Wikipedia

Zottegem

gemeente en stad in Oost-Vlaanderen, België

Zottegem (tot 1949 Sottegem) is een gemeente en stad in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen.

Zottegem
Stad in België Vlag van België
Zottegem (België)
Zottegem
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Oost-Vlaanderen Oost-Vlaanderen
Arrondissement Aalst
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere 		57,46 km² (2021)
73,23%
15,32%
11,44%
Coördinaten 50° 52' NB, 3° 49' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid 		27.677 (01/01/2023)
48,66%
51,34%
481,66 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder 		(01/01/2023)
18,17%
58,96%
22,87%
Buitenlanders 5,55% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Evelien De Both (N-VA)
Bestuur CD&V, N-VA
Zetels
N-VA
CD&V
sp.a
Open Vld
Groen
 29
8
7
7
5
2
Economie
Gemiddeld inkomen 22.956 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 4,41% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
9620
9620
9620
9620
9620
9620
9620
9620
9620
9620
9620 		Deelgemeente
Zottegem
Elene
Erwetegem
Godveerdegem
Grotenberge
Leeuwergem
Oombergen
Sint-Goriks-Oudenhove
Sint-Maria-Oudenhove
Strijpen
Velzeke-Ruddershove
Zonenummer 09
NIS-code 41081
Politiezone Zottegem-Herzele-StLHoutem
Hulpverleningszone Vlaamse Ardennen
Website www.zottegem.be
Detailkaart
Ligging binnen het arrondissement Aalst
in de provincie Oost-Vlaanderen
Foto's
Markt met stadhuis, Egmontstandbeeld en Huis De Katholieke Kring
Markt met stadhuis, Egmontstandbeeld en Huis De Katholieke Kring
Portaal  Portaalicoon   België
Logo stad Zottegem

Het ligt in de Vlaamse Ardennen, ten zuidoosten van Gent. Zottegem telt ruim 27.000 inwoners, die Zottegemnaars[1] of Zottegemmenaars[2] worden genoemd.

Geschiedenis bewerken

  Zie Geschiedenis van Zottegem voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In de gemeente (Velzeke (Romeinse villa Steenbeke), Spelaan Leeuwergem[3]) werden Romeinse en Gallo-Romeinse vondsten gedaan.[4] De vicus Velzeke lag aan de heirbaan Boulogne-Asse-Tongeren en de heirbaan tussen Bavay en het noorden (Romeinse weg Bavay-Velzeke). Zottegem ontstond later als een kleine Germaanse nederzetting op de linkeroever van de Bettelhovebeek (Germaanse stamhoofdnaam Sotto (de zoete) + ingahaim (plaats van de lieden van)).[5][6] De oudste teruggevonden vermelding van de plaats Sotengem dateert uit 1083; in latere bronnen werd de plek onder andere ook Sothengem, Sottingem, Sottengem, Zotteghem, Sotengien, Sottheghem, Sottenghien, Sottegem genoemd. Het was een kleine nederzetting ('Ten Dorpe') vlak bij de versterking van Rothardus (het huidige Egmontkasteel), die evolueerde van een versterkt mottekasteel tot een stenen burcht. In de dertiende eeuw stimuleerden de Zottegemse kasteelheren het ontstaan van een nieuwe kleinstedelijke woonkern met bijbehorende parochiekerk (iets meer naar het zuiden, rond de huidige Markt, Heldenlaan en Hoogstraat). Het kleine centrum kwam vanaf de veertiende eeuw tot bloei en kreeg als 'vryheydt' bepaalde fiscale, sociale en economische rechten (lakenhuis, eigen bestuur, rechtspraak en vanaf 1524 marktrecht (wekelijkse markt en twee jaarmarkten)).[6][7][8] De baronie van Zottegem behoorde tot het Land van Aalst, kasselrij van het graafschap Vlaanderen.[9] Het Egmontkasteel van de heren van Zottegem werd achtereenvolgens het bezit van de adellijke geslachten Edingen (dertiende eeuw), en in de Bourgondische Nederlanden van het geslacht Melun (veertiende eeuw) en het huis Luxemburg-Fiennes (vijftiende eeuw). In de zestiende eeuw kwamen de heerlijkheid Zottegem en het Egmontkasteel in handen van het huis Egmont en Lamoraal van Egmont.

 
Zottegem in de eerste helft van de 17e eeuw (afbeelding uit Flandria Illustrata - 1641)

De woelige tweede helft van de zestiende eeuw werd gekenmerkt door het opkomende protestantisme en (na de Beeldenstorm) de opstand tegen de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog in de Spaanse Nederlanden.[10] Na zijn onthoofding op bevel van Alva op 5 juni 1568 werd Lamoraal van Egmont begraven in de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk. Tussen 1579 en 1581 kreeg Zottegem te maken met krijgsgeweld, zowel van protestantse geuzen als van katholieke malcontenten. Zottegem had in de daaropvolgende eeuwen regelmatig af te rekenen met krijgsgeweld van vooral Franse troepen (1645, 1658, 1671, 1690-1701, 1742-1748). Vanaf 1707 (de Oostenrijkse Nederlanden tot de Franse Tijd in België) kwam het Egmontkasteel in handen van de adellijke familie Pignatelli. Tijdens de Boerenkrijg in de Franse periode in oktober 1798 bezetten zo'n 200 brigands gedurende een week Zottegem en vielen er het schepenhuis binnen.

Zottegem had zich ondertussen ontwikkeld tot een klein handels- en ambachtscentrum van regionaal belang.[11] In 1867 werd de spoorlijn tussen Gent en 's-Gravenbrakel aangelegd (naar het Waalse steenkoolbekken) en werd het station Zottegem in gebruik genomen, in 1870 volgde de lijn Brussel-Kortrijk en in 1875 de lijn Aalst-Ronse. De stadskern werd uitgebreid richting station (Stationsstraat) en de bevolking nam daardoor snel toe. Zottegem werd een handels- en nijverheidscentrum[12][13] met scholen (Gesticht Onze-Lieve-Vrouw van Deinsbeke, Sint-Barbarainstituut), een tiental brouwerijen (Brouwerij De Klok, Brouwerij Crombé, Brouwerij De Meyer, Brouwerij Barbry, Brouwerij Het Lam, Brouwerij Droesbeque, Brouwerij De Winne, Brouwerij De Cock),[14] kachelmakerijen (Stovenfabriek François),[15] schoenen-,[16] breigoed- en textielfabrieken[17][18][19] (Sanitary,[20] Cantaert,[21] Schockaert-Smeets,[22] Cousy,.[23]) Verschillende industriëlen en rijke burgers lieten statige woningen optrekken in art-decostijl, eclectische stijl of cottagestijl in en rond het centrum. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het station gebombardeerd en werden twee leden van een spoorwegspionagenetwerk gefusilleerd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vielen bij de bevrijding verschillende doden tijdens het Treffen bij de Luchtbal.

 
Zottegem in 1853

Vanaf de jaren 50 breidde de stad gestaag verder uit met nieuwe woonwijken. De fusiegemeente Zottegem, die ontstond na fusies in 1971 en 1977, draagt sinds 1985 de titel 'stad'. Tegenwoordig is Zottegem vooral een regionaal handels- en dienstencentrum (met winkels, ziekenhuis AZ Sint-Elisabeth Zottegem en scholen (Koninklijk Atheneum Zottegem, Richtpunt Campus Zottegem, Onze-Lieve-Vrouwcollege)) met een relatief groot aantal pendelaars.[6]

Geografie bewerken

Zottegem ligt in het vrij heuvelachtige Vlaamse Ardennen-landschap dat varieert van 20 meter tot 102 meter hoogte met hellingen als De Vlamme, Langendries, Grotenberge, Slijpstraat-Kortendries, Wolvenhoek, Klemhoutstraat, Kloosterbosstraat en Elverenberg-Vossenhol. De glooiende noordelijke helft van het grondgebied is iets vlakker dan het sterker heuvelende zuidelijke deel met Erwetegem, Sint-Goriks-Oudenhove, Sint-Maria-Oudenhove. Zottegem maakt deel uit van het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen en van het Landschapspark Vlaamse Ardennen.

Door Zottegem stromen verscheidene waterlopen waaronder de Bettelhovebeek (Deinsbeek), de Molenbeek (monding in de Zwalm), de Traveinsbeek (monding in de Zwalm), de Molenbeek-Ter Erpenbeek, de Molenbeek (monding nabij Wichelen) en de Munkbosbeek (Stampkotbeek). In het westen wordt Zottegem begrensd door de Zwalm in de Zwalmvallei. Zottegem grenst aan de gemeentes Gavere, Oosterzele, Sint-Lievens-Houtem, Herzele, Lierde, Brakel en Zwalm.

Kernen bewerken

Naast Zottegem zelf bestaat de fusiegemeente uit de onderstaande deelgemeenten.

In 1971 fuseerde Zottegem met de toenmalige gemeenten Velzeke-Ruddershove, Elene, Strijpen, Erwetegem, Grotenberge, Leeuwergem, Godveerdegem en Sint-Goriks-Oudenhove. In 1977 vervoegden ook delen van Oombergen en delen van Sint-Maria-Oudenhove de fusiegemeente 'Zottegem' (andere delen van Oombergen werden bij Sint-Lievens-Houtem gevoegd; andere delen van Sint-Maria-Oudenhove bij Brakel).

Velzeke-Ruddershove bestaat uit Velzeke en Ruddershove, die tot 1825 zelfstandige gemeenten waren. De wijk Bijloke ligt op de grens van Grotenberge, Leeuwergem en Strijpen, en sluit aan op de stadskern van Zottegem, net als de wijk Bevegem.

Deelgemeenten bewerken

# Naam Opp.
(km²)		 Inwoners
(2020)		 Inwoners
per km²		 NIS code
1 Zottegem 1,72 5.750 3.337 41081A
2 Elene 3,20 1.177 367 41081B0-1
3 Oombergen 2,01 643 320 41081B2
4 Leeuwergem 2,49 1.812 728 41081C
5 Grotenberge 5,07 1.750 345 41081D
6 Godveerdegem 3,34 1.234 370 41081E
7 Erwetegem 9,41 3.100 330 41081F
8 Sint-Goriks-Oudenhove 5,63 952 169 41081G
9 Strijpen 6,09 4.455 731 41081H
10 Velzeke-Ruddershove 13,23 3.312 250 41081J
11 Sint-Maria-Oudenhove 5,27 2.499 474 41081K

Demografie bewerken

Demografische evolutie voor de fusie bewerken

  • Bron:NIS - Opm:1831 t/m 1961=volkstellingen op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente bewerken

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari - 1992 tot heden
Jaar Aantal[24]
1992 24.580
1993 24.574
1994 24.571
1995 24.542
1996 24.463
1997 24.586
1998 24.675
1999 24.631
2000 24.574
2001 24.531
2002 24.507
2003 24.486
2004 24.474
2005 24.394
2006 24.548
2007 24.578
2008 24.664
2009 24.777
2010 24.882
2011 25.073
2012 25.398
2013 25.580
2014 25.689
2015 25.806
2016 25.899
2017 26.137
2018 26.373
2019 26.582
2020 26.686
2021 26.921
2022 27.341
2023 27.677
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030

Bezienswaardigheden bewerken

  Zie Lijst van onroerend erfgoed in Zottegem voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Egmontstad bewerken

De stad was de thuisbasis van Lamoraal van Egmont en staat daardoor bekend als Egmontstad.[25][26] Verschillende monumenten herinneren aan de zestiende-eeuwse graaf:

Andere bezienswaardigheden bewerken

Natuurgebieden en parken bewerken

In Zottegem liggen verschillende natuurgebieden; de meeste daarvan zijn Europees beschermd als Natura 2000-habitatrichtlijngebied (Bossen van de Vlaamse Ardennen en andere Zuid-Vlaamse bossen) en worden beheerd door de stad Zottegem, Natuurpunt of het Agentschap voor Natuur en Bos. Het gaat om Wachtspaarbekken Bettelhovebeek, Middenloop Zwalm, Kloosterbos, Vijfstratenbos, Steenbergse bossen, Parkbos-Uilenbroek, Oombergse bossen en Cotthembos, Bertelbos, Munkbosbeekvallei, Vogelzangbos, Pardassenhoek. Zottegem telt ook verschillende parken, waaronder Domein Breivelde, Egmontpark, Beislovenpark, speelbos drOOmbergen, Molenwaterparkje.

Politiek bewerken

Structuur bewerken

De stad Zottegem ligt in het kieskanton Zottegem in het provinciedistrict Geraardsbergen, het kiesarrondissement Aalst-Oudenaarde en de kieskring Oost-Vlaanderen.

Zottegem Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau   Europese Unie   België   Vlaanderen   Oost-Vlaanderen Aalst Zottegem
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers		 Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Oost-Vlaanderen Aalst-Oudenaarde Geraardsbergen Zottegem Zottegem
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-

Geschiedenis bewerken

  Zie Lijst van burgemeesters van Zottegem voor een overzicht van politieke geschiedenis en burgemeesters van Zottegem.

2019-2024 bewerken

Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 werd de N-VA de grootste partij, waarop een coalitie werd gevormd tussen N-VA en CD&V. Vanaf 2019 tot 2024 is er een coalitie van N-VA en CD&V met een meerderheid van 15 op 29 zetels. Het burgemeesterschap wordt verdeeld tussen CD&V’er Jenne De Potter (2019-2021) en N-VA'er Matthias Diependaele (titelvoerend burgemeester in de periode 2022-2024 met als waarnemend burgemeester Evelien De Both).[28][29][30][31][32]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976 bewerken

Partij 10-10-1976[33] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[34] 14-10-2012[35] 14-10-2018[36] 13-10-2024
Stemmen/Zetels % 27 % 29 % 29 % 29 % 27 % 27 % 29 % 29 % 29
CVP1/ CD&V-N-VAA/ CD&V2 42,461 12 34,041 10 29,321 9 29,41 9 27,731 8 26,55A 7 24,282 8 22,52 7 2
VU1/ CD&V-N-VAA/ N-VA-ZAPB/ N-VA2 7,311 1 - - 4,111 0 - 24,91B 8 25,12 8 2
ZAP1/ N-VA-ZAPB - - - - 10,211 2 10,311 2
PVV1/ VOP2/ VLD3/ Open Vld4/ Positief Liberaal Zottegem5 28,391 8 38,112 11 28,42 8 23,193 7 19,963 5 21,353 6 15,694 5 184 5 5
SP1/ sp.a2/ sp.a-Voor Zottegem3/ Vooruit4 21,831 6 27,851 8 37,981 12 39,591 13 37,151 12 32,922 10 22,22 7 23,43 7 4
AGALEV1 / Groen2/ ZiZoC - - - 3,711 0 - 8,882 2 7,542 1 9,22 2 C
ZiZoC - - - - - - - -
Vlaams Blok1/ Vlaams Belang-Vlot2/ Vlaams Belang3 - - - - 4,941 0 - 2,912 0 - 3
Anderen(*) - - 4,29 0 - - - 2,42 0 1,8 0
Totaal stemmen 17963 18293 18791 18930 18729 19100 19299 19747
Opkomst % 96,79 95,28 93,49 95,16 93,32 94,1
Blanco en ongeldig % 1,97 3,07 3,18 3,47 3,43 4,49 3,84 4,2

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen bij elke verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1988: VERZET / 2012: LEEF! (1,71%), LDD Plus (1,71%) / 2018: De vrije mening

Verkeer en vervoer bewerken

Nabij het stadscentrum bevindt zich het station van Zottegem, op de kruising van spoorlijn 89 en 122. Langs spoorlijn 122 wordt Fietssnelweg F417 aangelegd tussen Zottegem en Gent.

Van noord naar zuid loopt door de gemeente de N42, de gewestweg Wetteren-Geraardsbergen-Lessen. In oost-westrichting loopt de N46, de gewestweg Aalst-Oudenaarde. Verder lopen ook de N454 (Ronse-Zottegem) en de N462 (Wetteren-Brakel) door Zottegem.

Sport bewerken

 
Stedelijk sportcentrum 'Bevegemse Vijvers'

Voetbalclub KSV Sottegem speelde in zijn bestaan verscheidene seizoenen in de nationale reeksen. In de deelgemeenten zijn nog andere clubs aangesloten bij de Belgische Voetbalbond en actief in de provinciale reeksen, namelijk Eendracht Elene-Grotenberge, WK Sint-Goriks, EC Oudenhove, Racing Strijpen, FC Velzeke en RR Breivelde-Zottegem.

In de stad zijn ook nog andere sportclubs actief, waaronder basketbalclub BBC Helios Zottegem, tennisclub Tennis & Padel TC Zottegem, Zwemclub Labio-FIRST, volleybalclub MEZO, turnclub EWB, Hockeyclub Arcus Zottegem, Badmintonclub Zottegem, Judoschool Zottegem, Shotokan Karateclub Zottegem, tafeltennisclub TTC Egmont, Rugby Club Zottegem, honkbal- en softbalclub Zottegem Bebops, triatlonclub 3ZotTeam, Schaakclub Caballos, squashclub Future Sports en atletiekvereniging Zottegem Atletiek. Het stedelijk sportcentrum de 'Bevegemse Vijvers' met zwembad en sportzalen bevindt zich in de wijk Bevegem. Met financiële steun van de provincie Oost-Vlaanderen werd er in 2006 een nieuw complex gebouwd met sportzalen, een feestzaal en een fuifzaal. Het zwembad werd gerenoveerd in 2009 en 2010.[37] Er liggen ook nog enkele voetbalterreinen, een Finse piste, een honkbalterrein en een fit-o-meter. Vlakbij ligt het stedelijk sportstadion Jules Matthijs met sportcomplex.[38][39]

De plaats wordt aangedaan door verschillende wielerwedstrijden waaronder de Driedaagse van De Panne, E3 Harelbeke, de Ronde van België en de Ronde van Vlaanderen. Jaarlijks wordt ook de Egmont Cycling Race (vroegere Dokter Tistaertprijs/Grote Prijs Stad Zottegem) er georganiseerd. In 2024 vinden het Belgisch kampioenschap wielrennen voor heren elite met contract en Belgisch kampioenschap wielrennen voor dames elite plaats in Zottegem.[40]

Recreatie bewerken

Door de gemeente Zottegem lopen onder meer de fietsroutes 'Egmontroute'[41] en 'Ronde van Vlaanderenroute' (rode en gele lus),[42] mountainbikeroutes, looproutes door Domein Breivelde[43] en de autoroutes 'Vlaamse Ardennenroute'[44] en 'Romeinse weg Velzeke-Bavay Viae Romanae'.[45] Het fietsroutenetwerk 'Vlaamse Ardennen', de Streek-GR Vlaamse Ardennen, de GR122 en de wandelroutenetwerken 'Vlaamse Ardennen - Zwalmvallei' en 'Vlaamse Ardennen - Bronbossen' lopen deels door Zottegem. Andere wandelpaden zijn het Mijnwerkerspad en het Jan de Lichtepad.

Cultuur bewerken

 
Bibliotheek Zottegem.
 
Reus 'Miele'.

Zottegem heeft enkele stadsreuzen (Cambrinus, Cambrina, Sotto, Johanna, Leo en Trees),[46] die samen met de acht 'wippelpaardjes'[47] een optocht vormen op de kermis rond Pinksteren. Sinds 10 maart 2018 is volkszanger Emiel 'Miele' De Meyer ook vereeuwigd als reus.[48]

Cultuurcentrum CC Zoetegem (tot 2025 in zaal Rhetorica, nadien in een nieuwe cultuurzaal op de Sanitary-site) biedt een programma van theater, muziek, comedy, woord en film. Bibliotheek Zottegem bevindt zich in het Egmontkasteel.

In Zottegem wordt als streektaal Zottegems gesproken, een variant van het Oost-Vlaamse dialect van het Nederlands.

Tussen Sinterklaas en Driekoningen wordt bij lokale bakkers de 'koekelaring' gemaakt, een rechthoekig kruimig broodje met kaneel.[49]

De Gilde van de Orde van Sotto benoemt tweejaarlijks verdienstelijke personen tot ereburger en slaat hen tot 'Ridder in de Orde van Sotto'.[50]

Festivals en feesten bewerken

Jaarlijks wordt bij de Bevegemse Vijvers het muziekfestival Rock Zottegem georganiseerd.[51] Daarnaast zijn er verspreid over het jaar nog een aantal muziekfestivals, waaronder More Blues, Bombelbas, Dance D-Vision, Dunk! Festival (tot 2021) en Jazz Zottegem en de Parkconcerten in het Egmontpark.

Sinds 1956 is er elk jaar op de eerste zaterdag van januari het carnavalsfeest Zottegem Carnaval (in Zottegem zelf en op een andere datum ook in Sint-Goriks-Oudenhove, Sint-Maria-Oudenhove[52] en Erwetegem) . Deze stoet kwam voort uit de 'Winterfeesten' en was oorspronkelijk bedoeld om het driekoningenzingen te stimuleren ('Driekoningencarnaval'). Zottegem is, samen met het naburige Ronse, de enige plaats in België waar carnaval gevierd wordt begin januari.[53][54] Er wordt elk jaar rond Pinksteren en rond Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart ook een kermis[55] gehouden. In verschillende deelgemeentes (Leeuwergem, Sint-Goriks-Oudenhove (Sint-Elooigilde), Sint-Maria-Oudenhove en Erwetegem (Ruitergilde Sint-Pieter)) wordt een jaarlijkse ruiterommegang (paardenprocessie) gehouden.[56][57][58] Om de 25 jaar worden in Velzeke-Ruddershove Caesarfeesten gehouden.[59][60][61]

In 2018 werd een Egmontevocatie georganiseerd en in 2024 een Egmont Lichtfestival.

Bekende personen bewerken

Geboren in Zottegem bewerken

Woonachtig te Zottegem bewerken

Trivia bewerken

  • Een aantal bijnamen voor de inwoners zijn: zotten, parreibuiken, parreifretters, theezeikers, pekkers, harstplaasters.[62]

Nabijgelegen kernen bewerken

Bevegem, Elene, Grotenberge, Velzeke, Strijpen, Sint-Goriks-Oudenhove, Godveerdegem, Erwetegem

Externe links bewerken

Zie de categorie Zottegem van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zottegem&oldid=67413273"