Spoorlijn 54 Mechelen - Terneuzen

spoorlijn in België

Spoorlijn 54 is een Belgisch-Nederlandse spoorlijn tussen Mechelen en Terneuzen die in totaliteit ruim 67 kilometer lang is. Enkel de gedeeltes van de aansluiting met spoorlijn 55 te Terneuzen tot de Axelse vlakte en van Mechelen tot Sint-Niklaas zijn in gebruik.[1]

Spoorlijn 54
(Mechelen) Y Heike - Terneuzen
Spoorlijn 54 Mechelen - Terneuzen op de kaart
Totale lengte62,5 km
Spoorwijdtenormaalspoor 1435 mm
Aangelegd doorSociété Anonyme du Chemin de Fer International de Malines à Terneuzen
Geopend
Y Heike - Bornem: 28 juli 1870
Bornem - Sint Niklaas: 30 november 1870
Sint Niklaas - Terneuzen: 10 april 1871
Opheffing treindienst
Sint-Niklaas - Hulst: 18 mei 1952
Hulst - Terneuzen: 6 oktober 1951
Gesloten
Sint-Niklaas - De Klinge: oktober 1975
De Klinge - Axel aansluiting: juli 1968
Huidige status
Y Heike - Sint Niklaas: in gebruik
Sint Niklaas - Axel aansluiting: opgebroken
Axelse Vlakte - Terneuzen: in gebruik
GeëlektrificeerdY Heike - Sint Niklaas: 1985
Aantal sporen1
Baanvaksnelheid120 km/u
Treindienst doorNMBS
Traject
STR lijn 53 van Leuven
ABZgl 0,0 Y Heike
lijn 53 naar Schellebelle
eHST 2,0 Leest
eBHF 5,0 Tisselt
SKRZ-Au
eHST 6,9 Blaasveld
hKRZWae IJzerenbrug
Zeekanaal Brussel-Schelde
eABZg+l lijn 61 van Aalst opgebroken
BHF 8,3 Willebroek
SKRZ-Au
eABZgr lijn 61 naar Kontich opgebroken
eHST 10,2 Kalfort
SKRZ-Au
ABZg+r lijn 52 van Antwerpen-Zuid
BHF 13,6 Puurs
eABZgl lijn 52 naar Dendermonde museumlijn
BHF 17,5 Bornem
SKRZ-Ao
hKRZWae+GRZq Temsebrug, Schelde grens Antwerpen - Oost-Vlaanderen
BHF 21,0 Temse
SKRZ-Au
eHST 24,6 Eigenlo
vSTR+r-STRd lijn 59 van Y Oost-Berchem
vÜSTd
vBHFd 29,2 Sint-Niklaas
dSHI2ldSHI2gxl+rexdSHI2+r
dedABZg+lexdABZql lijn 56 naar/van Y Grembergen opgebroken
xABZgl lijn 59 naar Gent-Dampoort
exHST 32,7 Sint-Pauwels
exBHF 33,2 Sint-Gillis-Waas
exABZgl lijn 77 naar Zelzate
exHST 35,2 Kalf
exSKRZ-Au
exBHF 37,5 De Klinge
xGRENZE
39,2
43,4
grens België - Nederland
uexdSTR+rexdSTRd tramlijn van Walsoorden / Perkpolder opgebroken
uexdKBHFeexdBHFd 47,9 Hulst
exHST 52,8 Kijkuit
uexdSTR+rexdSTRd tramlijn van Kloosterzande opgebroken
uexdHSTexdBHFd 57,5 Axel
uexdSTRlexmdKRZd tramlijn naar Drieschouwen opgebroken
dxABZg+ldKDSTeq Axelse Vlakte
eABZg+l lijn 55 van Gent-Sint-Pieters opgebroken
eBHF 63,0 Sluiskil
ABZg+l lijn 55 van Gent-Sint-Pieters
KDSTe 66,7 Terneuzen

Geschiedenis

bewerken

Spoorlijn 54 werd aangelegd en geëxploiteerd door de in 1861 opgerichte private spoorwegmaatschappij Société Anonyme du Chemin de Fer International de Malines à Terneuzen, kortweg M-T. Het doel van deze noord-zuidverbinding was enerzijds de afzet van steenkool uit het bekken van Charleroi te vergroten, anderzijds het internationale transport door België te bevorderen. De spoorweg speelde een zeer belangrijke rol in het economisch en sociaal leven, en was van doorslaggevende betekenis voor de ontsluiting en de mobiliteit van de provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen, in het bijzonder de regio's Waasland en Klein-Brabant. Vandaar dat ook de stads- en gemeentebesturen van Sint-Niklaas (waar de hoofdzetel van de maatschappij was gevestigd), Temse, Bornem, Puurs en Willebroek voor een (belangrijk) deel tussenkwamen in de financiering van de spoorweg. In Nederland was de spoorlijn vooral van belang voor de ontsluiting van de haven van Terneuzen en het vergroten van het afzetgebied van Zeeuwse landbouwproducten.

Om de 67 km tussen Hombeek (Mechelen) en de aansluiting op de lijn Gent-Terneuzen te overbruggen, moesten 3 bruggen worden aangelegd: in Willebroek, Temse en Sluiskil (Nederland). De brug in Temse - de lastigste opdracht in het project - werd ontworpen door de Franse ingenieur Gustave Eiffel, de man die later ook de Eiffeltoren zou bouwen. De eerste brug over de Schelde tussen Temse en Bornem werd 343 meter lang en was in 1870 voltooid. De eerste reizigersdienst tussen Mechelen en Temse kwam tot stand in 1870. De spoorweg kende een belangrijke groei en bloei en onderstreepte haar grote sociaaleconomische betekenis. Tijdens Wereldoorlog I liep de brug ernstige schade op (vooral het beweegbare gedeelte), maar zij bleef functioneren en werd in 1924 volledig hersteld. Tot in de jaren ‘20 bleef de maatschappij groeien en succes kennen. De economische crash in de jaren '30 leidde een kentering in, gevolgd door de Tweede Wereldoorlog. In mei 1940 werd de Temsebrug om strategische redenen door Belgische en (vooral) Franse genietroepen opgeblazen. De Tweede Wereldoorlog betekende de doodsteek voor de maatschappij M-T. In 1948 werd de exploitatie van de lijn overgedragen aan de NMBS in België en aan de NS in Nederland. De maatschappij Mechelen-Terneuzen werd officieel ontbonden in 1951.[2]

Mogelijke sluiting

bewerken

In september 2021 lekte uit dat Infrabel overwoog om de lijn te sluiten, samen met drie andere spoorlijnen.[3] Dit zou komen door de besparingen die de federale overheid het spoorwegbedrijf wou opleggen. Door de vele kritiek van lokale besturen werd bekendgemaakt dat Infrabel de sectie toch niet zou sluiten.[4][5]

Huidige toestand

bewerken

De lijn is enkelsporig en geëlektrificeerd van Mechelen tot Sint-Niklaas, met kruisingsmogelijkheid in elk station, behalve in dat van Bornem.

Voor wat de sectie Sint-Niklaas - Terneuzen betreft werd het reizigersverkeer opgeheven op 6 oktober 1951 (Hulst - Terneuzen) en op 18 mei 1952 (Sint-Niklaas - Hulst). Het goederenverkeer op de sectie Sint-Niklaas - De Klinge (grens met Nederland) werd opgeheven in oktober 1975. Op de bedding van het tracé Sint-Niklaas - Hulst (eerder tot De Klinge) is een fiets- en wandelpad (de route) in asfalt dat deel uitmaakt van het fietsroutenetwerk van het Waasland en Zeeland;[6] hij loopt loodrecht van een bocht met de naam Mechelen-Terneuzenwegel ten westen van station Sint-Niklaas langs de Stationstraat van Sint-Gillis-Waas tot een andere bocht in Hulst, ten zuiden van de Buitenvest en ten oosten van het Stationsplein. Het deel van Sint-Niklaas tot de Nederlandse grens is fietssnelweg F411.

Het Nederlandse deel van het tracé bestaat nog deels als niet geëlektrificeerde, meestal enkelsporige goederenlijn vanaf Terneuzen naar het industrieterrein Sluiskil-Oost en vandaar naar het bedrijventerrein in de Axelse Vlakte. Het goederenverkeer op de sectie De Klinge - Axel-aansluiting werd opgeheven in juli 1968. Dit oostelijke deel van het tracé tot de grens met België is weggehaald in 1984. De ligging ervan is deels in het landschap herkenbaar, meestal als grenzen tussen velden maar ook aan sommige straatnamen zoals de Oude Spoorbaan en de Stationsstraat in Axel en het Stationsplein in Hulst.

Treindiensten

bewerken

De NMBS verzorgt het personenvervoer met L en P treinen

Serie Verbinding Opmerkingen
L Sint-Niklaas-Puurs-Mechelen-Haacht-Leuven Rijdt enkel op weekdagen
L Sint-Niklaas-Puurs-Mechelen Rijdt enkel in het weekend
P Sint-Niklaas-Puurs-Mechelen-Haacht-Leuven Rijdt enkel tijdens de spits
P Sint-Niklaas-Puurs-Mechelen Rijdt enkel tijdens de spits

Extra rit op woensdagmiddag tijdens het schooljaar

Aansluitingen

bewerken

In de volgende plaatsen is of was er een aansluiting op de volgende spoorlijnen:

Y Heike
Spoorlijn 53 tussen Schellebelle en Leuven
Willebroek
Spoorlijn 61 tussen Kontich / Mortsel en Aalst
Puurs
Spoorlijn 52 tussen Dendermonde en Antwerpen-Zuid
Sint-Niklaas
Spoorlijn 56 tussen Y Grembergen en Sint-Niklaas
Spoorlijn 59 tussen Y Oost-Berchem en Gent-Dampoort
Sint-Gillis-Waas
Spoorlijn 77 tussen Sint-Gillis-Waas en Zelzate
Terneuzen
Spoorlijn 55 tussen Gent-Sint-Pieters en Terneuzen

Galerij

bewerken

Zie ook

bewerken