Bornem

gemeente in Antwerpen, België
Voor het gelijknamige bier, zie Bornem (bier).

Bornem is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. Bornem behoort tot het kieskanton Puurs-Sint-Amands en het gerechtelijk kanton Willebroek.

Bornem
Gemeente in België Vlag van België
Bornem (België)
Bornem
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Arrondissement Mechelen
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
46,19 km² (2021)
67,73%
11,38%
20,89%
Coördinaten 51° 6' NB, 4° 14' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid
21.982 (01/01/2023)
49,3%
50,7%
475,93 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder
(01/01/2023)
17,01%
59,75%
23,24%
Buitenlanders 4,62% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Greet De bruyn (CD&V)
Bestuur CD&V en N-VA
Zetels
CD&V
Iedereen Bornem
N-VA
Vlaams Belang

10
10
4
3
Economie
Gemiddeld inkomen 23.558 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 4,56% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
2880
2880
2880
2880
Deelgemeente
Bornem
Hingene
Mariekerke
Weert
Zonenummer 03 - 052
NIS-code 12007
Politiezone Klein-Brabant
Hulpverleningszone Rivierenland
Website www.bornem.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Mechelen
in de provincie Antwerpen
Portaal  Portaalicoon   België
Bornem tussen de Schelde en Puurs

Geschiedenis bewerken

Het grondgebied was al bewoond in de Gallo-Romeinse tijd. De naam werd in 1101 Burnehen gespeld (verklaring: "verblijf bij de bron" of "woonplaats aan de grens"; Born = grens).

Het 'Land van Bornem' is als zelfstandige heerlijkheid tot stand gekomen in de periode van de plundertochten van de Noormannen (9de eeuw). Strategisch gelegen aan de Schelde, op de plaats waar nu het Kasteel Marnix de Sainte-Aldegonde staat (aan de huidige Oude Schelde), werd toen de ronde toren en de bijbehorende gebouwen opgericht, vlak bij de samenvloeiing met de Rupel en de Durme. Het Land van Bornem bestond toen uit de moederparochie Bornem met haar afhankelijkheden Havekesdunc (Nattenhaasdonk) en Hinken (Hingene). In de 10de eeuw werd het land van Dendermonde herverdeeld en werd Mariekerke aan het Land van Bornem toegevoegd onder het beheer van de Heren van Bornem.

In 910 werd het Land van Bornem, samen met Mechelen, door de Frankische koning Karel de Eenvoudige, koning van Lotharingen, bij giftbrief aan Stephanus van Luik van het bisdom Luik geschonken. Door een overeenkomst tussen Boudewijn V van Vlaanderen en de Duitse keizer Hendrik III op een Rijksdag in Keulen, kwam het Land van Bornem (inclusief Hingene, Mariekerke en Sint-Amands) in 1057 definitief als zonneleen onder het rechtstreeks gezag van het Graafschap Vlaanderen, aan de grens met het toenmalige Landgraafschap Brabant, het latere Hertogdom Brabant.

De eerste Heer van Bornem met die naam is Lambrecht, die in 1007 ook tot Kastelein van Gent benoemd werd. Vanaf 1088 zal Wenemaar, een van zijn opvolgers en ridder van de Orde der Tempeliers, de ontwikkeling van het Land van Bornem in een versnelling brengen. De schenkingsakte (1100) van zijn hand is een van de belangrijkste akten voor de gemeente.[1] Na een periode van herwonnen onafhankelijkheid behoorde de parochie tot het bisdom Kamerijk, later tot dat van Gent en sedert 1801 tot het aartsbisdom Mechelen.

Tot het begin van de 20ste eeuw werd Bornem gespeld als "Bornhem". Van 1928 tot 1940 was in Bornem een vakschool voor wijmen- en rietwerk gevestigd. Begin 20e eeuw werkten in Weert, Hingene en Bornem 3.000 mensen in de sector van het mandenvlechten.

Bezienswaardigheden bewerken

  Zie Lijst van onroerend erfgoed in Bornem voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Galerij bewerken

Natuur en landschap bewerken

Bornem ligt in de streek Klein-Brabant nabij de Schelde en de Oude Schelde. Van belang is het zoetwatergetijdengebied Groot Schoor en het gehucht Buitenland, waar het Kragenwiel een overblijfsel is van een dijkdoorbraak die plaats vond in 1552.

Verkeer bewerken

De gemeente Bornem ligt aan de N16 die tussen Sint-Niklaas en Mechelen loopt. De gemeente bezit eveneens een station Bornem gelegen aan spoorlijn 54.

 
Stationsgebouw te Bornem, gelegen aan spoorlijn 54.

Geografie bewerken

De gemeente ligt aan de rechteroever van de Schelde, tegenover de gemeente Temse, waarmee ze door de Scheldebrug verbonden is, stroomopwaarts van Antwerpen. Samen met de gemeente Puurs-Sint-Amands vormt Bornem de streek Klein-Brabant.

Deelgemeenten bewerken

# Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS-code
1 Bornem 23,85 13.633 572 12007A
2 Hingene 15,11 5.039 333 12007B
3 Mariekerke 2,24 2.213 986 12007C
4 Weert 5,04 465 92 12007D

Kernen bewerken

Bornem telt naast het centrum zelf nog de deelgemeenten Hingene, Mariekerke en Weert, alle aan de Schelde. In Hingene liggen nog de gehuchten Wintam en Eikevliet. Binnen Bornem liggen de gehuchten Branst en Buitenland.

Aangrenzende gemeenten bewerken

   Aangrenzende gemeenten   
 Temse       Kruibeke       Schelle 
             
    Niel 
           
 Hamme       Puurs-Sint-Amands        

Demografie bewerken

Demografische ontwikkeling voor de fusie bewerken

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwoneraantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente bewerken

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners
van jaar tot jaar
Op 1 januari
1992 tot heden
Aantal[2]
1992 19.040
1993 19.124
1994 19.251
1995 19.453
1996 19.525
1997 19.725
1998 19.750
1999 19.879
2000 19.939
2001 19.841
2002 19.906
2003 19.939
2004 19.921
2005 19.939
2006 20.064
2007 20.235
2008 20.341
2009 20.475
2010 20.556
2011 20.727
2012 20.866
2013 20.810
2014 20.858
2015 20.940
2016 21.039
2017 21.129
2018 21.186
2019 21.366
2020 21.353
2021 21.428
2022 21.599
2023 21.982

Politiek bewerken

Structuur bewerken

De gemeente Bornem maakt deel uit van het kieskanton Puurs-Sint-Amands, gelegen in het provinciedistrict Mechelen, het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Bornem Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau   Europese Unie   België   Vlaanderen   Antwerpen Mechelen Bornem
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Antwerpen Mechelen-Turnhout Mechelen Puurs-Sint-Amands Bornem
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-

Geschiedenis bewerken

(Voormalige) Burgemeesters bewerken

Periode Burgemeester
1800 Van Stappen[3]
1800 - 1804 Barnabas Raparlier
1804 - 1832 Charles Ghislain de Marnix
1832 - 1836 Charles de Marnix
1836 - 1842 Jan Frans Van Eetvelt
1843 - 1879 Louis de Marnix
1879 - 1880 Edward Van Roie
? - 1894 Ferdinand de Marnix (Kath. Partij)
1895 - 1896 Pieter Maes (°Sint-Amands 1841)
1896 - 1904 Ferdinand de Marnix (Kath. Partij)
1904 - 1921 Philémon Cammaert (Kath. Partij)
Periode Burgemeester
1922 - 1932 Victor Daelemans (Oude Roos)
1933 - 1941 Hendrik René Van Lint[4] (Kath. Verb.)
1941 - 1944 Emiel Roelants (VNV, oorlogsburgemeester)
1944 - 1947 Arthur Borms (Nieuwe Roos / CVP)
1947 - 1959 René Van Eetvelt (CVP)
1959 - 1964 Hendrik René Van Lint (CVP)
1965 - 1970 René Van Eetvelt (CVP)
1970 - 2010 Jozef Van Eetvelt (CVP / CD&V)
2010 - 2018 Luc De boeck (CD&V)
2019 - 2022 Kristof Joos (N-VA)
2022 - 2024 Greet De bruyn (CD&V)
Zetelverdeling gemeenteraad 2019-2024
10
4
10
3
10 10 
De 27 zetels zijn als volgt verdeeld:
     Iedereen Bornem: 10
     N-VA: 4
     CD&V: 10
     VB: 3

Legislatuur 2019 – 2024 bewerken

De kiezer had bij de lokale verkiezingen van 2018 de keuze uit 5 kieslijsten (de lijsttrekkers staan tussen haakjes):

  • CD&V (Luc De Boeck)
  • N-VA (Kristof Joos)
  • Vlaams Belang (Wim Verheyden)
  • Iedereen Bornem (Jurgen De Maeyer)
  • S.O.S. Bornem (Stef De Groof)

Iedereen Bornem profileerde zich als alternatief voor de bestaande politieke partijen. Leden waren afkomstig van sp.a, Groen, Beter Bornem, B!democratisch en enkele onafhankelijken. S.O.S. Bornem een was lijst met minder ernstige politieke bedoelingen. De naam staat voor Stem Op Stef.

CD&V strandde op 33,77 % (verlies: 4,51 %). De heterogene partij Iedereen Bornem klopte af op slechts een kwart procent minder (33,51 %). N-VA (+2,67 %) en Vlaams Belang (+5.86 %) scoorden beter dan in 2012. S.O.S. Bornem kon 2 % van de Bornemenaars bekoren. Zowel CD&V als Iedereen Bornem kregen hierdoor 10 zetels, N-VA kreeg er 4, en Vlaams Belang 3. Door deze uitslag kwam plots de sleutel voor de coalitievorming in handen van de N-VA die uiteindelijk koos voor een coalitie met Iedereen Bornem. CD&V werd zo na 74 jaar naar de oppositiebank verwezen. Tijdens de legislatuur 2019-2024 wordt Bornem bestuurd door de N-VA en Iedereen Bornem, met een weliswaar krappe meerderheid van 14 op 27 zetels, onder leiding van burgemeester Kristof Joos (N-VA).

Na twee jaar samen regeren besloten N-VA en Iedereen Bornem hun samenwerking stop te zetten, naar aanleiding van 'interne strubbelingen' binnen die laatste partij. Op 21 februari 2022 ging de nieuwe coalitie tussen CD&V en N-VA van start met de eedaflegging van de nieuwe schepenen en burgemeester Greet De bruyn (CD&V).[5]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976 bewerken

Partij of kartel 10-10-1976[6] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[7] 14-10-2012[8] 14-10-2018
Stemmen / Zetels % 25 % 25 % 25 % 25 % 25 % 27 % 27 % 27
CVP1 / CD&V+N-VAA / CD&V2 64,431 19 55,791 17 63,21 17 58,941 18 47,621 14 48,99A 15 38,282 13 33,772 10
VU1 / SAMENB / VLD-VUC / N-VA2 8,811 1 8,681 1 32,93B 8 3,81 0 10,41C 2 15,442 4 18,112 4
PVV1 / SAMENB / VLD-VUC / VLD2 / Beter Bornem3 4,61 0 6,711 1 - 10,452 2 7,063 1 33,51 10
SP1 / SAMENB / sp.a-spirit2 / sp.a3 22,161 5 19,321 5 18,81 5 22,111 6 19,012 5 17,223 5
Agalev1 / Groen!2 / Groen3 - - - 7,131 1 8,461 1 6,042 1 8,093 2
B!democratisch - - - - - - 7,16 1
Iedereen Bornem - - - - - - -
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 - 0,651 0 - 7,141 1 11,391 2 15,522 4 6,752 1 12,612 3
S.O.S. Bornem - - - - - - - 2,00 0
BLAUW - - - 4,2 0 - - - -
ETA - - 3,87 0 - - - - -
GB - 8,85 1 - - - - - -
Tot. stemmen 12213 12973 13675 14117 14530 15098 15393 15978
Opkomst % 96,57 94,81 93,26 94,76 93,01 93,90
Blanco en ongeldig % 3,03 4,09 3,17 3,41 2,51 2,98 1,89 2,70

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur. https://www.vlaanderenkiest.be/verkiezingen2018/index.html#/gemeente/12007

Cultuur bewerken

Evenementen bewerken

  • augustus: bedevaart Onze-Lieve-Vrouw van de Krocht
  • 15 augustus of zondag erna: processie
  • 2de vrijdag van augustus: de 100 km dodentocht
  • zondag voor de dodentocht: fietsdodentocht
  • woensdag na de oktoberkermis: jaarmarkt
  • zondag na 14 juni: kleine kermis
  • zondag na Sint-Michiel: grote kermis
  • zondag na Sint-Vincentius (19 juli): kermis parochie Branst
  • Het Breevenement
  • Het jaarlijkse Palingfestival en het Vis- en Folkloreweekend in deelgemeente Mariekerke.
  • Fakkeltocht (sinds 2010) ter ere aan Wapenstilstand
  • Bal van de burgemeester
  • Bornem zingt
  • Eerste weekend september : Fortiviteiten (Fort van Bornem)
  • Supervlieg

Sport bewerken

Verenigingen bewerken

Evenementen bewerken

Inwoners bewerken

(Deel)gemeente Bewoners Bijnaam
Bornem Bornemnaars Messentrekkers
Hingene Hingenaren Fretters
Mariekerke Mariekerkenaren Palingvissers
Weert Weertenaren Slijkneuzen
Eikevliet (gehucht van Hingene) Eikevlietenaren Grote Zwieren
Wintam (gehucht van Hingene) Wintamenaren Kazakken
Branst Branstenaren Vliegende Geiten

Bekende inwoners bewerken

Partnersteden bewerken

Trivia bewerken

  • In de Nederlandse stad Breda werd een straat naar de gemeente genoemd (de Bornemstraat). Ook in de Nederlandse plaats Oudenbosch (gemeente Halderberge) is er een straat vernoemd naar Bornhem (de Bornhemweg).
  • In de stad Gent is een café die de oude naam van de gemeente draagt, café Bornhem.
  • Sinds 4 september 1976 is Bornem verbroederd met de Batterij VeldArtillerie Para-commando[12].

Nabijgelegen kernen bewerken

Weert, Temse, Hingene, Puurs, Oppuurs

Externe links bewerken

Zie de categorie Bornem van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.