Regering-Harmel

De regering-Harmel (28 juli 1965 - 19 maart 1966) was een Belgische regering. De regering bestond uit de CVP/PSC (76 zetels) en de BSP/PSB (65 zetels).

Regering-Harmel
Regeringsleider Pierre Harmel
Coalitie	​ CVP/PSC ​ BSP/PSB
Zetels Kamer	141 van 212 (23 mei 1965)
Premier	Pierre Harmel
Aantreden	28 juli 1965
Einddatum	19 maart 1966
Voorganger	Lefèvre
Opvolger	Vanden Boeynants I
Portaal    België

Ze volgde de regering-Lefèvre op na de verkiezingen van 23 mei 1965 en werd opgevolgd door de regering-Vanden Boeynants I nadat de regering was gevallen door een geschil over de ziekteverzekering.

Vorming

Na de verkiezingen van 23 mei 1965 wilde Pierre Harmel met een nieuwe regering ook de instellingen hervormen. Hiervoor kwamen de drie belangrijkste partijen, de CVP/PSC, de BSP/PSB en de PVV/PLP, al sinds januari 1964 samen om de zaak te bespraken. Harmel beschikte echter niet over een voldoende meerderheid om de conclusies van deze "ronde tafel" over te nemen. De conclusies over de culturele autonomie van de regio's en over de economische decentralisatie werden namelijk enkel door de christen-democraten en de socialisten goedgekeurd. De liberalen weigerden daarom deel uit te maken van de regering

Aanvankelijk wilden de socialisten geen deel uitmaken van een nieuwe regering vanwege hun verkiezingsnederlaag en ook vanwege hun strijd tegen Pierre Harmel in de periode van de Tweede Schooloorlog. Desondanks stemden alle socialistische en christendemocratische parlementsleden voor de regeringsverklaring van de nieuwe regering.

Moeilijkheden

Nieuwe overheidsstructuur

Premier Pierre Harmel legde een beperkte en onuitgegeven structuur voor aan André Molitor, die op dat moment aan het hoofd stond van het kabinet van koning Boudewijn. Deze nieuwe structuur bestond uit een hiërarchische structuur door de omvang van de overheid te verminderen. Het nieuwe kabinet zou vijf tot acht ministers bijeenbrengen die zich met specifieke sectoren zouden bezighouden. Maar Molitor verwierp het idee van een kleinere overheid en de regering-Harmel zou uiteindelijk 20 ministers en 7 ministers-staatssecretarissen tellen.

Eerste vrouwelijke minister

De regering-Harmel telde voor de eerste keer een vrouwelijke minister. Marguerite De Riemaecker-Legot (CVP/PSC) werd minister van Gezin en Huisvesting.

Samenstelling

De regering bestond uit 20 ministers en 7 ministers-staatssecretarissen. De CVP/PSC had 12 ministers en 3 ministers-staatssecretarissen en de BSP/PSB had 8 ministers en 4 ministers-staatssecretarissen.

Naam		Partij		Functie en bevoegdheden	Termijn
	Pierre Harmel		PSC/CVP	Premier belast met de Coördinatie van het Wetenschapsbeleid	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Antoon Spinoy		BSP/PSB	Vicepremier belast met de Coördinatie van het Economische Beleid	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Alfons Vranckx		BSP/PSB	Minister Binnenlandse Zaken	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Paul-Henri Spaak		PSB/BSP	Minister Buitenlandse Zaken, belast met de Coördinatie van het Buitenlands Beleid	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Marc-Antoine Pierson		PSB/BSP	Minister Economische Zaken	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Gaston Eyskens		CVP/PSC	Minister Financiën	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Marguerite De Riemaecker-Legot		CVP/PSC	Minister Gezin en Huisvesting	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Pierre Wigny		PSC/CVP	Minister Justitie	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Charles Héger		PSC/CVP	Minister Landbouw	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Ludovic Moyersoen		CVP/PSC	Minister Landsverdediging	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Adhémar d'Alcantara		CVP/PSC	Minister Middenstand	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Fernand Dehousse		PSB/BSP	Minister Nationale Opvoeding	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Jos De Saeger		CVP/PSC	Minister Openbare Werken	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Edouard Anseele		BSP/PSB	Minister Posterijen, Telegrafie en Telefonie	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Hervé Brouhon		PSB/BSP	Minister Sociale Voorzorg	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Léon Servais		PSC/CVP	Minister Tewerkstelling en Arbeid	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Yves Urbain		PSC/CVP	Minister Verkeerswezen	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Alfred Bertrand		CVP/PSC	Minister Volksgezondheid	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Edmond Leburton		PSB/BSP	Minister-Ondervoorzitter belast met de Coördinatie van het Infrastructuurbeleid	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Paul-Willem Segers		CVP/PSC	Minister-Ondervoorzitter belast met de Coördinatie van het Sociaal Beleid	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Paul de Stexhe		PSC/CVP	Minister-staatssecretaris Franse Cultuur	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Albert De Clerck		CVP/PSC	Minister-staatssecretaris Nederlandse Cultuur	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Hendrik Fayat		BSP/PSB	Minister-staatssecretaris Europese Zaken	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Elie Van Bogaert		BSP/PSB	Minister-staatssecretaris toegevoegd aan de minister van Nationale Opvoeding	10 augustus 1965 - 19 maart 1966
	Ernest Adam		PSC/CVP	Minister-staatssecretaris Ontwikkelingssamenwerking en Buitenlandse Handel	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	André Van Cauwenberghe		PSB/BSP	Minister-staatssecretaris toegevoegd aan de premier voor Openbaar Ambt	28 juli 1965 - 19 maart 1966
	Alfred Scokaert		extraparlementair (PSB/BSP)	Minister-staatssecretaris toegevoegd aan de minister van Financiën	28 juli 1965 - 19 maart 1966

Herschikking

• Op 10 augustus 1965 wordt Elie Van Bogaert (BSP/PSB) minister-staatssecretaris van Nationale Opvoeding.

Val van de regering

Oorzaken

Financiële problemen

Op 28 juli 1965 werd de eerste ministerraad gehouden. Pierre Harmel besefte dat zijn kabinet in grote financiële problemen verkeerde. De minister van Financiën Gaston Eyskens (CVP/PSC) legde uit dat de overheidsuitgaven beperkt moesten worden. De Waalse socialisten daarentegen waren huiverig om de overheidsuitgaven te beteugelen, met name voor de gezondheidszorg en de sociale sector. Het ABVV deelde deze mening. Maar op 9 november 1965 legde Harmel uit dat er nieuwe belastingen nodig zouden zijn om de begroting in evenwicht te brengen.

Sluiting van de Limburgse mijnen

Twee verbrande auto's van de gendarmerie voor de mijn van Zwartberg

De door de EGKS opgelegde sluiting van de mijnen had vooral gevolgen voor de Waalse mijnen. Maar het programma ter consolidering van de overheidsfinanciën had ook gevolgen voor de Limburgse mijnen, wat leidde tot een staking van de mijnwerkers van Zwartberg. Op 27 januari 1966 begon een staking die leidde tot de dood van twee demonstranten na een politieoptreden. Deze verstoringen verzwakten de regering.

Conflict over de eigen bijdrage

Artsen en onderlinge waarborgmaatschappijen waren beide gekant tegen de maatregelen om de subsidies van de sociale zekerheid te matigen. De artsen wilden dat voor elke medische dienst die werd verleend in een ziekenhuis of instelling die tegen een vast tarief werkte, een eigen bijdrage van 30 BF aan de patiënten werd opgelegd. Door middel van dit beleid proberden de artsen mensen bewust te maken van de kosten van de gezondheidszorg en het belang van het niet verspillen van geld. Zij wilden de waarde van hun beroep verhogen door meer geld te verdienen volgens hun diensten. Maar zeven socialistische poliklinieken weigeren, deze door artsen voorgestelde nomenclatuur, toe te passen. Het conflict kon niet opgelost worden door een akkoord tussen de christendemocraten en de socialisten.

Poging om ontslag te nemen

De christendemocraten en socalisten konden maar geen akkoord sluiten rond de eigen bijdrage. Hierdoor bood premier Pierre Harmel zijn ontslag aan koning Boudewijn.

Maar de koning weigerde in het begin het ontslag en schreef hem een brief waarin hij de premier aanspoorde om niet op te geven door zo'n nutteloze kwestie. In zijn brief gaf de koning ook een les in parlementaire democratie aan Harmel en alle andere ministers. De koning schreef: Ik kan het aftreden van deze regering niet aanvaarden... Ik nodig u uit... een nieuwe poging te doen om een oplossing voor het probleem te vinden en deze oplossing onverwijld ter goedkeuring aan de Kamers voor te leggen.

Ontbinding

Na veel moeite slaagde Harmel er dan toch in om een akkoord te bereiken rond de eigen bijdrage. Maar er was geen akkoord om de situatie van de zeven socialistische poliklinieken te bevriezen, zodat zij het pakket konden blijven toepassen. Daarom boden de socialistische ministers op 10 februari 1966 hun ontslag aan. Harmel legde vervolgens het definitieve ontslag van zijn regering voor aan de Koning. Dit was het einde van Harmel's kortstondige kabinet, waarvan Paul-Henri Spaak later zou zeggen dat hij nooit had begrepen waarom het was gevallen omdat een regering niet kan struikelen voor 30 BF.

Kritiek

Na het ontslag van de regering begon de kritiek erond te stijgen. Veel van de kratiek kwam van partijgenoten van Harmel. Met name van Paul Vanden Boeynants: Ik was een groot voorstander van de Harmel-kandidatuur... Ik bewonderde hem. Omdat ik nooit met hem in de regering heb gezeten, was ik me niet bewust van zijn zwakke wil, zijn viscerale angst om mensen te shockeren en te kwetsen. Het was een vergissing. De man is te welgemanierd en te hoffelijk om premier te zijn. In sommige gevallen moet een regeringsleider onbeschoft en wreed zijn en niet langer een discussie accepteren. Hij moet tegen zijn ministers kunnen zeggen: "Ik heb uw palaver gehoord, nu is hier mijn beslissing. Wie het er niet mee eens is, moet ontslag nemen". De drie belangrijkste voorwaarden om een goede premier te zijn waren volgens Vanden Boeynants: Eén, hij moet weten hoe hij moet zweren. Twee, hij moet zijn vuist op tafel kunnen leggen. Drie, hij mag geen universiteitsprofessor zijn.

Wilfried Martens was een van de mensen die de val van de overheid van binnenuit had meegemaakt: Harmel bracht eerst alle kabinetsleden op zaterdagochtend bij elkaar, maar besloot daarna terug te keren naar de vijfdaagse week om het weekend te besteden aan bezinning en lezen. De structuur van de overheid...was vrij theoretisch. Geldig in theorie, maar niet in de praktijk. Bovendien was Harmel geen manager. Hij was een regeringsleider vol idealen en enthousiasme, maar dat is niet genoeg. Persoonlijk vond ik hem erg aardig. Het moet ook gezegd worden dat hij de onmogelijke taak had om de CVP-BSP samenwerking in stand te houden. Ik dacht dat het alleen maar "35" kon breken.

Jean-Pierre Grafé schrijft ook over de eerste minister: De nauwgezetheid en intellectuele eerlijkheid van minister Harmel betekende dat hij soms terughoudend was om snel te arbitreren over complexe politieke kwesties uit angst voor het begaan van een fout of onrechtvaardigheid. De redenen voor zijn aarzelingen werden door sommige van zijn collega-ministers niet altijd begrepen.

Belgische regeringen