Wikipedia

Bornem

gemeente in Antwerpen, België
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door De Wachter Tom (overleg | bijdragen) op 26 mei 2012 om 00:55.
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Voor het gelijknamige bier, zie Bornem (bier)

Bornem is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. Bornem behoort tot het kieskanton Puurs en het gerechtelijk kanton Willebroek.

Bornem
Gemeente in België Vlag van België
Vlag van Bornem
Wapen van Bornem
Bornem (België)
Bornem
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Arrondissement Mechelen
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere 		46,19 km² (2022)
67,61%
11,49%
20,9%
Coördinaten 51° 6' NB, 4° 14' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid 		22.076 (01/01/2024)
49,2%
50,8%
477,97 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder 		(01/01/2024)
16,77%
59,35%
23,87%
Buitenlanders 4,72% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester sinds 1/3/2010: Luc de Boeck(CD&V/N-VA)
Bestuur CD&V/N-VA
Zetels
CD&V/N-VA
sp.a-spirit
Vlaams Belang
Open Vld
Groen! 		27
15
5
4
2
1
Economie
Gemiddeld inkomen 24.198 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad 4,56% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
2880
2880
2880
2880 		Deelgemeente
Bornem
Hingene
Mariekerke
Weert
Zonenummer 03 - 052
NIS-code 12007
Politiezone Rivierenland
Hulpverleningszone Rivierenland
Website www.bornem.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Mechelen
in de provincie Antwerpen
Portaal  Portaalicoon   België

Geschiedenis

Bornem ligt in de bocht van de schelde. Deze bocht heeft niet enkel het landschap maar ook de geschiedenis van Bornem bepaald. Ten tijde van de Romeinse overheersing bestond er nog geen uitgebouwd dijkenstelsel zoals we dit vandaag de dag kennen. Daardoor kon de schelde veel dieper insnijden in het landschap. De eerste nederzettingen in Bornem konden we dan ook vinden op de hoger gelegen plaatsen (kouters) in Wintam, Hingene,Bornem, Luipegem, Mariekerke,Doregem, Barelveld, Boskant, Brandheide en Galgenberg.

Archeologische vondsten bevestigen de Romeinse aanwezigheid op sommige van die plaatsen. In de tweede helft van de 4de eeuw begonnen de Franken de reeds bestaande ontginningen over te nemen om daarna nieuwe gronden in cultuur te brengen. Verschillende plaatsnamen verwijzen naar hun Frankische afkomst zoals Doregem, Miedegem (nu Boskant), Luipegem en Kaeneghem en ook Bornem. Volgens sommige auteurs zou Klein-Mechelen, het mahal of de vergaderplaats (meiveld) van de Franken uit Klein-Brabant geweest zijn zoals Mechelen dat was voor een ander deel van Brabant.

Het Land van Bornem is als zelfstandige heerlijkheid tot stand gekomen in de periode van de plundertochten van de Noormannen (9de eeuw). Het oprichten van de ronde toren en de bijbehorende gebouwen op de plaats waar nu het kasteel van Bornem staat, is terug te brengen tot die tijd. De ligging aan de Schelde, die toen nog haar oude loop volgde, vlakbij de samenvloeiing met de Rupel en de Durme, was goed gekozen. In 910 werd het Land van Bornem, samen met Mechelen, door Karel de Eenvoudige, Koning der Franken, aan de bisschoppelijke kerk van Luik geschonken. Later werd het te leen gegeven aan de Graven van Vlaanderen. In 1057 kwam het definitief onder Vlaanderen door een overeenkomst gesloten door Boudewijn V op een Rijksdag te Keulen. Oorspronkelijk bestond het Land van Bornem uit de moerparochie Bornem met haar afhankelijkheden Havekesdunc en Hinken. In de 10de eeuw werd het land van Dendermonde herverdeeld en werd Mariekerke aan het Land van Bornem toegevoegd onder het beheer van de Heren van Bornem.

De eerste Heer van Bornem met die naam is Lambrecht, die in 1007 ook tot Kastelein van Gent benoemd werd. Vanaf 1088 zal Wenemaar, één van zijn opvolgers en ridder van de Orde der Tempeliers, de ontwikkeling van het Land van Bornem in een versnelling brengen. De schenkingsakte (1100) van zijn hand is één van de belangrijkste akten voor de gemeente, door de toegestane vrijheden, giften en de toelating om het hier verblijvende kapittel van kanunniken, verbonden aan de kerk van Bornem, tot abdij te verheffen. Zijn opvolgers verblijven eveneens in Bornem en zijn begraven in de Romaanse crypte (Krochtkapel) van de kerk van Bornem. In 1250 verkoopt men de heerlijkheid aan de Graaf van Vlaanderen dewelke een dijkstelsel aanlegt. Daarna begint een periode van verval totdat het wordt aangekocht door de Spaanse edelman Pedro Coloma.

Pedro Coloma, die met het Spaanse leger van Alexander Farnese naar de Nederlanden komt, behoorde toen tot de rijkste adel van zijn land. Hij begint direct met noodzakelijke werken om de heropbloei tot stand te brengen. Hij zorgt voor een nieuwe verbinding tussen de Schelde en de Oude Schelde door in 1592 het Sas te bouwen, het oudste waterbouwkundig kunstwerk van Vlaanderen. Hij laat afvoergrachten graven om de landbouwgronden beter te irrigeren.Hij koopt verwaarloosde gronden op en wordt aldus de samensteller van het grafelijk bezit rond het kasteel van Bornem. Op de Dilftheide (Kloosterstraat) sticht hij een klooster en stelt alles in het werk om onderwijs te organiseren. Pedro Coloma sterft op 27 december 1621 en wordt begraven in de Romaanse crypte waar zijn grafzerk nu nog te zien is. In 1658 wordt het Land van Bornem door de koning van Spanje, Filips IV, tot graafschap verheven en wordt Jan Frans Coloma, kleinzoon van Pedro Coloma de eerste graaf van Bornem. Er volgen nog verschillende leden van de familie Coloma tot Marie-France Coloma huwt met Jean Jacques Alexander Corswarem. Na enkele erfenissen komt het domein in 1780 in handen van de familie de Marnix. De beroemdste telg van deze familie is Filips van Marnix van Sint-Aldegonde dewelke het wilhelmus geschreven heeft.

Bornem is één van de hotspots tijdens de boerenkrijg. Onder leiding van Emmanuel Benedict Rollier worden de wapens opgenomen tegen het Franse leger. Na schermutselingen te Mariekerke werd op 5 november 1798 te Bornem de eerste beslissende slag geleverd met de «brand van Bornem» (± 187 huizen) tot gevolg. Nadien vluchtte men naar Hingene (Fort Sinte-Margriet) en verder naar de Kempen waar de opstand definitief werd neergeslagen.

Geografie

De gemeente ligt aan de rechteroever van de Schelde, tegenover de gemeente Temse, waarmee ze door de Temsebrug verbonden is, stroomopwaarts van Antwerpen. Samen met de gemeenten Puurs en Sint-Amands vormt Bornem de streek Klein-Brabant. De gemeente telt ruim 20.000 inwoners.

Kernen

Bornem telt naast het centrum zelf nog de deelgemeenten Hingene, Mariekerke en Weert, alle aan de Schelde. In Hingene liggen nog de gehuchten Wintam en Eikevliet. In Bornem-centrum ligt nog het gehucht Branst.

Aangrenzende gemeenten

   Aangrenzende gemeenten   
 Temse       Kruibeke       Schelle 
             
    Niel 
           
 Hamme       Sint-Amands       Puurs 

Demografie

Evolutie van het inwoneraantal

19e eeuw

Jaar 1806 1816 1830 1846 1856 1866 1876 1880 1890
Inwoneraantal 3336 3507 4043 4631 4709 4800 5056 5119 5463
Opmerking:resultaten volkstellingen op 31/12

20e eeuw tot aan herinrichting gemeenten

Jaar 1900 1910 1920 1930 1947 1961 1970 1976
Inwoneraantal 5993 6987 7486 8030 9067 9834 10.694 11.136
Opmerking:resultaten volkstellingen op 31/12 tot en met 1970 + 31/12/1976

Na de gemeentelijke herinrichting

Jaar 1977 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2007
Inwoneraantal 17.314 17.986 18.398 18.813 19.453 19.939 19.939 20.347
Opmerking:Inwoneraantal op 01/01 - Bron:NIS

Bezienswaardigheden

  Zie Lijst van onroerend erfgoed in Bornem voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Cultuur

Evenementen

  • Het Breevenement
  • Het jaarlijkse Palingfestival en het Vis- en Folklore weekend in deelgemeente Mariekerke.
  • Fakkeltocht (sinds 2010 , ter ere aan Wapenstilstand)
  • Jaarmarkt (+kermis)

Televisie

  • De bekendste reeks die in Bornem gefilmd is, is de TV1-reeks 'Stille Waters'. Het café Sint-Vadde werd vaak gebruikt als locatie. 'De Notelaer', dat vroeger het buitenverblijf van graaf d'Ursel van Hingene was, werd gebruikt als woning van Alex Vorlat. De overzetdiensten van Mariekerke en Sint-Amands, een buurgemeente van Bornem, kregen een belangrijke rol in de serie. Het café "Koningsrek" te Branst, ter plaatse beter bekend als "Zates", dat aan de overzetdienst van Mariekerke gelegen is, werd ook gebruikt als locatie
  • Chris Van den Durpel ging met zijn typetje 'Kamiel Spiessens' ook naar Mariekerke om het dorpje te verkennen.
  • De vtm serie "Nonkel Jef" werd ook opgenomen in Bornem en zijn deelgemeentes. Zo is de boerderij van Jef te vinden in Weert. Ook in andere deelgemeentes werden scènes zijn opgenomen. Zo is er een scène bij de visvijver "de wiel" in Hingene
  • Bij de televisieserie De Rodenburgs van vtm is er een aflevering in Hingene (Bornem) opgenomen.
  • Ook is er een aflevering van de één-serie Wolven opgenomen aan het kasteel D'Ursel van Hingene.
  • Van de bekende politiecommissaris Witse werd uitzonderlijk ook een aflevering in Bornem gedraaid. De kinderboerderij Barelhoeve aan de Barelstraat werd toen gebruikt als buitenlocatie. De serie wordt normaal enkel in Halle en omstreken opgenomen maar daar vonden de producenten geen geschikte locatie voor deze buitenopnames. Binnenopnames in Bornem, meerbepaald in de Sint-Jozefkliniek, werden wel al vaker voor de TV-reeks gebruikt.

Film

  • Voor de film 'Iedereen Beroemd' van Dominique Deruddere is er een kort telefoongesprek gefilmd in een plaatselijk café, Sint-Vadde.
  • Het kasteel in de 2 films van 'Blinker' is het kasteel van graaf Marnix de Saint-Aldegonde, de graaf van Bornem.
  • Voor Team Spirit 2 van Jan Verheyen is er ook in Bornem gefilmd. Onder meer werd het voetbalterrein van voetbalclub FC Mariekerke gebruikt als vaste locatie.
  • Voor de film 'Windkracht 10 - Koksijde Rescue' van Hans Herbots werd het kasteel van Hingene, dat gelegen is in het park van Hingene, gebruikt als locatie voor een leger-feestje. Hetzelfde kasteel D'Ursel in Hingene werd in de jaren 80 al eens gebruikt in de bekende Urbanus-film Koko Flanel. Urbanus modelleerde als 'Placide' op een catwalk voor het kasteel.

Sport

Verenigingen

Evenementen

Bekende inwoners

Geboren in Bornem

Partnersteden

Trivia

  • In de Nederlandse stad Breda werd een straat naar de gemeente genoemd. (Bornemstraat)
  • In de stad Gent is een café die de oude naam van de gemeente draagt, café Bornhem.
Zie de categorie Bornem van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bornem&oldid=30987607"