Hoogstraten
Hoogstraten is een stad en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. De stad ligt in de Kempen, tegen de grens met Nederland. Hoogstraten telt ruim 22.000 inwoners, waarvan meer dan 15% uit Nederland komen. Hoogstraten is de hoofdplaats van het gerechtelijk kanton en kieskanton Hoogstraten.
Stad in België .svg){kind=small}
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Geografie | |||
| Gewest |  Vlaanderen
| ||
| Provincie |  Antwerpen
| ||
| Arrondissement | Turnhout | ||
| Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere |
105,39 km² (2021) 82,5% 7,03% 10,46% | ||
| Coördinaten | 51° 24' NB, 4° 46' OL | ||
| Bevolking (bron: Statbel) | |||
| Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkingsdichtheid |
22.245 (01/01/2023) 50,75% 49,25% 211,06 inw./km² | ||
| Leeftijdsopbouw 0-17 jaar 18-64 jaar 65 jaar en ouder |
(01/01/2023) 19,47% 59,95% 20,58% | ||
| Buitenlanders | 30,56% (01/01/2022) | ||
| Politiek en bestuur | |||
| Burgemeester | Marc Van Aperen (Hoogstraten Leeft) | ||
| Bestuur | Hoogstraten Leeft, NVA | ||
| Zetels Hoogstraten Leeft CD&V N-VA Anders |
27 11 8 5 3 | ||
| Economie | |||
| Gemiddeld inkomen | 19.862 euro/inw. (2020) | ||
| Werkloosheidsgraad | 5,71% (jan. 2019) | ||
| Overige informatie | |||
| Postcode 2320 2321 2322 2323 2328 2329 |
Deelgemeente Hoogstraten Meer Minderhout Wortel Meerle Meersel-Dreef | ||
| Zonenummer | 03 - 014 | ||
| NIS-code | 13014 | ||
| Politiezone | Noorderkempen | ||
| Hulpverleningszone | Taxandria | ||
| Website | www.hoogstraten.be | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| ligging binnen het arrondissement Turnhout in de provincie Antwerpen | |||
| |||
Toponymie bewerken
Sinds het ontstaan van Hoogstraten omstreeks 1210 tot diep in de 18e eeuw waren er verschillende spelwijzen in gebruik voor het toponiem. Zo werd de plaatsnaam gedurende deze periode afwisselend als Hoochstratum, Hochstraten, Hoestraten, Hoochstraten, Hoistraten, Hoighstraten, Hoichstraten, Hoeghstraten, Hoechstraten en Hoegstraten geschreven. Van de 18e eeuw tot 1930 was de officiële spelling Hoogstraeten. In 1930 besloot de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie de spelling te moderniseren tot Hoogstraten.
Leo Hermans verklaart het toponiem[1] Hoogstraten in het jaarboek van de Hoogstratens Oudheidkundige Kring Toponymie van Hoogstraten als volgt: "De naam Hoogstraten kan wijzen op de hoge ligging van de straat of kan de naam zijn van de belangrijkste straat van het dorp".[2]
Een andere, aansluitende verklaring, vertrekt van de Germaanse woorden Hauha (hoog) en strata (straat). Guy Muësen stelt in Meerle en het Land van Hoogstraten in de Middeleeuwen dat het Germaanse woord strata is afgeleid uit het Latijn en verwijst naar een heirbaan. Hij beargumenteert deze verklaring uit het feit dat vele plaatsen die aan zulke heirbaan lagen, nog steeds een naam hebben die is afgeleid van strata.[3]
De Romeinen plachten hun wegen over hoogten aan te leggen. In het Engels duidt het woord highway (Oudengels: heahweg, heahstræte = high street) een hoofdweg aan tussen twee steden en vroeger vooral oude Romeinse wegen die zoals gezegd veelal hooggelegen waren.[4]
Deze weg in Hoogstraten was volgens sommigen onderdeel van de handelsroute van Leuven naar Breda, die op een hoogterug doorheen het Land van Hoogstraten liep en waarlangs Hoogstraten ontstond. Volgens andere bronnen zou het om de handelsweg van Antwerpen naar ’s-Hertogenbosch gaan die langs de stad liep. Wellicht liepen beide routes in Hoogstraten over dezelfde weg.
Geschiedenis bewerken
Ontstaan bewerken
.jpg)
_-_Van_Aertselaerstraat_2_-_Caf%C3%A9_%22de_Wachtzaal%22.JPG)
Hoogstraten werd in 1210 gesticht door Hendrik I hertog van Brabant en voorzien van vrijheidsrechten. Hierdoor ontwikkelde Hoogstraten zich tot een handelsstadje. Hoogstraten werd gesticht binnen de parochie Wortel (reeds vermeld in 1155), waardoor de grote Sint-Katharinakerk van Hoogstraten de dochterkerk werd van de kleine Sint-Jan Baptistkerk van Wortel. Ook het kasteel van Hoogstraten bleef onder de parochie van Wortel.[5]
De Bredase geschiedschrijver Thomas Ernst van Goor lanceerde in zijn werk Beschryving der Stadt en Lande van Breda (1744) de theorie dat Hoogstraten gesticht werd door een Vikinghoofdman Gelmel. Op het einde van de 19e eeuw werd deze theorie overgenomen en verkeerdelijk beschouwd als een echte oude legende die mondeling overgeleverd werd.
In de 17e-eeuwse bron die Van Goor voor zijn theorie gebruikte, spreekt men niet van Vikingen, maar wel van Hunnen. Voor Breda bestaat er een legende over de Vikingen. In deze Bredase legende, die reeds in 1460 neergeschreven was, is er wel sprake van Hoogstraten, maar niet van Gelmel. Er zijn nooit archeologische aanwijzingen gevonden van de aanwezigheid van Vikingen in Hoogstraten.[6]
Een theorie die lang werd aangehouden, is dat Hoogstraten en Wortel gesticht werden binnen Rijkevorsel. Men beweerde lange tijd dat Rijkevorsel ouder zou zijn dan Wortel en dat de kerk van Rijkevorsel de moederkerk van die van Wortel was. Recent onderzoek bracht aan het licht dat dit niet klopte. Hierdoor verviel de theorie.[7]
Ook andere theorieën zoals dat Hoogstraten aan den Aard of rond de Sint-Katelijnekapel ontstond, zijn twijfelachtig.[8]
De oudst bekende heren van Hoogstraten zijn afkomstig uit de familie Van Gemmenich. Van 1295-1428 kwam Hoogstraten aan de familie Van Kuik, vervolgens aan Van Borselen en in 1469 aan Van Culemborg.
Het graafschap en hertogdom Hoogstraten bewerken
Elisabeth van Culemborg trouwde in 1509 met Antoon I van Lalaing, die belangrijke functies aan het Habsburgse hof vervulde. In 1518 werd Hoogstraten door Keizer Karel V tot graafschap verheven. De graven hadden nauwe banden met het hof in Brussel en in Mechelen. Ook was graaf Antoon II van Lalaing kort stadhouder van Antwerpen. Een groot glasraam in de Sint-Katharinakerk getuigt van de nauwe banden tussen Antwerpen en Hoogstraten. De graven, en later de hertogen, hadden dus een residentie nodig dicht bij de machtsstructuren van het land. In 1740 werd het graafschap namelijk verheven tot hertogdom Hoogstraten onder het huis Salm-Salm, dat in 1709 in bezit kwam van Hoogstraten.
Door al deze ontwikkelingen verkreeg Hoogstraten enige stedelijke allure, hoewel het nooit tot een belangrijke stad zou uitgroeien, vanwege de perifere ligging ervan en de nabijheid van een grens. Dit heeft vooral tijdens de Tachtigjarige Oorlog voor moeilijkheden gezorgd. Tegen het einde van de 17e eeuw was er sprake van enige opbloei: in 1678 vestigden zich Engelse karmelietessen in Hoogstraten en in 1690 kwam er een Minderbroedersklooster. Economisch was er sprake van enige ambachtelijke bedrijvigheid: wolbewerking en later textielnijverheid, baksteenfabricage en pottenbakkerij, waarbij vooral het Hoogstratens zwart aardewerk van belang was. Daarnaast waren er bierbrouwerijen.
Zeker al in 1157 was Hoogstraten samen met Wortel een zelfstandige parochie, die eerder van Rijkevorsel afhankelijk was. In 1534 werd ook een kapittel opgericht dat tot 1797 heeft bestaan.
Hoogstraten elders:
Vanaf de Franse Tijd bewerken
Op 11 januari 1814 werd in de Noorderkempen de Slag bij Hoogstraten uitgevochten. Dit betekende het einde van de Franse Tijd in Hoogstraten.[9]
De Franse tijd leidde ertoe dat de kloosters werden opgeheven. Deze kwamen niet meer terug, maar wél werd in 1835 een Kleinseminarie opgericht. Ook de Ursulinen vestigden zich, in 1832, te Hoogstraten.
Industrialisatie kwam laat en slechts in bescheiden mate op gang, vooral vanwege de slechte verbindingen. Pas einde 19e eeuw kwam er een fabriek voor matten en tapijten en ook kwamen er enkele sigarenfabriekjes. Vanaf 1910 kwam de tuinbouw op, waarbij vooral aardbeienteelt belangrijk werd. Het Gelmelslot, vanouds zetel van de familie Salm-Salm, kreeg na de Franse tijd diverse functies als strafinrichting.
Geografie bewerken
Deelgemeenten bewerken
| # | Naam | Opp. (km²) |
Inwoners (2020) |
Inwoners per km² |
NIS-code |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Hoogstraten | 13,09 | 8.055 | 615 | 13014A |
| 2 | Meer | 38,11 | 3.577 | 94 | 13014C |
| 3 | Meerle | 24,66 | 3.645 | 148 | 13014D |
| 4 | Minderhout | 16,01 | 4.291 | 268 | 13014B |
| 5 | Wortel | 13,53 | 1.826 | 135 | 13014E |
Kernen bewerken
De gemeente bestaat naast Hoogstraten zelf nog uit de deelgemeenten Meer, Meerle, Minderhout en Wortel. De noordelijkste woonkern van België is Meersel-Dreef gelegen op het grondgebied van deelgemeente Meerle, daarnaast is er nog het gehucht Bollekens.
Aangrenzende gemeenten bewerken
| Aangrenzende gemeenten | ||||
|---|---|---|---|---|
| Breda (NL) | Alphen-Chaam (NL) | |||
|
||||
| Zundert (NL) | Baarle-Hertog (B) en Baarle-Nassau (NL) | |||
| Brecht en Wuustwezel | Rijkevorsel | Merksplas | ||
Aangrenzende dorpen en woonkernen zijn Zundert, Rijsbergen, Breda, Galder, Strijbeek, Chaam, Ullicoten, Baarle-Nassau, Baarle-Hertog, Merksplas, Rijkevorsel (met Achtel), Sint-Lenaarts en Loenhout.
Bezienswaardigheden bewerken
- De Sint-Katharinakerk in Kempense baksteen met de op twee na hoogste kerktoren van België (104,7 meter)
- Het Begijnhof van Hoogstraten, waarin het Stedelijk Museum Hoogstraten gevestigd is.
- Het Stadhuis van Hoogstraten, samen met de kerk van architect Rombout II Keldermans
- De Laermolen aan de Mark, waar nu olie voor smoutebollen gemaakt wordt
- De Salm-Salm Molen
- De Nieuwe Molen
- Het Gelmelslot (ook bekend als Kasteel van Hoogstraten) waar de graaf van Hoogstraten woonde, niet toegankelijk voor publiek, wel nog steeds in gebruik als gevangenis
Natuur en landschap bewerken
Hoogstraten ligt in de Noorderkempen en de hoogte varieert tussen 15 en 25 meter. Het riviertje de Mark verloopt ten oosten van Hoogstraten. Ook het natuurgebied Elsakker vindt men in Hoogstraten. Het stiltegebied Wortel-Kolonie is sinds juli 2021 erkend als Unesco werelderfgoed in de categorie cultuurlandschap samen met de koloniën Frederiksoord, Wilhelminaoord en Veenhuizen.
Demografie bewerken
Demografische ontwikkeling voor de fusie bewerken
- Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwoneraantal op 31 december
_-_Vrijheid_234_-_Klein_Seminarie.JPG)
_-_Vrijheid_185_-_Herenhuis_%22Het_Gulden_Vlies%22.jpg)
Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente bewerken
Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.
- Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Politiek bewerken
Structuur bewerken
De stad Hoogstraten ligt in het kieskanton Hoogstraten en het provinciedistrict Turnhout. Deze maken deel uit van het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en de kieskring Antwerpen.
Gemeenteraad bewerken
| College van burgemeester en schepenen (2019-heden) | |
|---|---|
| Burgemeester | Marc Van Aperen (Hoogstraten Leeft) |
| Schepenen |
|
| Voorzitter van de gemeenteraad | Jef Vissers (N-VA) |
| Voorzitter van de Raad voor Maatschappelijk Welzijn | Jef Vissers (N-VA) |
Geschiedenis bewerken
Lijst van burgemeesters bewerken
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Legislatuur 1977 - 1982 bewerken
Naast de traditionele partijen trad ook de partij FB (FusieBelangen) in de politieke arena, de opvolger van 'Gemeentebelangen Meer' met de voormalige Meerse burgemeester Fons Sprangers aan het roer. Eveneens Meerse roots had de kartellijst KGB (Kristelijke Gemeentebelangen) van Jos Van Aperen. Na de verkiezingen werd Fons Sprangers burgemeester.[10]
Legislatuur 1989 - 1994 bewerken
De Christendemocraten trokken deze verkiezingen in verspreidde slagorde naar de kiezer. Zo was er naast de CVP-lijst ook de scheurlijst DE (Democratische Eenheid) van plaatsvervangend burgemeester Fons Jansen.[11][12] De FB werd omgedoopt naar Agalev.[10] De KGB werd omgevormd tot de KVB (Kristelijke Volksbelangen).
Legislatuur 2001 - 2006 bewerken
De Christendemocraten trokken deze verkiezingen in verspreidde slagorde naar de kiezer. Zo was er naast de CVP-lijst ook de scheurlijst HOOP (Hoogstraatse Onafhankelijke Open Partij)[13] van voormalig schepen Staf Peerlinck. Het kwam tot een bestuursakkoord tussen de KVB van zittend burgemeester Arnold Van Aperen en HOOP. Van Aperen haalde 2.585 voorkeurstemmen. Het schepencollege werd vervolledigd door Jos Martens, Marcel Van Hamel, Roger Van Aperen (allen KVB), Rene Sprangers en Staf Peerlinck (beiden HOOP). OCMW-voorzitter bleef net als tijdens de vorige legislatuur Jos Brosens.[14]
Legislatuur 2013 - 2018 bewerken
Groen, sp.a en HOOP bundelden de krachten en kwamen op met de lijst 'ANDERS'.[15] De KVB werd omgedoopt tot Hoogstraten Leeft.[16] Burgemeester is Tinne Rombouts (CD&V). Zij leidt een coalitie bestaande uit CD&V en N-VA. Samen vormen ze de meerderheid met 15 op 27 zetels.
Legislatuur 2019 - 2024 bewerken
Op 14 oktober 2018 werden er gemeenteraadsverkiezingen gehouden waaruit vier fracties kwamen: Hoogstraten Leeft (Open Vld), CD&V, N-VA en Anders (groen en socialisten). Op 6 december werd Marc Van Aperen benoemd tot burgemeester met ingang vanaf 1 januari 2019. Voorzitter van de gemeenteraad werd Jef Vissers (N-VA). Het schepencollege bestaat uit Roger Van Aperen (N-VA), Arnold Wittenberg (Hoogstraten Leeft), Faye Van Impe (N-VA), Piet Van Bavel (Hoogstraten Leeft), Ann Fockaert (Hoogstraten Leeft) en Michel Janssens (N-VA). Op 27 juni 2022 nam Michel Janssens ontslag en werd vervangen door Jef Vissers. Gemeenteraadslid Gert Van den Bogaert (N-VA) werd vanaf 27 juni 2022 voorzitter van de gemeenteraad.[17][18]
Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976 bewerken
| Partij of kartel | 10-10-1976[19] | 10-10-1982 | 9-10-1988 | 9-10-1994 | 8-10-2000 | 8-10-2006[20] | 14-10-2012[21] | 14-10-2018[22] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stemmen / Zetels | % | 23 | % | 23 | % | 23 | % | 25 | % | 25 | % | 25 | % | 27 | % | 27 | |
| CVP1 / CD&V2 | 42,051 | 11 | 36,051 | 9 | 30,581 | 8 | 34,651 | 9 | 25,241 | 7 | 39,052 | 11 | 32,082 | 10 | 29,02 | 8 | |
| KGB1 / KVB2 / Hoogstraten Leeft3 | 37,641 | 9 | 39,741 | 10 | 36,652 | 10 | 45,642 | 12 | 36,452 | 11 | 35,292 | 10 | 29,133 | 9 | 37,83 | 11 | |
| FB1 / Agalev2 / Groen!3 / Anders4 | 15,871 | 3 | 18,271 | 4 | 12,492 | 2 | 19,722 | 4 | 14,512 | 3 | 9,973 | 2 | 14,144 | 3 | 13,14 | 3 | |
| Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 | - | - | - | - | 7,311 | 1 | 8,982 | 1 | 4,532 | 0 | - | ||||||
| N-VA | - | - | - | - | - | - | 20,12 | 5 | 20,1 | 5 | |||||||
| HOOP | - | - | - | - | 11,89 | 3 | 6,71 | 1 | - | - | |||||||
| SP | 1,82 | 0 | 2,96 | 0 | 3,76 | 0 | - | 4,6 | 0 | - | - | - | |||||
| DE | - | - | 16,52 | 3 | - | - | - | - | - | ||||||||
| VU | 2,63 | 0 | 2,98 | 0 | - | - | - | - | - | - | |||||||
| Totaal stemmen | 8270 | 9033 | 9800 | 10116 | 11113 | 11040 | 11608 | 12059 | |||||||||
| Opkomst % | 97,15 | 96,41 | 95,24 | 92,84 | 93,6 | ||||||||||||
| Blanco en ongeldig % | 2,37 | 3,64 | 4,02 | 4,54 | 4,63 | 3,6 | 2,3 | 3,5 | |||||||||
De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
Cultuur bewerken
- De Heilig Bloedprocessie die jaarlijks plaatsvindt op de eerste en tweede zondag na Pinksteren.
- In 1990 begon eind juli het Internationaal Folklorefestival Hoogstraten dat alle drie jaar plaatsvindt en in 2023 zijn elfde editie kende (met een onderbreking in 2020 wegens corona).
Onderwijs bewerken
Hoogstraten is ook een regionaal onderwijscentrum, met onder andere vier secundaire scholen. In het Klein Seminarie[23] en het Instituut Spijker kan men de meeste ASO-richtingen volgen, zoals de samenstellingen van Latijn, Grieks, Wetenschappen, Wiskunde, Moderne talen en Humane wetenschappen.
Verder zijn er nog twee technische/beroepsscholen: VTI Spijker en VITO. Het VTI biedt technische en beroepsrichtingen aan in de sectoren hotel, kantoor, toerisme, voeding-verzorging, bakkerij, restaurant-(groot)keuken en sociaal technische wetenschappen. Het VITO biedt ook technische en beroepsrichtingen, maar in de sectoren Hout, Bouw, Chemie, Land- en Tuinbouw, Elektronica en Elektriciteit-Mechanica. Zowel het Klein Seminarie (jongens) als het Spijker (meisjes) bieden een internaat aan (in tegenstelling tot de scholen zelf zijn de internaten gescheiden).
Door de nabijheid van de grens en de aanwezigheid van een internaat volgen nogal wat Nederlandse leerlingen er secundair onderwijs: afhankelijk van het leerjaar en de studierichting: 8 à 25%.
Sport bewerken
Voetbal bewerken
Hoogstraten heeft verschillende voetbalclubs, waarvan Hoogstraten VV de bekendste is. De club is actief in de Tweede klasse amateurs. Daarnaast zijn er nog vier ploegen die in Derde provinciale (voetbal België) actief zijn, namelijk Minderhout VV, KFC Meer, Meerle FC en VNA Wortel.
Veldrijden bewerken
Jaarlijks vindt er de Vlaamse Aardbeiencross plaats, die sinds 1998 deel uitmaakt van de Superprestige veldrijden.
Bekende Hoogstratenaars bewerken
Zie Lijst van Hoogstratenaars voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Externe links bewerken
- Website van de gemeente
- vzw Erfgoed Hoogstraten
- Erfgoedbank Hoogstraten
- Inventaris Onroerend erfgoed
Bronnen, noten en/of referenties
|
