard · Hieslum · Hommerts · Idsegahuizum · Idzega · IJsbrechtum · Indijk · It Heidenskip · Itens · Jutrijp · Kimswerd · Kornwerderzand · Koudum · Koufurderrige · Kubaard · Laaxum · Loënga · Lollum · Longerhouw · Lutkewierum · Makkum · Molkwerum · Nijhuizum · Nijland · Offingawier · Oosterend · Oosterwierum · Oosthem · Oppenhuizen · Oudega · Parrega · Piaam · Pingjum · Poppingawier · Rauwerd · Rien · Roodhuis · Sandfirden · Scharl · Scharnegoutum · Schettens · Schraard · Sijbrandaburen · Smallebrugge · Terzool · Tirns · Tjalhuizum · Tjerkwerd · Uitwellingerga · Waaxens · Warns · Westhem · Wieuwerd · Witmarsum · Wolsum · Wommels · Wons · Woudsend · Ypecolsga · Zurich Buurtschappen: Aaksens · Abbegaasterketting · Abbegaasterrige · Andelahuizen · Angterp · Anneburen · Arkum · Atzeburen · Baarderburen · Baburen · Barsum · Bessens · Bernsterburen · Bittens · Bloemkamp · Bonjeterp · Bootland · Bovenburen · De Band · De Bieren · De Bird · De Blokken · De Hel · De Grits · De Kat · De Klieuw · De Nes · De Polle · De Rode Schuur · De Weeren · De Wieren · Dijksterburen · Doniaburen · Doniawier · Draaisterhuizen · Driehuizen · Eemswoude · Engwerd · Engwier · Exmorrazijl · Feyteburen · Flansum · Galamadammen · Goëngamieden · Gooium · Grauwe Kat · Grote Wiske · Grotewierum · Harkezijl · Hayum · Hemert · Het Vliet · Hiddum · Hidaarderzijl · Hoekens · Hornsterburen · Houw · Idserdaburen · Indijk (Bozum) · Jet · Jonkershuizen · Jousterp · Jouswerd · Kampen · Kleine Gaastmeer · Kleine Wiske · Kleiterp · Knossens · Kooihuizen · Kromwal · Koudehuizum · Laad en Zaad · Lippenwoude · Lytshuizen · Makkum (Bozum) · Meilahuizen · Montsamaburen · Nijeburen · Nijeklooster · Nijezijl · Oosthem (Witmarsum) · Osingahuizen · Ottenburen · Piekezijl · Remswerd · Rijtseterp · Sandfirderrijp · Scharneburen · Schrok · Sieswerd · Sjungadijk · Sotterum · Speers · Spijk · Spreeuwenstein · Strand · Swaanwerd · Swarte Beien · Tsjerkebuorren · Vierhuizen · Viersprong · Vijfhuis · Vissersburen · Westerlittens · Wolsumerketting · Wonneburen Friesland: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten