Achtkarspelen

gemeente in Friesland, Nederland

Achtkarspelen (Geluidsfragment Nederlandse uitspraak (info / uitleg), Friese uitspraak: [axt’kaspələn]?) is een gemeente in het oosten van de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telt 28.110 inwoners en heeft een totale oppervlakte van 103,98 km², waarvan 102,23 km² land en 1,75 km² water (31 januari 2023, Bron: CBS[1]).

Achtkarspelen
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Locatie van de gemeente Achtkarspelen (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Vlag Friesland Friesland
Coördinaten 53° 25′ NB, 6° 15′ OL
Algemeen
Oppervlakte 103,98 km²
- land 102,23 km²
- water 1,75 km²
Inwoners
(31 januari 2023)
28.110?
(275 inw./km²)
Bestuurscentrum Buitenpost
Belangrijke verkeersaders N355 N358 N369
Station(s) Buitenpost
Politiek
Burgemeester (lijst) Oebele Brouwer
Zetels
Gemeenteraad
CDA
FNP
ChristenUnie
GBA
PvdA
PVV
FVD
GL

21
6
4
3
3
2
1
1
1
Economie
Gemiddeld inkomen (2012) € 21.100 per huishouden
Gem. WOZ-waarde (2014) € 181.000
WW-uitkeringen (2014) 58 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 9230-9233,
9280-9289,
9870-9873
Netnummer(s) 0511, 0512
CBS-code 0059
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website www.achtkarspelen.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Achtkarspelen
Bevolkingspiramide (2022)
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Topografische gemeentekaart van Achtkarspelen

GeschiedenisBewerken

De naam Achtkarspelen verwijst naar de acht oorspronkelijke karspelen van het decanaat Oldehove die over de Lauwers lagen, te weten: Augustinusga, Buitenpost, Drogeham, De Kooten, Kortwoude, Lutkepost, Surhuizum en Twijzel. De grietenij Achtkarspelen nam lang een aparte plaats in Friesland in. In de middeleeuwen behoorde Achtkarspelen tot het bisdom Münster, terwijl de rest van Friesland onderdeel was van het bisdom Utrecht.

De grietenij Achtkarspelen werd in 1851 een gemeente na de invoering van de gemeentewet in Nederland van Thorbecke.

MonumentenBewerken

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:

KernenBewerken

De gemeente Achtkarspelen telt twaalf officiële kernen, waarvan Surhuisterveen en Buitenpost de grootste zijn.

DorpenBewerken

Aantal inwoners per kerngebied* op 1 januari 2021:[2]

Nederlandse naam Friese naam Inwoners
Surhuisterveen Surhústerfean 6.050
Buitenpost Bûtenpost 5.770
Harkema De Harkema 4.295
Kootstertille Koatstertille 2.425
Twijzelerheide Twizelerheide 1.775
Drogeham Droegeham 1.725
Surhuizum Surhuzum 1.275
Augustinusga Stynsgea 1.200
Boelenslaan Boelensloane 1.195
Twijzel Twizel 1.080
Gerkesklooster** Gerkeskleaster 760
Stroobos** Strobos 315

* Kerngebied: de woonkern en het bijbehorende omliggende gebied buiten de bebouwde kom. Gegevens per bebouwde kom zijn niet beschikbaar.
** Gerkesklooster en Stroobos vormen samen een tweelingdorp, onder de naam Gerkesklooster-Stroobos tezamen 1115 inwoners in 2019

BuurtschappenBewerken

Naast deze dorpen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen, die sinds 2021 uitsluitend eentalig Friese plaatsnaamborden hebben:

PolitiekBewerken

College van burgemeester en wethoudersBewerken

Functie Naam Partij info
Burgemeester Oebele Brouwer partijloos per 7 februari 2019
Wethouders Harjan Bruining CDA
Jouke Spoelstra CDA
Margreet Jonker CU
Max de Haan GBA
Gemeentesecretaris Jaap Wijma (interim)

BurgemeestersBewerken

GemeenteraadBewerken

De gemeenteraad van Achtkarspelen bestaat sinds 1978 uit 21 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds:[3]

Huidge zetelverdeling gemeenteraad
        
De 21 zetels zijn als volgt verdeeld:
Gemeenteraadszetels
Partij 1935 1939 1946 1949 1953 1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2022
CDA 11* 11* 12 9 8 9 6 8 7 6 6 5 6 6
FNP 0 0 1 2 3 4 3 5 4 5 6 4 4
CU 3* 2 3 3 3 3
GBA 2 2 2 2 3 3 3 3
PvdA 5 4 5 6 5 6 6 6 7 7 8 6 5 4 3 6 3 3 2 2
PVV 1 1
FVD 1
GL 1 1
VVD 0* 1 1 1 1 0 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0
RPF-SGP 0* 0 * 0 1 1 1 2 2
GPV 1* 1* 0* 1* 1* 1 1 1 1 1 1 1 1
PPR-EVP-PSP 0* 0* 0
CPN 1 1 1 0 0 0 0 0
ARP 7 7 8 7 7 7 7 8
CHU 3 3 3 3 2 3 3 3
BP 1
SDAP 3 2
CDU 2 2
VD 2 2
TBN 1
Totaal 17 17 17 17 17 17 17 19 19 19 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21
Opkomst (%) 92,1 92,5 89,5 89,5 94,1 93,3 92,6 92,3 72,3 74,0 82,3 77,7 84,8 73,8 70,2 65,8 67,2 63,1 54,1 55,9 56,7 52,8
N.B. 0 = nul zetels, maar wel aan de verkiezingen deelgenomen.
* 1946: VVD: lijst PvdV (1946-1948)
* 1949-1970: GPV: 1949-1966: Lijst Holwerda; 1970: Lijst Broersma
* 1970-1974: CDA: lijst AR-CHU
* 1970-1974: RPF-SGP: lijst SGP
* 1974-1978: PPR-EVP-PSP: lijst PPR
* 2002: CU: lijst CU-SGP

Openbaar vervoerBewerken

TreinBewerken

De gemeente heeft één treinstation: station Buitenpost. Hier stoppen de snel- en stoptreinen van Arriva in de richting van Leeuwarden en Groningen.

BusBewerken

In de gemeente rijden verschillende buslijnen van vervoerders Arriva en Qbuzz:

Aangrenzende gemeentenBewerken

   Aangrenzende gemeenten   
 Dantumadeel       Noardeast-Fryslân        
             
 Tietjerksteradeel   Westerkwartier (GR) 
           
        Smallingerland