Edegem

gemeente in Antwerpen, België

Edegem is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. De gemeente telt ruim 23.000 inwoners. Edegem behoort tot het kieskanton en het gerechtelijk kanton Kontich.

Edegem
Gemeente in België Vlag van België
Edegem (België)
Edegem
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Arrondissement Antwerpen
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
8,72 km² (2021)
29,48%
34,17%
36,35%
Coördinaten 51° 9' NB, 4° 27' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid
22.761 (01/01/2023)
48,39%
51,61%
2610,99 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder
(01/01/2023)
20,18%
55,49%
24,33%
Buitenlanders 8,2% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Koen Metsu (N-VA)
Bestuur N-VA
Zetels
N-VA
Groen
CD&V
Open Vld
27
18
5
3
1
Economie
Gemiddeld inkomen 24.203 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 6,02% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
2650
Deelgemeente
Edegem
Zonenummer 03
NIS-code 11013
Politiezone HEKLA
Hulpverleningszone Rand
Website www.edegem.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Antwerpen
in de provincie Antwerpen
Portaal  Portaalicoon   België
Luchtopname van Edegem-centrum
Voormalig gemeentehuis
Neo-byzantijnse Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdesbasiliek (1933)
Hof ter Linden.
Japanse villa in de Boniverlei

Geschiedenis bewerken

Middeleeuwen bewerken

In 1173 werd Edegem onder zijn oude benaming Buyseghem voor het eerst in een oorkonde vermeld. De oorkonde in kwestie regelt de overdracht van het Buizegemkerkje aan een nieuwe kerkheer. De bisschop van Kamerijk, tot wiens bisdom het Edegemse gebied behoorde, schonk namelijk de Sint-Gorikskerk van "Buyseghem" aan zijn kapittel. Dit kapittel verkreeg daardoor het recht om onder de vorm van "tienden" belasting te innen, maar moest dan wel instaan voor het onderhoud van de kerk en de benoeming van de pastoor. Zo stapte de parochie Buizegem en daarmee ook Edegem officieel de geschiedenis binnen.

Door allerlei omstandigheden werd het kerkje circa 1300 voor de eredienst opgegeven en werd op het gehucht Edegem (destijds Adingaheem) een nieuwe levenskrachtige kerk als parochiecentrum geboren. Terwijl er op Buizegem slechts een in puin vallend kerkje en een oud kerkhof overbleven, werd rondom de nieuwe Edegemse Sint-Antoniuskerk een dorpscentrum uitgebouwd. In de latere middeleeuwen kende het nieuwe dorpscentrum Edegem een aangroei.

Van 1387 af was het dorp onderworpen aan de heer van Cantecroy te Mortsel. Van dat Mortselse kasteel uit zouden de ambtenaren worden aangesteld, onder wie de schout of drossaard wel de voornaamste was. Deze schout of drossaard was het hoofd van het burgerlijk en gerechtelijk bestuur. Samen met de schepenen en de secretaris-griffier vormde hij de schepenbank, ook "de wet" genoemd. De schepenbank had naast een administratieve ook een rechterlijke functie.

Tussen 1500 en 1830 kreeg Edegem, zoals trouwens zoveel dorpen uit het Antwerpse, af te rekenen met periodes van afwisselend oorlog en vrede. Nadat in 1566 de beeldenstorm in de kerk verwoestingen had aangericht, volgden de gebeurtenissen van de godsdienstoorlogen en de strijd tussen Noord en Zuid elkaar onophoudelijk op. In 1585, toen de Spanjaarden Antwerpen belegerden en hun troepen de Scheldestad vanuit het openliggende platteland naderden, werd de dorpskerk in brand gestoken, maar gelukkig ook door de nog ter plaatse gebleven inwoners geblust. Het is de tijd van de verbrande steden, de wolvenplaag en de angstzaaiende pest.

Ancien régime bewerken

Omstreeks de eeuwwisseling 1600 stonden er van de 85 huizen een 38-tal leeg. En nadat het Twaalfjarig Bestand van 1609 tot 1621 enige verademing had gebracht, sloeg de Retorsie in alle heftigheid toe in de jaren 1632-1642, toen geestelijken en leden van het dorpsbestuur als vogelvrijverklaarden waren en hun leven voortdurend bedreigd was. Met de Vrede van Münster kwam er weer enige rust, wat weerspiegeld werd door de herstellingen aan het kerkgebouw en de geleidelijke verfraaiing van het kerkinterieur.

Het einde van de 17de eeuw werd gekenmerkt door de oorlogen van Lodewijk XIV, terwijl Edegem, juist zoals alle andere dorpen, in 1797 te maken kreeg met de Beloken Tijd, toen alle bedehuizen moesten gesloten worden.

De 19de eeuw bracht weinig verandering in het stille dorp. Edegem bleef wat het altijd geweest was, een landbouwdorp, waarvan de goede grond werd geprezen. In 1830 kwam het wel tot vrij heftige artilleriegevechten op het Molenveld, tussen Belgische vrijwilligers en Hollandse troepen.

Moderne Tijd bewerken

Sedert de eeuwwisseling, maar meer nog sedert de Tweede Wereldoorlog, werd Edegem het grote inwijkingsoord en groeide meer en meer uit tot een villadorp. Tussen 1925 en 1930 kwamen de Elsdonkwijk en een aantal landelijke leien of lanen in de richting van Kontich tot stand. Later voltrok zich de grootste metamorfose, door de verkavelingen Molenveld en Buizegem, die een nieuwe stroom inwijkelingen naar Edegem bracht. De niet eens 1.000 inwoners die de gemeente in 1831 telde, waren in 1930 aangegroeid tot bijna 7.000 inwoners en in 1972 werd de 20.000ste inwoner ingeschreven. Het bevolkingsaantal kende in 1981 de piek van 23.802 inwoners.

Geografie bewerken

Kernen bewerken

Naast de centrale dorpskern onderscheiden zich onder meer Buizegem, Molenveld en Elsdonk. De wijken Centrum-Noord, Centrum-Zuid, Buizegem, Elsdonk en Molenveld tellen ongeveer evenveel inwoners (4000-4500). De Collegewijk en de wijk Oude Elsdonk zijn kleiner met respectievelijk ongeveer 1500 en ongeveer 800 inwoners.

Aangrenzende gemeenten bewerken

   Aangrenzende gemeenten   
 Antwerpen              Mortsel 
             
    Hove 
           
 Aartselaar       Kontich        

Bezienswaardigheden bewerken

 
Kasteel Mussenborg
 
Heilige Familiekerk
 
Gotische St.-Antonius de Eremijtkerk
 
Gezicht te Edegem van Frans Lamorinière (1863) in het KMSKB te Brussel
  Zie Lijst van onroerend erfgoed in Edegem voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
  • Grot en basiliek: De oprichting van de grot Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdes in het centrum in 1884, naar model van de grot in Lourdes, gaf aan Edegem naambekendheid bij menig bedevaarder en ligt er aan de basis van dat Edegem vaak als "grotgemeente" betiteld wordt. Niet ver van de grot staat de monumentale neo-Byzantijnse Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdesbasiliek uit 1933.
  • Het Hof ter Linden
  • Het Kasteel Mussenborg heeft tot ver buiten Edegem bekendheid verworven. Wijlen Marie Gevers, schrijfster en residente van Mussenburg, evoceerde in haar werk de figuur van de rover Guldentop. Deze zou zich in de woelige Franse tijd op Mussenburg hebben schuilgehouden, maar werd door de Fransen aangehouden en te Antwerpen onthoofd. Zijn op Mussenburg verborgen schat, zo wil het de sage en het werk van Marie Gevers, komt hij in donkere nachten nog steeds bezoeken.
  • Het Kasteel Arendsnest
  • De Sint-Antoniuskerk
  • De Heilige-Familiekerk
  • De Onze-Lieve-Vrouw Troost in Noodkapel
  • Diverse villa's en landhuizen in uiteenlopende bouwstijlen

Natuur en landschap bewerken

Edegem heeft een hoogte van 9-22 meter en is gelegen tussen de Edegemsebeek en de Kleine Struisbeek. Edegem maakt onderdeel uit van de Antwerpse agglomeratie en is sterk verstedelijkt. Groengebieden zijn: Park-Centrum, het Meihof en de recreatiegebieden Romeinse Put en Fort 5. Daarnaast zijn er de domeinen van Kasteel Arendsnest bij de grens met Kontich, Kasteel Mussenborg aan de grens met Hove, de Hazeschrans bij de grens met Kontich en Wilrijk, het eigenlijke dorpskasteel Hof ter Linden, en Hof ter Elst.

Waterlopen bewerken

De Edegemsebeek scheidt Edegem van Kontich; de Struisbeek (in hedendaagse bronnen: Kleine Struisbeek) loopt tussen Edegem en Wilrijk.[1] Volgens de website van de gemeente (2015) voldoen ze geen van beiden aan de basiskwaliteitsnormen voor oppervlaktewater.

Demografische ontwikkeling bewerken

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners
van jaar tot jaar
Op 1 januari
1992 tot heden
Aantal[2]
1992 23.159
1993 23.128
1994 23.038
1995 22.932
1996 22.800
1997 22.675
1998 22.484
1999 22.333
2000 22.253
2001 22.188
2002 22.024
2003 21.964
2004 21.912
2005 21.866
2006 21.668
2007 21.616
2008 21.381
2009 21.222
2010 21.171
2011 21.103
2012 21.064
2013 21.159
2014 21.251
2015 21.291
2016 21.578
2017 21.835
2018 21.947
2019 22.063
2020 22.261
2021 22.244
2022 22.386
2023 22.761

Politiek bewerken

Structuur bewerken

De gemeente Edegem ligt in het kieskanton Kontich, het provinciedistrict Boom, het kiesarrondissement Antwerpen en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Edegem Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau   Europese Unie   België   Vlaanderen   Antwerpen Antwerpen Edegem
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Antwerpen Antwerpen Boom Kontich Edegem
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-
Zetelverdeling gemeenteraad 2018-heden
18
5
3
1
18 
De 27 zetels zijn als volgt verdeeld:

College van burgemeester en schepenen bewerken

Burgemeester is Koen Metsu (N-VA).
Schepenen zijn :

  • Koen Michiels (N-VA), 1ste schepen bevoegd voor onderwijs, sport, kunst en cultuur en buitenschoolse kinderopvang.
  • Philippe Muyters (N-VA), 2de schepen bevoegd voor mobiliteit, openbaar domein, natuur en voorzitter van de gemeenteraad
  • Lawrence Vancraeyenest (N-VA), 3de schepen bevoegd voor jeugd, ICT en Smart City, wijkwerking, duurzame ontwikkeling, organisatieontwikkeling en beheersing.
  • Albert Follens (N-VA), 4de schepen bevoegd voor Financiën, Omgeving, Gezin en Kind, Publieke dienstverlening en Intercommunales.
  • Brigitte Vermeulen-Goris (N-VA), voorzitter BCSD en schepen bevoegd voor • lokaal sociaal beleid • ouderenbeleid • wonen • personeelsbeleid • voorzitter algemene vergadering en raad van beheer van het Woonzorgnetwerk

Een meer gedetailleerde lijst is beschikbaar op de website van Edegem.[3]

Geschiedenis bewerken

(Voormalige) Burgemeesters bewerken

Tijdspanne Burgemeester
1800 - 1802 François Lanckpaep
1802 - 1818 François Vermeerbergen
1818 - 1830 Jacobus Eliaers
1830 - 1851 Ferdinand du Bois d'Oultremont (Kath.Partij)
1851 - 1860 Jan-Baptist Ramael
1860 - 1868 Adolphe du Bois d'Aische (Kath.Partij)
1868 - 1872 Daniël Puttemans
1873 - 1883 Karel-Sebastiaan Mast
1883 - 1887 Petrus-Joannes de Raet
1888 P.F. Van Put
1888 Jan-Frans Van Put
1889 - 1891 Jan Verbert
1891 - 1903 P.F. Van Put
1904 - 1914 Clement Segers
1914 - 1921 E. Van Noyen
1921 - 1926 Alfons Schoessetters (LP)
1927 - 1941 Willem Arts
1941 - 1944 Gaston Mauquoi (VNV, oorlogsburgemeester)
1944 - 1947 Willem Arts
1947 - 1964 Gaston Adriaenssens (CVP)
1964 - 1968 Leo Tindemans (CVP)
1968 - 1988 Jan van den Kerkhof (CVP)
1989 - 1992 Luce Aerts-Liétaer (CVP)
1992 - 2012 Koen Snyders (CVP / CD&V)
2013 - heden Koen Metsu (N-VA)

Legislatuur 2013 - 2018 bewerken

Na de verkiezingen werd een coalitie gesloten van N-VA, Groen en Open Vld. Burgemeester werd Koen Metsu (N-VA).[4] In 2016 moest schepen en raadslid Guy Van Sande (N-VA) ontslag nemen nadat bekend werd dat hij betrokken was in een kinderporno-schandaal.[5] Ine Bosschaerts (N-VA) werd als nieuwe schepen aangesteld, Patricia Dierickx (N-VA) als nieuw raadslid.[6]

Legislatuur 2018 - 2024 bewerken

Na afloop van de verkiezingen had de N-VA de volstrekte meerderheid met 18 op 27 zetels. Koen Metsu bleef burgemeester.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976 bewerken

Partij of kartel 10-10-1976[7] 10-10-1982[7] 9-10-1988[7] 9-10-1994[7] 8-10-2000[7] 8-10-2006[8] 14-10-2012[9] 14-10-2018
Stemmen / Zetels % 25 % 27 % 27 % 27 % 27 % 27 % 27 % 27
CVP1 / CVP-EDA / CVP-VUB / CD&V+N-VAC / CD&V26502 55,631 16 42,991 14 46,31 15 45,87A 15 33,59B 10 37,01C 11 27,782 9 12,52 3
VU1 / CVP-EDA / CVP-VUB / CD&V+N-VAC / N-VA2 20,69 5 16,83 4 10,16 2 36,242 12 51,42 18
PVV1 / VLD2 / Open Vld3 8,431 1 12,051 3 13,471 3 13,552 4 22,912 7 12,312 3 8,043 1 6,33 1
SP1 / sp.a-spirit-Groen!D / sp.a2 13,11 3 12,681 3 12,121 3 7,931 1 6,631 1 18,79D 5 4,772 0 2,72 0
Agalev1 / sp.a-spirit-Groen!D / Groen2 - 11,861 3 12,451 3 15,021 4 15,921 4 14,662 4 18,62 5
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 - 2,731 0 5,491 1 12,981 3 17,921 5 18,032 5 5,802 1 5,42 0
democratiEdegem1 / PVDA-d!em2 - - - - - - 1,951 0 3,22 0
edegem-anders - - - - - 13,85 3 - -
Anderen(*) 2,14 0 0,87 0 - 4,66 0 3,03 0 - 0,75 0 -
Totaal stemmen 14117 16612 16830 16161 15834 15910 14950 15350
Opkomst % 93,8 92,26 91,71 93,11 89,54 92,1
Blanco en ongeldig % 3,17 3,47 2,89 3,9 2,51 2,72 2,01 2,0

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde meerderheid zijn vetjes gedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1976: KPB (2,14%) / 1982: PCPA (0,87%) / 1994: EVB (2,48%), AOV (2,18%) / 2000: Vivant (3,03%) / 2012: Onafh.Edegem (0,75%)

Cultuur bewerken

 
Koninklijk Familiakoor Elsdonk Edegem
 
Beeld in Hof ter Linden

Evenementen bewerken

  • Meneerke van Buizegem: In de tweede helft van de 19de eeuw ontstaat in volle Romantiek rond de kerkverplaatsing van Buizegem naar Edegem de sage van "Meneerke van Buizegem". Elk jaar, met start op 30 april, worden er feestelijkheden rond deze sage georganiseerd.
  • wereldDANSfestivalEDEGEM: In het centrum van Edegem en Hof ter Linden vindt jaarlijks sinds 1975 rond 15 augustus het wereldDANSfestivalEDEGEM plaats.
  • Rock@Edegem: Dit jaarlijks muziekfestival werd opgericht in 2000 door een groep jongeren in samenspraak met de jeugddienst en de burgemeester. Rock@Edegem is er voor jong en oud en vindt meestal plaats op de laatste zondag van juni op het gemeenteplein van Edegem.
  • Edegemse Parkavonden: Sinds 2001 worden in het parkcentrum elke zomer de Edegemse Parkavonden georganiseerd.
  • Jaarmarkt van Edegem: Deze jaarmarkt vindt steeds plaats het weekend van de eerste zondag van september, en beslaat het hele centrum. Op zondag wordt de markt zowat verdriedubbeld door een openlucht rommelmarkt.
  • Sint-Antoniusprocessie: Deze processie gaat terug tot 1688 en vindt plaats in januari.[10]

Mobiliteit bewerken

Historisch bewerken

Van 1875 tot 1931 had Edegem als spoorwegstation een eigen (maar nu verdwenen) station Edegem op de Boniverlei. Dit was de noordelijke tak van spoorlijn 61 tussen het station Mortsel-Oude-God en het (eveneens verdwenen) station Kontich-Dorp.

Heden bewerken

Openbaar Vervoer: De gemeente is verbonden via verschillende busdiensten van de vervoersmaatschappij De Lijn verbonden met Antwerpen, Lier, Mortsel, Kontich en andere gemeenten in de omgeving.

Wegverkeer: De belangrijkste wegen die de gemeente doorkruisen zijn de E19, de N1, de N171 en de N173.

Toekomst bewerken

Er zijn bepaalde ideeën om tram 7 vanaf Mortsel, via Edegem, naar Kontich te verlengen. Er zijn ook plannen om tram 6 vanuit Wilrijk naar het Universitair Ziekenhuis Antwerpen in Edegem te verlengen. Maar dit zijn nog maar plannen, die al sinds 2001 geopperd worden.

Economie bewerken

De quasi afwezigheid van industrie maakt van Edegem een typische woongemeente. Niettegenstaande zijn ligging in de rand van de metropool Antwerpen, is Edegem echter niet volledig verstedelijkt. Het gemeentebestuur heeft immers ook geïnvesteerd in de aanleg of het behoud van groene zones.

De Edegemnaren hadden in 1999 (aanslagjaar 2000) een inkomen dat 1/3 hoger lag dan het Belgische gemiddelde. Samen met Aartselaar, Bonheiden, Hove en Schilde is het de enige gemeente in de provincie Antwerpen met een gemiddeld inkomen hoger dan 14.000 EUR.[11]

Onderwijs bewerken

Op het grondgebied van de gemeente bevinden zich een campus van het gemeenschapsonderwijs (KTA Da Vinci en Middenschool met internaat), de hoofdzetel van het Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdescollege, en verschillende lagere scholen en kleuterscholen.

Bekende Edegemnaars bewerken

Bekende personen die geboren of woonachtig zijn of waren in Edegem of een andere significante band met de gemeente hebben:

Geboren bewerken

Woonachtig geweest bewerken

Ereburgers bewerken

Verenigingen bewerken

  • FC Belgica: voetbalploeg opgericht in 1974
  • KSA OLV Edegem: jongensjeugdbeweging, oudste KSA van Edegem opgericht in 1936

Nabijgelegen kernen bewerken

Hove, Berchem, Mortsel, Wilrijk, Kontich

Partnersteden bewerken

Externe links bewerken

Zie de categorie Edegem van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.