Kalmthout

gemeente in Antwerpen, België

Kalmthout is een plaats en Kempense gemeente in België in de provincie Antwerpen. De gemeente behoort tot het kieskanton Brecht en het gerechtelijk kanton Kapellen.

Kalmthout
Gemeente in België Vlag van België
Kalmthout (België)
Kalmthout
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Arrondissement Antwerpen
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
59,41 km² (2021)
74,28%
13,43%
12,29%
Coördinaten 51° 23' NB, 4° 29' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid
19.422 (01/01/2023)
48,82%
51,18%
326,92 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder
(01/01/2023)
19,3%
57,42%
23,28%
Buitenlanders 11% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Lukas Jacobs (CD&V)
Bestuur CD&V
Zetels
CD&V
N-VA
Groen
Vlaams Belang
Open Vld
Vooruit-spirit
25
14
6
2
1
1
1
Economie
Gemiddeld inkomen 22.802 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 4,57% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
2920
Deelgemeente
Kalmthout
Zonenummer 03
NIS-code 11022
Politiezone Grens
Hulpverleningszone Rand
Website www.kalmthout.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Antwerpen
in de provincie Antwerpen
Foto's
Portaal  Portaalicoon   België
Suske en Wiske-Museum
Voormalige woning van Willy Vandersteen

Toponymie bewerken

De oude spelling was: "Calmpthout".

Geschiedenis bewerken

Kalmthout was samen met Essen en Roosendaal (Nederland) vroeger een deel van de parochie Nispen (Nederland) en vormde later met Essen en Tongerloos Huijbergen (Nederland) een heerlijkheid. Deze heerlijkheid werd in 1157 door Arnold van Brabant aan de Abdij van Tongerlo geschonken. Vanwege het gevaar van wolven stond de bisschop van Luik de Kalmthoutenaren in 1338 toe een doopvont in hun kapel te houden, zodat ze niet met pasgeboren baby's naar Nispen zouden moeten.[1] In 1513 werd Kalmthout een zelfstandige parochie.

Het dorp werd in 1532 geplunderd door de troepen van Maarten van Rossum, in 1583 door de calvinisten en in 1587 door Spaanse troepen. De abdij van Tongerlo verkreeg in 1651 de opperste rechtspraak. In 1795 werd Kalmthout losgemaakt van Essen. Pas midden 19e eeuw, door de aanleg van de spoorlijn van Antwerpen naar Rotterdam, groeide Kalmthout sterk uit.

Eerste Wereldoorlog bewerken

Kalmthout ligt aan de grens van België en Nederland, dus stond de dodendraad tijdens de Eerste Wereldoorlog in deze gemeente.

Tweede Wereldoorlog bewerken

De gemeente werd rond 20 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd rond 24 september 1944 door de Canadezen. Minstens 1 weerstander werd naar het Auffanglager van Breendonk getransporteerd.[2] Op 9 januari 1946 sneuvelden nog zes soldaten bij het opruimen van landmijnen.[3]

Wegvoeren van de Joodse burgers bewerken

Uit deze gemeente werden 42 Joden weggevoerd naar concentratiekampen in Duitsland, waar de overgrote meerderheid vermoord werd.[4]

Geografie bewerken

Kernen bewerken

Kalmthout bevat vijf dorpskernen: Centrum, Dorp-Heuvel, Heide, Achterbroek en Nieuwmoer.

Hydrografie bewerken

Nabij de Kruisstraat ontspringt het riviertje de Kleine Aa (Wildertse Beek).

Aangrenzende gemeenten bewerken

   Aangrenzende gemeenten   
        Essen       Zundert (NL) 
             
 Woensdrecht (NL)   Wuustwezel 
           
        Kapellen        

Bezienswaardigheden bewerken

 
De Kalmthoutse heide
 
De bevroren en besneeuwde plassen van de Kalmthoutse heide
 
Kalmthoutse heide in het voorjaar
 
Stappersven
 
Treinstation Kalmthout

Musea bewerken

Natuur bewerken

Demografie bewerken

Van de ruim 18.000 inwoners hebben ongeveer 10 procent de Nederlandse nationaliteit.

Demografische ontwikkeling bewerken

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners
van jaar tot jaar
Op 1 januari
1992 tot heden
Aantal[5]
1992 16.119
1993 16.345
1994 16.557
1995 16.746
1996 16.911
1997 17.041
1998 17.085
1999 17.288
2000 17.260
2001 17.342
2002 17.369
2003 17.410
2004 17.396
2005 17.440
2006 17.489
2007 17.504
2008 17.574
2009 17.587
2010 17.731
2011 17.952
2012 18.126
2013 18.184
2014 18.165
2015 18.192
2016 18.336
2017 18.490
2018 18.608
2019 18.695
2020 18.872
2021 19.020
2022 19.179
2023 19.422

Politiek bewerken

Structuur bewerken

De gemeente Kalmthout maakt deel uit van het kieskanton Brecht, gelegen in het provinciedistrict Kapellen, het kiesarrondissement Antwerpen en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Kalmthout Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau   Europese Unie   België   Vlaanderen   Antwerpen Antwerpen Kalmthout
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Antwerpen Antwerpen Kapellen Brecht Kalmthout
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-

Op 1 januari 1977 werden de Belgische gemeenten heringericht. De grenzen met Essen en Wuustwezel werden aangepast.
De Kalmthoutse Hoek werd de Essenhoek.

Geschiedenis bewerken

 
het arboretum en het Vangeertenhof
 
Arboretum van het Vangeertenhof
 
Infocentrum De Vroente (natuureducatie centrum Kalmthoutse heide)
 
de heidebrand op 25 mei 2011 op de Kalmthoutse Heide, gezien vanaf Vogelenzang

(Voormalige) Burgemeesters bewerken

Periode Burgemeester
? - ? Cornelis Cas
...
? - ? Lucien Bareel
? - ? Joannes Erreygers
...
1953 - 1965 Fernand Pairon (CVP)
1965 - 1971 Adriaan Van Hooydonck
1971 - 1983 Ludo van den Maagdenberg (CVP)
1983 - 1992 Adriaan Van Hooydonck (KD / CVP)
1992 - 2000 Dirk Erreygers[6] (CVP)
2001 - heden Lukas Jacobs (CVP / CD&V)

Legislatuur 1977 - 1982 bewerken

De kiezers hebben een ruime keuze met maar liefst 7 lijsten. Naast de CVP, SP, PVV en Volksunie konden ze kiezen voor de NK (Nieuw-Kalmthout[7]) en de CVP-scheurlijsten NCD'82 (Nieuw Christen Democraten) en KD (Kristen Democraten[8]). CVP kwam uit de bus als de grootste partij en behaalde dankzij de Methode-Imperiali (die in België gebruikt wordt om de stemmen om te zetten in zetels) met 43, 17% een absolute meerderheid. De CVP-scheurlijsten behaalde respectievelijk 19,95% (KD, 5 zetels) en 0,99% (NCD'82). De SP werd de derde partij met 13,53% (3 zetels), de Volksunie strandde op 10,92% (2 zetels), de PVV op 6,84% (1 zetel) en de NK op 4,54% (onvoldoende voor een vertegenwoordiger in de gemeenteraad).

Legislatuur 1995 - 2000 bewerken

NCD'82, VLD, VU en NK[9] besluiten deze verkiezingen gezamenlijk (onder de toepasselijke naam KARTEL) naar de kiezer te trekken. Hoewel deze kartellijst een goede score behaald en 29,32% van de kiezers kan overtuigen, blijft het verhoopte resultaat uit en boeken ze een verlies van 10,55% ten overstaan van het gezamenlijk resultaat (39,87%) van de verkiezingen van 1988. Wel behielden ze (samen) evenveel raadsleden als in de vorige legislatuur. Tot de winnaars van de verkiezingen behoren de CVP (+3,67%), het Vlaams Blok dat voor de eerste maal opkwam in de gemeente (7,98%) en Agalev (+2,78%). CVP en Agalev krijgen er zo elks één raadslid bij (respectievelijk totaal van 13 en 2) en het Vlaams Blok behaalt een zetel. Verliezer van de verkiezingen was de SP (−2,54%), de partij zag haar aantal zetels in de gemeenteraad dalen van 2 naar 1. De PVDA ten slotte behaalde een resultaat van 1,21%, onvoldoende voor een zitje in de gemeenteraad.

Legislatuur 2001 - 2006 bewerken

In de aanloop naar de verkiezingen van 2000 kwam het tot een politieke herverkaveling in Kalmthout. Zo sloten 3 van de 5 NCD'82-raadsleden aan bij de CVP (Ron Van Namen, Frans Van den Buijs en Dirk Van Peel). Patrick Neys sloot dan weer aan bij de VLD en Jef Van Looy ten slotte verliet de lokale politieke arena.[10] Ondanks de verruiming van de CVP moest de partij een mokerslag bij de verkiezingen incasseren. Zo verloor de partij 7,07% ten opzichte van de vorige verkiezingen (34,75%, −3 raadsleden). Winnaars waren alle andere partijen met de VLD voorop, de partij behaalde 21,9% (ter vergelijking de laatste maal dat de partij zelfstandig deelnam aan de lokale verkiezingen - op 9 oktober 1988) was ze goed voor 5,86%), goed voor 6 zetels in de gemeenteraad. Het Vlaams Blok verdubbelde nagenoeg zijn stemmen (+6,57%) en kreeg 2 extra zetels in de gemeenteraad, Agalev (+1,99%) en SP (+1,03%) ieders 1 extra. De Volksunie ten slotte behaalde 6,1%, goed voor 1 mandaat in de gemeenteraad. Burgemeester werd Lukas Jacobs (CVP).

Legislatuur 2013 - 2018 bewerken

Nieuwkomers deze verkiezingen waren NV-K (Nieuw Vlaams Kalmthout) van voormalig LDD-senator Lieve Van Ermen[11] en Kalmthout Anders. Bij sp.a was voormalig Antwerps burgemeester Leona Detiège lijstduwer.[12] Open VLD deed niet mee met de verkiezingen. De PVDA en de nieuwe partijen NV-K en Kalmthout Anders behaalden geen zetels.

Burgemeester werd opnieuw Lukas Jacobs van de CD&V. Deze partij heeft een absolute meerderheid met 14 op 25 zetels. Het Schepencollege bestaat voorts uit Maarten De Bock, Jef Van den Bergh , René Francken (wordt na drie jaar opgevolgd door Jan Oerlemans), Sandra Hoppenbrouwers, Silke Lathouwers en OCMW- voorzitter Dirk Van Peel (wordt in de loop van de legislatuur opgevolgd door Maggy Beyers).[13]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976 bewerken

Partij of kartel 10-10-1976[14] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[15] 14-10-2012[16] 14-10-2018
Stemmen / Zetels % 23 % 23 % 23 % 25 % 25 % 25 % 25 % 25
CVP1 / CD&V+N-VAA / CD&V2 43,171 12[17] 28,381 8 38,151 12[17] 41,821 13[17] 34,751 10[17] 52,75A 16 44,602 14 44,42 14
VU1 / VU&ID2 / CD&V+N-VAA / N-VA3 10,921 2 9,631 2 4,981 0 - 6,12 1 27,273 8 22,23 6
PVV1 / VLD2 / Open Vld3 6,841 1 5,721 0 5,861 1 - 21,92 6 10,452 2 - 6,43 1
NDC1 / NCD822 / KARTEL3 0,991 0 18,521 5 24,62 7 29,323 8 - - - -
SP1 / sp.a-spirit2 / sp.a3 13,581 3 13,421 3 10,761 2 8,221 1 9,251 2 12,272 2 9,573 2 6,33 1
Agalev1 / Groen!2 / Groen3 - - 8,681 1 11,461 2 13,451 3 8,522 1 8,113 1 10,13 2
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 - - - 7,981 1 14,551 3 16,002 4 5,492 0 7,72 1
PVDA1/PVDA+2 - - - 1,211 0 - - 1,972 0 3,01 0
Kalmth. Anders - - - - - - 2,17 0 -
NV-K - - - - - - 0,83 0 -
NK 4,54 0 7,86 1 4,43 0 - - - - -
SOC.K. - - 2,53 0 - - - - -
KD 19,95 5 16,46 4 - - - - - -
Totaal stemmen 8635 9693 10151 10735 11256 11496 11567 12383
Opkomst % 94,09 93,12 92,2 93,57 89,20 92,0
Blanco en ongeldig % 3,3 3,82 4,03 4,93 3,48 3,25 1,94 1,8

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.

Cultuur bewerken

Wapen en vlag van Kalmthout bewerken

  Zie Wapen van Kalmthout en Vlag van Kalmthout voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

Het wapen en de vlag van Kalmthout bestaan ieder uit twee torens met drie verdiepingen met een staf. De torens staan symbolisch voor de heerlijkheid (Kalmthout, Essen en Huijbergen) die onder leiding stond van de Paters van Tongerlo; de staf stelt de abtsstaf voor. Het wapen staat op alle documenten van de gemeente Kalmthout.

Boeken over Kalmthout bewerken

  • Kalmthout in de branding 1940-1945 Auteur: Jos Vorsselmans, 1947
  • Achterbroek, opstandig dorp Auteur: A. Tireliren, 1963
  • Nieuwmoer in beeld Auteur: Heemkundige Kring Nieuwmoer, 1996
  • Geschiedenis van Kalmthout Auteur: Jean Bastiaensen, 1996
  • Een eeuw architectuur in Kalmthout Auteurs: Cultuurraad Kalmthout, 2000
  • Willy Vandersteen, een leven in Kalmthout Auteur: Jan Francken, 2007
  • Suske en Wiske, kinderen van Kalmthout Auteur: Jan Francken, 2010
  • 100 jaar Willy Vandersteen, Striproute 2013 Auteur: Jan Francken, 2013
  • Kalmthout Gestript Auteur: Jan Francken, 2016
  • Kalmthout in Beelekes Auteur: Jan Francken, 2018-2021
  • Corona@Achterbroek, verzameling van de quarantainekrantjes 'Gazet van Achterbroek' Auteur: Ann Francken, 2021

Taal bewerken

Een groot deel van de bevolking spreekt het Kalmthouts dialect. Dit dialect vertoont duidelijke verwantschappen met het Stad-Antwerps, maar heeft ook trekken van het Markiezaats dat direct over de grens gesproken wordt.

Strips bewerken

Muziek bewerken

Evenementen bewerken

  • Heide Live, (vroeger De Nacht van Heide), de eerste zaterdag na de Paasvakantie.
  • Straatfeesten Kalmthout, elk jaar in het Pinksterweekend met een traditionele markt op zondag.[18]
  • Bogerfeesten, elk laatste weekend van juli op het marktplein met volksspelen op zondag. Werd voor de laatste keer georganiseerd in 2016.
  • Acht van Heide, amateur-wielerwedstrijd en retrokoers, de eerste vrijdag van augustus.
  • Slupiler, elk voorlaatste weekend van september te Nieuwmoer.[19]
  • Bal-tazaar, eerste weekend van oktober.[20]
  • Internationale Kortfilmfestival van Kalmthout.[21]
  • Suske en Wiske-stripdag, elke derde zondag van juni.

Sport bewerken

Van 1991 tot en met 2013 werd er in Kalmthout een veldrit (Vlaamse Industrieprijs Bosduin) georganiseerd, welke in 1999, 2002 en van 2005 tot en met 2010 deel uitmaakte van het internationale regelmatigheidscriterium de UCI Wereldbeker.

Mobiliteit bewerken

Openbaar vervoer bewerken

Kalmthout heeft drie treinhalten, Heide, Kalmthout en Kijkuit langs spoorlijn 12, dit is de spoorweg tussen Antwerpen en Essen (Nederlandse grens). Zowel de halte Heide als de halte Kalmthout hebben hun oude voormalige stationsgebouw bewaard.

Economie bewerken

Bekende inwoners bewerken

 
Jerôme Becker (1850-1912)

Bekende personen die geboren of woonachtig waren in Kalmthout of een significante band met de gemeente hebben:

Nabijgelegen kernen bewerken

Heide, Wildert, Achterbroek, Essen-Hoek

Externe links bewerken

Zie de categorie Kalmthout van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.