Smallingerland

voormalige grietenij en gemeente in Friesland, Nederland

Smallingerland (uitspraak) (Fries: Smellingerlân (uitspraak)) is een gemeente in het oosten van de Nederlandse provincie Friesland met als hoofdplaats Drachten. De gemeente telde 56.654 inwoners op 1 januari 2024 en heeft een oppervlakte van 126,18 km². Er zijn 23.542 woningen in de gemeente Smallingerland.

Smallingerland
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Locatie van de gemeente Smallingerland (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Vlag Friesland Friesland
Coördinaten 53° 10′ NB, 6° 10′ OL
Algemeen
Oppervlakte 126,17 km²
- land 117,31 km²
- water 8,86 km²
Inwoners
(1 januari 2024)
56.654?
(483 inw./km²)
Bestuurscentrum Drachten
Belangrijke verkeersaders A7 N31 N381
Politiek
Burgemeester (lijst) Jan Rijpstra (VVD)[1]
Zetels
Gemeenteraad
CDA
ChristenUnie
PvdA
SP
ELP
Smallingerlands Belang
VVD
GroenLinks
D66
FNP
Fractie-Mulder

31
5
5
3
3
3
3
3
2
2
1
1
Economie
Gemiddeld inkomen (2012) € 23.600 per huishouden
Gem. WOZ-waarde (2014) € 180.000
WW-uitkeringen (2014) 48 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 8497, 9201 - 9223
Netnummer(s) 0512, 0566
CBS-code 0090
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Amsterdamse code 10405
Website www.smallingerland.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Smallingerland
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Topografische gemeentekaart van Smallingerland, september 2023

Naam en geschiedenis bewerken

De gemeente Smallingerland ontleent haar naam aan Smalle Ee, een meer in het midden van de gemeente. De gemeente wordt als het ware in tweeën gedeeld door meren die de uitloper zijn van de rivier De Drait. Eerst krijgen we de Smalle Ee (ook Smalle Eesterzanding genoemd), dan vervolgens de Monnike Ee, Wijde Ee en iets verder op de Kromme Ee. Ook naar het water Smalle Ee is een klein dorp ten zuidwesten van Drachten vernoemd, waar vroeger tot 1586 een klooster heeft gestaan. Het dorp Smalle-Ee was tot omstreeks 1625 de hoofdplaats van de grietenij (gemeente), waarna Oudega het werd. Maar tot circa 1667 werd nog beurtelings rechtgesproken in Smalle Ee en Oudega. Oudega bleef de hoofdplaats tot 1816, daarna heeft Opeinde die functie even overgenomen tot 1826 toen Drachten de hoofdplaats werd. De plaats Drachten is een samenvloeiing van twee kleine boerendorpen, Noorder- en Zuider Drachten.

Kernen bewerken

De gemeente Smallingerland telt veertien officiële kernen. De hoofdplaats is Drachten en is verreweg de grootste plaats binnen de gemeente Smallingerland. De Nederlandse namen zijn de officiële, met uitzondering van De Tike. De plaatsnaamborden van de dorpen zijn tweetalig, in het Nederlands en in het Fries.

Dorpen bewerken

Aantal inwoners per woonkern per 2021.

Nederlandse naam Friese naam Inwoners
Drachten Drachten 44.870
Boornbergum Boarnburgum 1.775
Opeinde De Pein 1.745
Oudega Aldegea 1.675
Drachtstercompagnie Drachtsterkompenije 1.660
Rottevalle De Rottefalle 1.405
Houtigehage De Houtigehage 900
De Wilgen De Wylgen 670
Nijega Nyegea 470
De Tike (of Tieke) De Tike 335
De Veenhoop De Feanhoop 260
Kortehemmen Koartehimmen 170
Goëngahuizen Goaiïngahuzen 55
Smalle Ee Smelle Ie 45

Bron: Gemeente Smallingerland/CBS

Buurtschappen bewerken

Naast deze officiële kernen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen:

Bevolkingsgroei bewerken

De gemeente Smallingerland is tot 2012 voortdurend gegroeid. In 2013 is er voor het eerst sprake van een kleine teruggang.

  • 1960 - 25.730
  • 1970 - 38.627
  • 1980 - 48.472
  • 1990 - 50.229
  • 2000 - 52.437
  • 2010 - 55.271
  • 2011 - 55.436
  • 2012 - 55.456
  • 2013 - 55.454
  • 2019 - 55.939
  • 2022 - 55.863

Bron: CBS Statline

Millennium Gemeente bewerken

Smallingerland is de eerste Friese Millennium Gemeente.

Politiek bewerken

De gemeenteraad van Smallingerland bestaat uit 31 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds 1994:

Zetelverdeling 2018
         
De 27 zetels zijn als volgt verdeeld:
Partij 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2022
CDA 10 7 8 8 7 6 5 4 5
ChristenUnie - - - 3 4 4 5 4 5
PvdA 11 7 8 7 11 7 6 4 3*
SP - - 2 2 3 2 4 2 3
ELP - - - - - - 3 7 3
Smallingerlands Belang - - - - 1 2 2 3 3
VVD 3 3 3 3 2 4 2 2 3
GroenLinks 2 3 3 2 1 2 1 2 2
D66 2 3 1 1 - 1 2 2 2
FNP 1 1 1 1 1 2 1 1 1
Fractie-Mulder - - - - - - - - 1*
Gemeentebelangen Smallingerland - 4 2 4 1 1 - - -
RPF 1 2 2 - - - - - -
GPV 1 1 1 - - - - - -
Totaal 31 31 31 31 31 31 31 31 31
* 2022: Fractie-Mulder afsplitsing van PvdA[2]

Geboren in Smallingerland bewerken

Aangrenzende gemeenten bewerken

   Aangrenzende gemeenten   
 Leeuwarden       Tietjerksteradeel
Achtkarspelen 
      
             
 Heerenveen   Westerkwartier (GR) 
           
        Opsterland        

Cultuur bewerken

Monumenten bewerken

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, oorlogsmonumenten en kunstwerken, zie:

Kunst in de openbare ruimte bewerken

In de gemeente zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie: