9e eeuw

de 9e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren 801 tot en met 900

De 9e eeuw (van de christelijke jaartelling) is de 9e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren 801 tot en met 900. De 9e eeuw behoort tot het 1e millennium.

Overzicht van de jaren in en rond de 9e eeuw
Jaren 90 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799
Jaren 00 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809
Jaren 10 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819
Jaren 20 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829
Jaren 30 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839
Jaren 40 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849
Jaren 50 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859
Jaren 60 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869
Jaren 70 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879
Jaren 80 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889
Jaren 90 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899
Jaren 00 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909

Langjarige gebeurtenissen en ontwikkelingen

bewerken
 
Kaart van de Vikinggebieden in de 8e (donkerrood), 9e (rood), 10e (oranje) en 11e (geel) eeuw. De groene gebieden waren het slachtoffer van regelmatige rooftochten door Vikingen.
Vikingen
  • Met hun vergevorderde zeevaartkunde zijn de inwoners van het verre noorden van Europa steeds succesvoller. Soms neemt dat de vorm aan van gewapende invallen in de rest van Europa, maar vaak is het ook gewoon een gedurfde vorm van handel op de verre afstanden.
  • Engeland, de Nederlanden en Frankrijk worden bezocht door de Denen. De Noren koloniseren Ierland en IJsland, terwijl de Varjagen (Zweden) zich op de Baltische kusten en in de Slavische gebieden ter plaatse van Novgorod vestigen en het Kievse Rijk stichten.
  • De Vikingen beginnen nederzettingen te bouwen op de kusten van Ierland, die zich ontwikkelen tot de eerste steden in Ierland. Deze Ierse Viking-steden Wexford, Waterford, Cork en Limerick beginnen vervolgens een bedreiging te vormen voor de Ierse clans.
Europa
  • Met de kroning van Karel de Grote in 800 begint de eeuw voor West-Europa als een tijd van hoop, zoals deze in vele eeuwen niet gevoeld is. Het begin van deze eeuw mag dan ook een tijd van ongekende bloei en herstel genoemd worden, die bekendstaat als de Karolingische renaissance.
  • In de tweede helft van de eeuw echter komen er steeds grotere problemen. Voor een deel komt dat omdat de Franken het begrip 'kroonprins', de enige erfgenaam van de macht, niet kennen. Na de dood van de koning volgt een deling van het Frankische Rijk volgens het Salische erfrecht. De Merovingers blijken niet bij machte om hun onderdanen tegen invallen uit het noorden te beschermen en plaatselijke machthebbers, die de Vikingen moeten zien te weren, zien niet in waarom zij de keizer nog moeten gehoorzamen.
  • De Frankische gebieden worden onderverdeeld in gouwen, met aan het hoofd een gouwgraaf. In de tweede eeuwhelft wordt die functie meer en meer erfelijk en ontstaan grafelijke dynastieën.
  • Joden hebben in het Karolingische Rijk een status aparte. Zij hoeven geen legerdienst te verrichten, mogen onbeperkt handel drijven, maar moeten wel hogere belastingen betalen dan de christenen. Een speciale officier, de Judenmeister, wordt door de regering aangesteld om de privileges van de Joden te beschermen.
  • In Engeland, voor zover niet bezet door Vikingen, bloeien de zeven Angel-Saksische koninkrijken: de Heptarchie. Uiteindelijk bereikt Alfred de Grote van Wessex min of meer de status van 'Koning van Engeland".
  • Byzantium komt in 843 eindelijk de iconenstrijd te boven en kan daarmee beginnen aan een langzaam herstel. Met de ontwikkelingen in het westen, namelijk de kroning van Karel de Grote tot nieuwe 'keizer van het Westen' heeft de 'Oost-Romeinse' keizer echter wel zijn aanspraak op het enig keizerschap en daarmee de hoogste positie in de rangorde van het christendom verloren zien gaan. Daarmee wordt de paus ook steeds onafhankelijker van de Byzantijnse keizer.
  • Het Iberisch Schiereiland is grotendeels in handen van de Moren, maar in het noorden ontwikkelen zich christelijke koninkrijkjes.
  • Het heidense Groot-Moravische Rijk omvat het huidige Tsjechië, Slowakije, Hongarije en delen van de aangrenzende landen, onder andere Saksen en Silezië.
  • Er begint een nieuwe volksverhuizing onder impuls van de Varjagen (Scandinaviërs), die een Finse bevolkingsgroep, de Magyaren zuidwaarts drijven, die op hun beurt een Turks nomadenvolk storen, de Petsjenegen. De Varjagen zullen het Rijk van Kiev stichten en de Petsjenegen zullen de plaats van de Chazaren innemen. De Magyaren worden naar het westen gedreven, samen met de Kabaren (opstandige Khazaren), naar de Pannonische vlakte.
  • De kloosterordes verbreiden de wijnbouw over Europa.


Islamitische wereld
  • De spectaculaire veroveringen van de Islam zijn nu goeddeels ten einde. Het Arabische Rijk valt uiteen in elkaar bestrijdende staten.
  • De islam kan zich aan consolidatie en culturele bloei wijden. Deze bloei wordt mede mogelijk gemaakt door de in het algemeen tolerante houding ten opzichte van de christenen, die vaak nog de overheerste meerderheid van de bevolking zijn. In landen als Irak vervullen vele christenen belangrijke functies.
  • De moetazilieten maken de dienst uit aan het Abbasidische hof tussen 818 en 848. De moetazilieten gebruiken slechts de Koran als basis voor het recht en voelen zich niet gebonden aan de Hadithverzamelingen of aan het werk van de oelema. Hierdoor blijft er ruimte voor een eigenmachtige wetgeving door de kalief. Vanaf 850 is daar geen sprake meer van en speelt de kalief geen rol meer bij het vaststellen wat islam en wat sharia is.
  • In de 9e eeuw ontstaat een sterke tegenreactie op het moetazilisme door onder meer de school van de asharieten. Na 861 worden de moetazilieten vervolgd en worden ze niet meer als rechtsschool (Ar. madhhab) erkend. De asharieten worden dominant in de scholen van Safi, Hanafi en Maliki.
  • De kunsten en wetenschappen worden gestimuleerd door de intellectuele vrijheid die de Abbasiden voorstaan. Er ontstaan beroemde studiecentra met onder andere het Huis der Wijsheid waar vanuit de hele bekende wereld studenten en geleerden komen studeren en onderwijzen. Bagdad wordt een belangrijk centrum voor het in stand houden van de vroegere Helleense geschriften. Ook de geneeskunst staat op hoog peil.
  • De Hadithverzamelingen van Al-Bukhari en Muslim komen tot stand. Ze bevatten overleveringen over het leven en de uitspraken van de Profeet, en worden als de meest authentieke van alle Hadithverzamelingen gezien. Ook worden ze beschouwd als de belangrijkste bron na de Koran.
  • Uit deze periode dateren de vertellingen van Duizend-en-een-nacht, waarin Bagdad en zijn beroemde kalief Haroen ar-Rashid een belangrijke rol spelen.
  • In Noord-Afrika zetelt de dynastie der Aghlabiden te Kairouan. [[[Emir]]s uit dit huis veroveren ook Sicilië en Apulië en vestigen er islamitische rijkjes.
 
Moorse architectuur in de Mezquita in Córdoba, oorspronkelijk een moskee.
Christendom
Lage landen
  • In Zeeland worden ringwalburgen gebouwd ter verdediging tegen de Vikingen. In vredestijd zijn de burgen doorgaans onbewoond, maar in geval van gevaar vormen ze een veilig heenkomen voor de lokale bevolking. Toch is een deel van Walcheren enige tientallen jaren een uitvalsbasis voor de plundertochten van de Vikingen.
  • De missionaris Liudger brengt het Christendom in Hamaland.
Azië
Innovatie
  • In het Midden-Oosten ontstaat de techniek om aardewerk te glazuren.
Scheepvaart en handel
Amerika
  • Voor de Maya is deze eeuw een tijd van chaos en desintegratie. Een voor een worden de oude stadstaten verlaten. De basis van de economie, de landbouw is niet in staat om de gegroeide bevolking te voeden, mede door roofbouw en door een te groot geworden adel, die het beste land heeft volgebouwd. De lange telling wordt in deze tijd voor het laatst gebruikt. Voor sommige steden is de laatste vermelding op steen al van voor 800, voor een enkele van na 900 (909 is de laatste datum). Tegelijkertijd echter is er in het noorden, met name in Chichén Itzá een nieuw begin. Gebaseerd op een ander politiek stelsel — eerder een oligarchie dan een god-koningschap — begint daar een nieuwe bloeiperiode die tot 1450 zal voortduren.
  • Noordelijker zijn in het Dal van Mexico de Tolteken in opkomst, die hun hoofdstad in Tollan hebben gevestigd. Ze overvleugelen Xochicalco en breiden hun macht uit tot Yucatán.

Belangrijke personen

bewerken

Uitvindingen en ontdekkingen

bewerken
  • Eerste afbeelding van een roterende slijpsteen in een Europese bron - de illustratie toont een slinger, het eerste bekende gebruik van een slinger in het Westen.
  • Het eerste bekende gedrukte boek, geprint in China door het gebruik van blokdruk.
  • Uitvinding van buskruit door Chinese taoïstische alchemisten.
  • De volkstaal in het vroegere Romeinse rijk, het Vulgair Latijn, begint zich te ontwikkelen in verschillende Romaanse talen.
  • Twee syllabische schriften of kana worden ontwikkeld vanuit vereenvoudigd Chinees in Japan.
Zie de categorie 9th century van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.