Station Utrecht Centraal
Station Utrecht Centraal is het centraal station van de stad Utrecht, de hoofdstad van de Nederlandse provincie Utrecht. Het station is het belangrijkste knooppunt van de spoorlijnen in Nederland en is mede daardoor in oppervlakte en reizigersaantallen het grootste station van Nederland.
| Utrecht Centraal | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Utrecht Centraal in 2017
| ||||
| Afkorting | Ut | |||
| Opening | 7 december 2016 (huidige stationsgebouw) | |||
| Perrons | 8 | |||
| Perronsporen | 16[1] (waarvan 4 kopsporen) | |||
| Perrontoegang | via poortjes die geopend kunnen worden met een ticket of OV-Chipkaart | |||
| Spoorlijn(en) | Centraalspoorweg Rhijnspoorweg Staatslijn H Utrecht - Rotterdam | |||
| Tramlijn | 20 21 22 | |||
| Stadsbus(sen) | U-OV: 1 t/m 9 | 12 | 14 | 24 | |||
| Streekbus(sen) | U-OV: 38 | 47 | 55 | 65 | 74 | 85 | 285 Arriva & Syntus: 295 Syntus: 102 | 107 | 120 | 195 streekBuzz: 90 | |||
| U-link | 28 | 41 | 50 | 73 | 77 | |||
| snelBuzz | 387 & 388 | |||
| Brabantliner | 400 & 401 | |||
| Nachtbus(sen) | Syntus: N2 | N7 | N8 | N20 | N50 | |||
| Vervoerders | ||||
| - Treinvervoerder | Arriva, NS, NS International & ÖBB Nightjet | |||
| - Tramvervoerder | U-OV | |||
| - Busvervoerder | U-OV, Syntus Utrecht, Qbuzz & Arriva | |||
| Reizigers | 188.933 (2022)[2] per dag | |||
| Ligging | ||||
| Plaats | Utrecht | |||
| Coördinaten | 52° 5′ 21″ NB, 5° 6′ 35″ OL | |||
| Externe link | NS-stationsinformatie | |||
  | ||||
| ||||
Algemeen bewerken
Het station ligt ten westen van de Utrechtse binnenstad. In 2014 stapten er op het station dagelijks circa 176.292 reizigers in of uit[3] in meer dan 900 vertrekkende treinen per dag.[4] Met jaarlijks 57 miljoen reizigers[5] is Utrecht Centraal het drukste station van Nederland. Nabij het Utrechtse Centraal Station bevinden zich de Hoofdgebouwen I, II, III (De Inktpot) en IV van de Nederlandse Spoorwegen en ProRail. Het station is tot en met december 2016 verbouwd en uitgebreid tot OV-terminal, "een integraal centraal station dat binnen één gebouw de afhandeling regelt voor trein, sneltram en bus". De sporen worden in het midden overdekt door de grote stationshal erboven. De sporen 4 en 5 worden deels ook overdekt door de Katreinetoren en het Rayongebouw van NS Reizigers (Laag Katreine), beide gebouwen zijn over deze sporen heen gebouwd (zie ook de foto in de fotogalerij onderaan). De kopsporen 1 tot en met 3 worden grotendeels overdekt door het Paviljoen, een gebouw met horeca-ketens in eigendom van de eigenaar van Hoog Catharijne, en door een klein stuk van het Noordgebouw, beide gebouwen staan aan het stationsplein van Utrecht.
Geschiedenis bewerken
Zie Geschiedenis van station Utrecht Centraal voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Indeling bewerken
Het station telt acht perrons en zestien perronsporen (waarvan vier kopsporen). Parallel aan de treinperrons zijn er nog twee grote busperrons aan de Jaarbeurszijde. Aan de centrumzijde is een bus-tramstation onderverdeeld in een busperron en twee tramperrons. De stationshal bevindt zich boven de sporen. Aan de (oostelijke) binnenstadzijde eindigt de hal aan een verhoogd stationsplein waar ook de hoofdingang is van Hoog Catharijne. Aan de (westelijke) Jaarbeurszijde eindigt een plateau waar zich de ingang van het stadskantoor bevindt en een zijtoegang tot het Beatrixgebouw van de Jaarbeurs en de hoofdtoegang tot een van de WTC's van Utrecht. Het plateau gaat over in een brede trappenpartij naar het Jaarbeursplein met aan het plein, of in de directe nabijheid, het Beatrix Theater, het hallencomplex van de Jaarbeurs, een hotel en diverse kantoren.
Vanaf het deel van de stationshal buiten de poortjes aan de Jaarbeurszijde zijn de twee grote busperrons bereikbaar via twee zijuitgangen aan de zuidzijde (één per busperron).
Verbouwing tot OV-terminal bewerken
Ideeën bewerken
Sinds ongeveer 2000 bestonden er plannen om het station uit te breiden en te verbouwen tot een moderne en toekomstvaste OV-terminal, berekend voor 100 miljoen reizigers per jaar. Het college van Utrecht heeft ingestemd met het definitieve ontwerp voor de nieuwe "OV-Terminal": een integraal centraal station dat binnen één gebouw de afhandeling regelt voor trein, sneltram en bus. De OV-Terminal zal naar verwachting het drukste station van Nederland blijven. Het toenmalige station verwerkte ongeveer 65 miljoen reizigers per jaar. Naar verwachting zal het aantal reizigers doorgroeien naar ongeveer 100 miljoen per jaar tussen 2025-2030. Deze verwachtingen hangen samen met de voortgaande groei van de stad Utrecht, onder meer door de ontwikkeling van de Vinex-locatie Leidsche Rijn waarvoor tevens Randstadspoor is ontwikkeld. Bovendien zou met de (inmiddels gerealiseerde) verplaatsing van het busstation naar de westzijde van het station, het aantal busreizigers dat door het stationsgebied loopt, waarschijnlijk gaan toenemen.
In 2011 zijn de werkzaamheden aan het station begonnen.[6] Deze namen vijf jaar in beslag. De verbouwing had als oorspronkelijke aanleiding het concept van de Nieuwe Sleutelprojecten geïnitieerd door het voormalige Ministerie van VROM. "De Nieuwe Sleutelprojecten zijn integrale stedelijke projecten op en rond de stations Amsterdam-Zuid/WTC, Rotterdam Centraal, Utrecht Centraal, Den Haag Centraal, Arnhem Centraal en Breda Centraal. Met de aanleg van de hogesnelheidslijn (HSL) krijgen deze stations een bijzondere positie". "De projecten versterken de internationale concurrentiepositie van Nederland en ondersteunen de vorming van stedelijke netwerken". Een van de beleidsdoelen was dan ook: "Een hoogwaardige bereikbaarheid realiseren. Stations met hun omgeving moeten integraal worden ontwikkeld tot toplocaties voor wonen, werken en voorzieningen."[7]
Er waren dan ook speciale voorzieningen gepland voor de HSL-Oost, een geplande hogesnelheidslijn tussen Amsterdam, Utrecht, Arnhem en het Ruhrgebied, waar echter van is afgezien vanwege de in verhouding (tot de kosten) beperkte reistijdwinst. De spoorlijn tussen Amsterdam Bijlmer Arena en Utrecht is, op de beveiliging na, technisch wel geschikt gemaakt voor hogere snelheden tot 200 km/h. De integrale ontwikkeling van de stationsomgeving is voor Utrecht gehandhaafd gebleven omdat er andere belangrijke redenen voor de ontwikkeling zijn, zoals de herstructurering van het centrumgebied en het toenemend inwonertal. De verbouwing van het station is in dat kader een van de projecten binnen de plannen aanpak stationsgebied.
Ontwerp bewerken
De opdracht voor het Definitief Ontwerp is gegeven aan ProRail.[8] Het ontwerp, gemaakt door Benthem Crouwel Architecten en Movares, is in december 2005 aangeboden aan de beide opdrachtgevers, de gemeente Utrecht en het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Daarna is een toetsing gestart met onder meer diverse gemeentelijke diensten, Rijkswaterstaat, Bestuur Regio Utrecht, hulpdiensten en private partners.
Van de nieuwe OV-terminal is op 12 juli 2007 een schaalmodel 1:25 onthuld in Madurodam. Het station is daarmee het eerste gebouw in Nederland dat al in Madurodam te zien was voordat het in werkelijkheid bestond.[9] Daarnaast is een schaalmodel te bezichtigen in het Infocentrum Stationsgebied in het Stadskantoor van Utrecht.
De terminal kan in een zeker opzicht worden gezien als een enorm rechthoekig plateau dat een overdekte en gesloten overspanning is vanaf het nieuwe stationsplein aan de oostelijke zijde tot aan het Jaarbeursplein en het Beatrixgebouw aan de westelijke zijde. Waar de overkluizing van de sporen voorheen varieerde in breedte (de Jaarbeurstraverse was in vergelijking met de stationshal bijvoorbeeld vrij smal) vormt de OV-terminal in volle breedte (begrensd door stadskantoor aan de noordzijde en de Katreinetoren aan de zuidzijde) een overdekt plateau tussen het Stationsplein en het Jaarbeursplein. De noordelijke rand van deze OV-terminal is een passage die open is maar wel overdekt. De OV-terminal wordt gekarakteriseerd door het, over de gehele lengte én breedte, golvende of gebogen dak.
De parallel gelegen bus-perrons zijn in het ontwerp opgenomen als gelijkwaardige perrons: ze hebben dezelfde perronkappen, de trapopgangen zijn esthetisch op precies dezelfde manier afgewerkt, ze zijn binnen de hal, net zoals de treinperrons, bereikbaar met liften en (rol)trappen en ook de banken en de overige zitjes zijn hetzelfde als op de treinperrons. De betegeling verschilt wel: in tegenstelling tot de treinperrons hebben de busperrons gewone betegeling. De terminal kenmerkt zich ook door een grotere overzichtelijkheid: opgangen tussen de hal en de trein- en busperrons zijn per soort (trappen, roltrappen en liften) op één lijn gezet. In de voorgaande situatie was dit niet het geval, onder meer omdat de busstations en de sneltram-haltes geen onderdeel uitmaakten van het station zelf, maar van het Hoog Catharijne-complex.
In tegenstelling tot voorheen waarbij Utrecht Centraal telkens gedeeltelijk werd uitgebreid en vernieuwd, en het station daardoor een lappendeken werd van uiteenlopende bouwstijlen uit verschillende perioden, is hier sprake van een totaalontwerp, waarbij het gehele station in één uniforme stijl is uitgebreid en vernieuwd. Ook de Noordertunnel (2010) en de Middentunnel (2018) zijn vernieuwd in dezelfde stijl. Deze Utrechtse OV-terminal deelt oppervlakkig gezien enkele overeenkomsten met een luchthaventerminal zoals een bovenverdieping met horeca voor de mensen die wat meer tijd hebben (de exploitant van deze horeca exploiteert dan ook horecagelegenheden op luchthavens[10]), de aanwezigheid van veel winkels, en een wandelpromenade aan de noordzijde, in dit geval met uitzicht op de vertrekkende en aankomende treinen i.p.v. op vliegtuigen. Ook aan de zuidzijde is er goed uitzicht op de treinen en bussen.
Sinds de voltooiing van de OV-terminal en de voltooiing van het Prorail-project DoorStroomStation Utrecht (waarbij perrons verbreed zijn en diverse sporen zijn verlegd) is er aan stationsbebouwing weinig van de oude situatie te herkennen. Alleen de ligging van sommige roltrappen, sporen en perronkappen, de beide reizigerstunnels, en de oudere gebouwen in de nabijheid zoals de Katreinetoren, zijn referentiepunten voor de vroegere situatie.
Details bewerken
Het plan was de eindhalte van de sneltram te verplaatsen van de oostkant naar de westkant van het station (Jaarbeursplein). Toen er sprake was van de aanleg van een tramlijn naar de Uithof, die verbonden wordt met de bestaande sneltram, besloot het BRU in te zetten op verdere vertramming van het Utrechtse OV-netwerk. Daarom is besloten de tramhaltes aan de oostzijde te situeren (bij busstation Centrumzijde). Aan de westzijde van de OV-terminal komen de meeste bussen, ook omdat de busbaan richting het zuiden van de oostkant van de spoorbaan naar de westkant van de sporen werd verplaatst. Aan de oostzijde blijft een klein busstation gehandhaafd voor bussen die niet naar de zuidelijke wijken van Utrecht hoeven te gaan (de zuidelijke busbaan aan de oostzijde is namelijk verbouwd tot sneltrambaan richting de Uithof).
Het station zelf heeft een ruime lichte hal met een grote glazen wand. Door de opening van een nieuw (verhoogd) stationsplein in februari 2018 is het Centraal Station fysiek gescheiden van het winkelcentrum Hoog Catharijne.
Omdat de perrons 1/2 en 3/4 te smal waren voor de reizigersstroom zijn deze verbreed. De sporen 1, 2 en 3 zijn daartoe enkele meters in oostelijke richting verschoven. Hiervoor moest een fietspad verdwijnen en ging de onder deze sporen liggende fietsenstalling tijdelijk dicht. De fietsenstalling is in 2017 aangesloten op een nieuwe fietsenstalling: een ondergrondse fietsenstalling met drie tussenniveaus onder het nieuwe stationsplein (dit stationsplein bevindt zich overigens op verhoogd niveau). Deze fietsenstalling is op 19 augustus 2019 volledig in gebruik genomen en is grootste ter wereld met 12.500 stallingplaatsen. Tevens is er door deze fietsenstalling een doorgaande route voor fietsers in noordelijke en zuidelijke richting. De middentunnel van het station komt uit op deze fietsenstalling, zodat reizigers per fiets weer een snelle route hebben tussen de fietsenstalling en de perrons. Via de oudere fietsenstalling onder spoor 1 t/m 3 (omgebouwd tot afgiftepunt van OV-fietsen in de grote fietsenstalling) is de Noordertunnel ook bereikbaar. Aan de Jaarbeurszijde is in 2014 ook een 'ondergrondse' stationsfietsenstalling geopend met drie tussenniveaus waar plaats is voor 4.200 fietsen: deze bevindt zich onder de trappenpartij tussen Jaarbeursplein en de OV-terminal.
Een van de uitgangspunten bij de bouw was dat de bestaande onderbouw (fundering, moerbalken etc.) van de bestaande stationshallen gebruikt zouden worden voor de OV-terminal. Alleen de uitbreidingsdelen hebben daarom een nieuwe onderbouw, grote delen van de OV-terminal zijn gebouwd op fundering en moerbalken uit 1969, 1973, 1989 en 1995. De meeste roltrappen zijn op precies dezelfde plek gebleven, de grotere en glazen liften zijn geplaatst in de openingen die achterbleven bij het verplaatsen van de trappen. De liften staan daardoor nu centraal in de hal en centraal ten opzichte van de perrons. De trappen naar de noordelijke a-helften van de perrons zijn geplaatst op de plekken waar voorheen de liften stonden.
Utrecht heeft sinds 1948 twee perrontunnels: de Noordertunnel en de Zuidertunnel. De Noordertunnel ligt ten noorden van het stationsgebouw, de Zuidertunnel lag tot 1973 ten zuiden van het toenmalige stationsgebouw (maar wel centraal ten opzichte van de a- en b-zijden van de perrons). Sinds de sloop van dat gebouw in 1975 kwam de Zuidertunnel ten opzichte van de nieuwe stationsomgeving juist steeds meer centraal te liggen (in plaats van zuidelijk). Sinds de bouw van de OV-terminal wordt ook officieel de naam Middentunnel gebruikt in plaats van Zuidertunnel.
Moreelsebrug bewerken
Zie Moreelsebrug voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Ten zuiden van het station is op 16 december 2016 een nieuwe fiets- en voetgangersbrug over de sporen geopend.
Gefaseerde ingebruikname bewerken
Op zondag 3 februari 2013 is het eerste gedeelte van de nieuwe stationshal geopend (bouwstap 1),[11] dit betrof een uitbreidingsdeel naast de toenmalige Jaarbeurstraverse over het voormalige goederensporenterrein dat al jaren als parkeerterrein voor het NS-personeel werd gebruikt. In dit gedeelte bevinden zich onder meer de (rol)trappen en liften naar de busperrons aan de Jaarbeurszijde.
In het najaar van 2013 werd het tweede gedeelte van de hal geopend (bouwstap 2), dit betreft het gedeelte ter hoogte van de OV-servicewinkel centrumzijde, en het gedeelte naar de sporen 5 en 7 en de Katreinetoren (het kantoorgebouw van NS dat direct aan het stationscomplex grenst). Voor de verbouwing zat in dit gedeelte onder meer het stationsrestaurant 'De Tijd' en een bloemenzaak.
Op 31 juli 2015 is het derde gedeelte van de stationshal opengegaan (de zogenaamde bouwstappen 3, 4 en 5), en daarmee was de bouw van de hal voor 5/6 deel voltooid.[12] Het kenmerk van dit gedeelte is de lange winkelgalerij met zeer veel eet- en drinkgelegenheden (zowel voor verblijf als om mee te nemen). Daarnaast zijn er ook non-food-artikelen verkrijgbaar zoals in de HEMA of in de Etos. Tegelijk is de poortvrije passage tussen de binnenstad en de Jaarbeurs aan de noordzijde langs de stationshal geopend. Deze is wel overdekt maar aan de zijkant open. Ook aan deze passage zitten winkels. Er zijn verbindingen met de stationshal aan de uiteinden en op één plaats ertussen. Eind 2015 is ook de bovenverdieping in gebruik genomen: hier bevinden zich diverse horecagelegenheden voor reizigers die meer tijd hebben, ook de bagagekluizen bevinden zich op deze verdieping. In 2016 zijn er ook vergaderzalen in gebruik genomen op deze etage.
Tot december 2016 is bouwstap 6 uitgevoerd, in het gedeelte van het station waar de (rol)trappen en liften zijn naar de drukke perrons met de sporen 8 t/m 15. Ook in dit gedeelte zijn er winkels, niet aaneengesloten zoals aan de noordzijde van de terminal, maar als losse units tussen de roltrappen naar de zuidzijde. Er is in het gedeelte van 'bouwstap 6' ook een trap geplaatst zodat mensen rechtstreeks vanuit de hal naar het restaurant en de cafés kunnen op de eerste etage.
De geheel vernieuwde stationshal van Utrecht Centraal is op woensdag 7 december 2016 feestelijk geopend, en de hal werd 'teruggegeven' aan de reiziger.[13][14][15]
Verbetering doorstroming bewerken
Om de doorstroming te verbeteren verwijderde ProRail tussen 2013 en 2016 ruim 130 van de 200 wissels. Staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu heeft hiervoor 270 miljoen euro uitgetrokken.[16]
De vele wissels hadden de bedoeling het spoorgebruik zo flexibel mogelijk te maken door de treinen uitwijkmogelijkheden te bieden, bijvoorbeeld bij storingen. Van vrijwel elk perron konden treinen uit/in alle richtingen aankomen en vertrekken. De achtergrond van de verwijdering is de gedachte dat het aantal storingen zal verminderen als er minder wissels zijn. Voor elke rijroute is er een beperkt aantal vaste perronsporen, waarbuiten geen andere sporen kunnen worden bereikt. Daarnaast kan de rijsnelheid binnen het station worden verhoogd, waardoor zowel reizigers- als goederentreinen minder lang beslag leggen op de spoorcapaciteit. Om die reden, en om de perrons breder te maken, zijn de sporen 10, 13 en 16/17 verwijderd. Dit waren sporen zonder perron die tussen de perrons en de perronsporen in lagen, en meestal door goederentreinen werden gebruikt. Sommige perronsporen zijn voor deze verbreding iets opgeschoven. Vanaf Utrecht Centraal kunnen in elke richting intercity's en sprinters onafhankelijk van elkaar rijden door een stelsel van vrije kruisingen en omdat alle spoorlijnen naar en van Utrecht Centraal (over zeer korte of langere afstand) viersporig zijn gemaakt. Dit is dankzij jarenlange spooruitbreidingen in het kader van Randstadspoor, Rail 21 en de aanpak grote knelpunten tot stand gekomen. En deze voor Nederland unieke situatie maakte het eenvoudig om, ook op een groot knooppunt als Utrecht Centraal, voor elke corridor en treinsoort een vast perron toe te wijzen.
Het aanpassen van deze spoorweginfrastructuur maakt, onder de naam DoorStroomStation Utrecht (DSSU),[17] deel uit van het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer dat als doel heeft dat reizigers op de drukste trajecten in de Randstad, Gelderland en Brabant elke tien minuten een trein kunnen nemen.
In de oude situatie ontstonden er op de perrons vaak opstoppingen van reizigers bij de roltrappen aan de zuidelijke b-zijde als er één of meer treinen waren gearriveerd. Dit kwam ook omdat er aan die zijde geen trappen naar boven waren (en ook geen perrontunnels). Door de wisselverwijderingen is er geen onderscheid meer tussen een a-helft en een b-helft. Treinen stoppen nu zoveel mogelijk onder de hal zodat uitstappende reizigers via alle beschikbare (rol)trappen naar boven geleid kunnen worden. Ook de perronverbreding zorgt voor een betere spreiding van de reizigers. Los van het project DSSU (maar wel in het kader van de verbouwing tot OV-terminal) zijn er in een vroeg stadium van de verbouwing ook aan zuidzijde trappen geplaatst zodat ook op deze manier opstoppingen worden voorkomen.
Spoor 4b is in 2016 opgebroken in het kader van DSSU zodat het overblijvende spoor 4a een kopspoor is geworden.
Voorzieningen bewerken
Kunst op het station bewerken
In de stationshal stond een tweetal beelden. In 1939 werd ter gelegenheid van 100 jaar spoorwegen door de Personeelsraad het marmeren gedenkteken Het Verkeer aangeboden, ontworpen door Charles Eyck en uitgevoerd door Jo Uiterwaal. Het kreeg in 2011 een plek in het Spoorwegmuseum. Het standbeeld midden bij het meetingpoint is een werk uit 2005 van Wim Steins, getiteld "l'Incontra". Dit beeld is gemaakt in opdracht van MS Research. De persoon boven op het werk zou wijzen naar een beeldscherm, waarop een nummer stond waarheen een sms verstuurd kon worden. Een deel van het sms-bedrag kwam dan ten goede aan de stichting en het bericht zou verschijnen in het beeldscherm. In 2010 is dit beeld (tijdelijk) verwijderd.
In de hal hangt ook een plaquette voor het gevallen spoorwegpersoneel, ter nagedachtenis aan het spoorwegpersoneel dat omkwam tijdens de Tweede Wereldoorlog. De plaquette hangt nabij de zijingang naar de traverse.
In de midden- en noordtunnel zijn schilderingen aangebracht door Leon Keer (die in de noordtunnel zijn bij de herinrichting in 2009 verwijderd). Tevens is de noordtunnel verfraaid met een mozaïek van Jan Boon uit 1948, dit stamt nog uit de tijd van het stationsgebouw van Van Ravesteyn. De gekleurde vlakken bij de fietsingang aan de bushaltezijde is een ontwerp van Ton van Os en dateert van de uitbreiding in 1986.[18]
Duurzaamheid bewerken
Tussen december 2010 en juni 2012 zijn duurzame perronkappen met zonnecellen geplaatst op drie perrons, langs de sporen 11/12, 8/9 en 5/7. De zonnecellen wekken energie op voor verlichting, roltrappen en liften in de nieuwe OV-terminal, en realiseren een energieopbrengst van ongeveer 85.000 kWh per jaar. Dat is te vergelijken met het energieverbruik van 25 huishoudens. De duurzame energieopwekking levert een CO2-reductie op van 46 ton per jaar.[19][20] Sinds november 2022 is er een flessenautomaat aanwezig op het station om het aantal weggegooide plasticflesjes te verminderen, het Station Utrecht Centraal is het eerste station in Nederland dat deze mogelijkheid aanbiedt aan reizigers.[21]
Informatieschermen bewerken
_24.jpg)
In de OV-terminal hangen door de hal heen en bij alle ingangen treinbeeldschermen. Een voordeel van het gebruik van meerdere kleinere schermen ten opzichte van een groot centraal informatiebord is dat reizigers zich niet concentreren op één plek en daardoor geen looproutes gaan blokkeren. Bij de ingang aan de Jaarbeurszijde zijn deze relatief kleine beeldschermen in december 2016 vervangen door wat grotere exemplaren die van wat grotere afstand zichtbaar zijn.
Sinds 1 februari 2021 is er weer een groot informatiescherm (een meer gedigitaliseerde uitvoering) op het station. Deze heeft een vergelijkbare grootte als de oude klapperbord dat er tot 2011 hing (alleen is de lengte/breedteverhouding anders).[22]
Zie voormalige informatieschermen voor het 'Blauwe bord op Utrecht Centraal' en voor de overige informatievoorziening tot 2016Spoorlijnen bewerken
Station Utrecht Centraal is gelegen aan de spoorlijnen:
- Staatslijn H (Utrecht – Boxtel)
- Centraalspoorweg (Utrecht – Kampen)
- Spoorlijn Utrecht - Rotterdam
- Rhijnspoorweg (Amsterdam – Elten)
Treinen bewerken
De volgende treinseries stoppen te Utrecht Centraal:
| Serie | Treinsoort | Route | Bijzonderheden |
|---|---|---|---|
| 100 ICE 43 | Intercity-Express (NS International) | Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – Arnhem Centraal – Oberhausen Hbf – Duisburg Hbf – Düsseldorf Hbf ] / [ Hannover Hbf – Minden (Westf) – Herford – Bielefeld Hbf – Gütersloh Hbf – Hamm (Westf) – Hagen Hbf – Wuppertal Hbf ] – Köln Hbf – Siegburg/Bonn – Frankfurt (Main) Flughafen Fernbahnhof – Mannheim Hbf – Karlsruhe Hbf – Offenburg – Freiburg (Breisgau) Hbf – Basel Bad Bf – Basel SBB | Eén keer per dag tussen Amsterdam en Basel. |
| 120/220 ICE 78 | Intercity-Express (NS International) | Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – Arnhem Centraal – Oberhausen Hbf – Duisburg Hbf – Düsseldorf Hbf – Köln Hbf – Frankfurt (Main) Flughafen Fernbahnhof – Frankfurt (Main) Hbf | Wordt aangevuld door de serie 100 / ICE 43. |
| 400 | ÖBB Nightjet (ÖBB) | Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – Arnhem Centraal – Innsbruck Hbf / Wenen / Zürich HB | |
| 500 | Intercity (NS) | Rotterdam Centraal – Utrecht Centraal – Amersfoort Centraal – Zwolle – Assen – Groningen | Vormt tussen Rotterdam Centraal en Zwolle een halfuurdienst met serie 600. Vormt tussen Zwolle en Groningen een halfuurdienst met serie 700. Stopt tussen Zwolle en Groningen alleen 's morgens vroeg en 's avonds laat op alle stations. |
| 600 | Intercity (NS) | Leeuwarden – Meppel – Zwolle – Amersfoort Centraal – Utrecht Centraal – Rotterdam Centraal | Vormt tussen Rotterdam Centraal en Zwolle een halfuurdienst met serie 500. Vormt tussen Zwolle en Leeuwarden een halfuurdienst met serie 1800. Stopt tussen Zwolle en Leeuwarden alleen 's morgens vroeg en 's avonds laat op alle stations. |
| 800 | Intercity (NS) | Maastricht – Sittard – Roermond – Weert – Eindhoven Centraal – 's-Hertogenbosch – Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Alkmaar – (Den Helder) | Rijdt van maandag t/m donderdag tot 20:00 uur tussen Alkmaar en Maastricht. Rijdt op vrijdag pas vanaf 15:00 uur en rijdt dan enkel tussen Alkmaar en Amsterdam Centraal. Rijdt niet in het weekend. Wordt na 20:00 uur, op vrijdag en in het weekend tussen Amsterdam Centraal en Maastricht vervangen door intercity 2900. |
| 1400 | Intercity (NS) | Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Den Haag HS – Rotterdam Centraal | Nachtnet. De treinserie 21400 voor de trajectverlengingen Rotterdam Centraal – Eindhoven Centraal en Utrecht Centraal – Eindhoven rijden uitsluitend in de nachten volgend op vrijdag en zaterdag. In het eerste deel van de nachten volgend op woensdag en donderdag stopt de trein in Gouda in plaats van Delft. Daarnaast worden bussen ingezet op het traject Rotterdam Centraal – Delft – Den Haag HS. |
| 1700 | Intercity (NS) | Den Haag Centraal – Gouda – Utrecht Centraal – Amersfoort Centraal – Apeldoorn – Deventer – Almelo – Hengelo – Enschede | Vormt tussen Den Haag Centraal en Amersfoort Centraal een halfuursdienst met serie 11700. Vormt tussen Amersfoort Centraal en Enschede een halfuursdienst met serie 1600. |
| 11700 | Intercity (NS) | Amersfoort Schothorst – Amersfoort Centraal – Utrecht Centraal – Gouda – Den Haag Centraal | Vormt tussen Den Haag Centraal en Amersfoort Centraal een halfuurdienst met serie 1700. Vormt tussen Amersfoort Centraal en Amersfoort Schothorst een halfuurdienst met serie 11600. |
| 2000 | Intercity (NS) | Den Haag Centraal – Gouda – Utrecht Centraal | |
| 2800 | Intercity (NS) | Rotterdam Centraal – Gouda – Utrecht Centraal | |
| 2900 | Intercity (NS) | Enkhuizen – Hoorn – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Weert – Roermond – Sittard – Maastricht | Rijdt van maandag t/m donderdag in de vroege ochtend en in de avonduren en rijdt van vrijdag t/m zondag de hele dag en vervangt dan Intercity 3900 tussen Enkhuizen en Amsterdam Centraal en intercity 800 tussen Amsterdam Centraal en Maastricht. Stopt alleen 's avonds na 19:30 (ma-vr) of 23:00 (weekend) in Amsterdam Bijlmer ArenA. Stopt niet in Zaandam. |
| 3000 | Intercity (NS) | Nijmegen – Arnhem Centraal – Ede-Wageningen – Veenendaal-De Klomp – Driebergen-Zeist – Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Zaandam – Alkmaar – Den Helder | Veenendaal-De Klomp wordt alleen na 20:00 en in het weekend bediend door deze serie. |
| 3100 | Intercity (NS) | Schiphol Airport – Utrecht Centraal – Veenendaal-De Klomp – Ede-Wageningen – Arnhem Centraal – Nijmegen | Rijdt niet na 20:00 uur en in het weekend. Tussen de spitsen wordt er niet tussen Arnhem Centraal en Nijmegen gereden. |
| 3200 | Intercity (NS) | Arnhem Centraal – Ede-Wageningen – Utrecht Centraal – Amsterdam Zuid – Schiphol Airport – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal | Spitstrein, rijdt alleen van maandag tot en met donderdag. |
| 3500 | Intercity (NS) | Schiphol Airport – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Helmond – Venlo | Wordt in de avonduren en op zondag vervangen door serie 3700. Tussen de spitsen van maandag t/m donderdag en vrijdag de gehele dag tot 20:00 wordt deze serie te Schiphol Airport gekoppeld aan de 2400 van/naar Dordrecht. Rijdt tijdens de late avonduren vanaf 22:00 alleen tussen Schiphol Airport en Utrecht Centraal v.v. |
| 3700 | Intercity (NS) | Dordrecht – Rotterdam Centraal – Schiedam Centrum – Delft – Den Haag HS – Leiden Centraal – Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Helmond – Venlo | Rijdt van maandag t/m donderdag enkel in de avonduren en rijdt van vrijdag t/m zondag vrijwel de hele dag en vervangt dan series 2400 en 3500. Rijdt in de late avond alleen tussen Schiphol Airport en Utrecht Centraal v.v. |
| 3900 | Intercity (NS) | Enkhuizen – Hoorn – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Weert – Roermond – Sittard – Heerlen | Stopt niet in Zaandam. Rijdt in de avonduren en van vrijdag t/m zondag de hele dag enkel tussen Eindhoven Centraal en Heerlen. Wordt in de avonduren en van vrijdag t/m zondag de hele dag vervangen door intercity 2900. Rijdt van maandag t/m donderdag in de avonduren enkel tussen Sittard en Heerlen en rijdt dan 1x/uur. |
| 4900 | Sprinter (NS) | Utrecht Centraal – Hilversum – Almere Centrum | Stopt niet in Hollandsche Rading, Hilversum Media Park en Bussum Zuid. Rijdt in de vroege ochtend, 's avonds na 20:00 en in het weekend als 14900. |
| 14900 | Sprinter (NS) | Almere Centrum – Hilversum – Utrecht Centraal | Rijdt alleen 's avonds en in het weekend. Stopt niet in Bussum Zuid en Hilversum Media Park. Wordt doordeweeks overdag gereden door serie 4900. |
| 5500 | Sprinter (NS) | Utrecht Centraal – Den Dolder – Baarn | Rijdt 's avonds en in het weekend 1x per uur. |
| 5600 | Sprinter (NS) | Utrecht Centraal – Amersfoort Centraal – Zwolle | |
| 5700 | Sprinter (NS) | Utrecht Centraal – Hilversum – Weesp – Amsterdam Zuid – Schiphol Airport – Hoofddorp | Rijdt alleen van maandag t/m donderdag (tot 20:00 uur). |
| 6000 | Sprinter (NS) | Utrecht Centraal – Geldermalsen – 's-Hertogenbosch | Is van maandag t/m donderdag tot 20:00 uur te Utrecht Centraal gekoppeld aan serie 8800. Is na 20:00 uur en van vrijdag t/m zondag te Utrecht Centraal gekoppeld aan serie 6900. |
| 6700 | Sprinter (NS) | Utrecht Centraal – Geldermalsen – Tiel | Is van maandag t/m donderdag tot 20:00 uur te Utrecht Centraal gekoppeld aan serie 6900. Is na 20:00 uur en van vrijdag t/m zondag te Utrecht Centraal gekoppeld aan serie 8800. |
| 6900 | Sprinter (NS) | Den Haag Centraal – Gouda – Utrecht Centraal | Is van maandag t/m donderdag tot 20:00 uur te Utrecht Centraal gekoppeld aan serie 6700. Is na 20:00 uur en van vrijdag t/m zondag te Utrecht Centraal gekoppeld aan serie 6000. |
| 7300 | Sprinter (NS) | Breukelen – Utrecht Centraal – Driebergen-Zeist – Veenendaal Centrum – Rhenen | |
| 7400 | Sprinter (NS) | Uitgeest – Zaandam – Amsterdam Centraal – Breukelen – Utrecht Centraal – Driebergen-Zeist | Rijdt alleen tijdens de brede spitsuren, waarbij net na de ochtendspits en net vóór de middagspits enkel tussen Uitgeest en Utrecht Centraal v.v. wordt gereden. |
| 8800 | Sprinter (NS) | Leiden Centraal – Alphen a/d Rijn – Woerden – Utrecht Centraal | Is van maandag t/m donderdag tot 20:00 uur te Utrecht Centraal gekoppeld aan serie 6000. Is na 20:00 uur en van vrijdag t/m zondag te Utrecht Centraal gekoppeld aan serie 6700. Rijdt non-stop tussen Woerden en Utrecht Centraal. |
| 8900 | Sprinter (NS) | (Leiden Centraal – Alphen a/d Rijn – )Woerden – Utrecht Centraal | Rijdt alleen van maandag t/m donderdag in de spitsuren en vormt dan tussen Leiden Centraal en Woerden een kwartierdienst met serie 8800. Enkele ritten aan de randen van de spits rijden niet tussen Leiden Centraal en Woerden. |
| 14000 | Sprinter (NS) | Utrecht Centraal – Gouda – Rotterdam Centraal | Rijdt alleen 's morgens vroeg en alleen richting Rotterdam. |
| 21400 | Intercity (NS) | Rotterdam Centraal – Eindhoven Centraal; Tilburg – 's-Hertogenbosch; Eindhoven Centraal – Utrecht Centraal | Nachtnet. Rijdt alleen in de nachten volgend op vrijdag en zaterdag. |
| 22400 | Intercity (NS) | Utrecht Centraal – Amersfoort Centraal | Nachtnet. Rijdt alleen in de nachten volgend op vrijdag en zaterdag. |
| 23400 | Intercity (NS) | Utrecht Centraal – Driebergen-Zeist – Veenendaal-De Klomp – Ede-Wageningen – Arnhem Centraal – Elst – Nijmegen | Nachtnet. Rijdt alleen in de nachten van vrijdag op zaterdag en zaterdag op zondag. Stopt richting Utrecht Centraal niet in Veenendaal-De Klomp en Driebergen-Zeist. |
| 28300 | Sprinter (NS) | Utrecht Centraal – Utrecht Maliebaan | Trein naar het Spoorwegmuseum, alleen als dit open is (niet op maandag, behalve tijdens de schoolvakanties) |
| Nachttrein 32700 | Nachttrein (Arriva) | Maastricht – Sittard – Roermond – Weert – Eindhoven Centraal – 's-Hertogenbosch – Utrecht Centraal – Amsterdam Bijlmer ArenA – Amsterdam Zuid – Schiphol Airport | Rijdt alleen in de nacht van vrijdag op zaterdag. |
Zie voor de aansluitende bus- en tramlijnen het artikel Openbaar vervoer in UtrechtBusstation en sneltram bewerken
Utrecht Centraal heeft het grootste en drukste busstation van Nederland, een belangrijk knooppunt van stads- en streekbusdiensten. Aan de Jaarbeurszijde van het station bevinden zich het busstation met de naam Jaarbeurszijde, en voor een periode van 1,5 jaar ook nog het tijdelijke busstation Jaarbeursplein. Aan de centrumzijde is een gecombineerd bus-/tramstation voor de Uithoflijn en bussen van en naar de binnenstad. Het ligt op maaiveldniveau onder de stationshal, vlak bij het stationsplein. Het is alleen bereikbaar via het hogere voetgangersniveau vanuit de stationshal (en niet vanaf het maaiveldniveau). Vanaf de zomer van 2022 rijden er vanaf station Utrecht Centraal weer trams naar Nieuwegein en IJsselstein, dan vanaf ditzelfde bus-/tramstation, maar ook stoppend aan het eerdere beginpunt, aan de noordkant van de Jaarbeurszijde, buiten het station.
Utrecht Centraal is een halte of eindpunt voor in totaal 51 buslijnen:
- 27 buslijnen van Qbuzz, waaronder
- 24 buslijnen van U-OV
- Waarvan 5 U-link lijnen
- 1 streekBuzz lijn
- 2 snelBuzz lijnen
- 24 buslijnen van U-OV
- 3 streeklijnen van Arriva (waaronder twee Brabantliners)
- 6 streeklijnen en 5 nachtbuslijnen van Syntus Utrecht
- Van al deze bussen zijn er twee buslijnen die door twee vervoerders gezamenlijk worden gereden
- U-link 50, gereden door U-OV en Syntus
- Lijn 295, gereden door Arriva en Syntus
De bussen van U-OV stoppen op busstations Centrumzijde en Jaarbeurszijde. Alle bussen van Arriva en Syntus vertrekken van busstation Jaarbeurszijde, evenals de snel- en streekBuzz lijnen van Qbuzz.
Geschiedenis bewerken
Zie Geschiedenis van station Utrecht Centraal voor onder andere de voormalige busstations.Op 14 december 2015 werd het nieuwe busstation Jaarbeurszijde geopend. Enkele lijnen van Centrumzijde, en de lijnen van toen nog Connexxion en U-OV die op busstation West hun haltes hadden, verhuisden naar dit busstation. Tegelijkertijd werd er een tijdelijk busstation Jaarbeursplein naast de tramhalte in gebruik genomen, de bussen van Arriva vertrokken van dit tijdelijke busstation totdat de Uithoflijn gereed was, dus tot december 2019 (dan ontstond er ruimte op busstation Jaarbeurszijde). Vanaf april 2016 verhuisde ook de lijn 90 richting Rotterdam Zuidplein van Arriva van busstation Jaarbeursplein naar busstation Jaarbeurszijde.
Op 2 juli 2016 werd busstation Centrumzijde gesloten, zo is er ruimte ontstaan om een bus- en tramstation voor de Uithoflijn te realiseren. Het busstation Jaarbeurszijde was helemaal gereed waardoor een groot deel van de bussen naar hun definitieve plaats is verhuisd. Alle lijnen verhuisden naar de Jaarbeurszijde van het station, maar niet allemaal naar het busstation met de naam Jaarbeurszijde. Enkele lijnen verhuisden naar het tijdelijke busstation Jaarbeursplein (de lijnen die later weer terugkomen naar de Centrumzijde op het nieuwe gecombineerde bus- en tramstation voor de Uithoflijn), de rest van de lijnen verhuisden naar hun definitieve plaats namelijk het busstation Jaarbeurszijde. Ook de lijnen 81/181 richting Gorinchem en de lijn 85 naar Leerdam van Arriva verhuisden naar Jaarbeurszijde. De Qliners (387 naar Gorinchem en de lijn 388 naar Dordrecht) + Brabantliners (400 en 401) van Arriva vertrokken toen nog vanaf busstation Jaarbeursplein.
De Utrechtse sneltram heeft sinds het begin van de verbouwing al twee keer een nieuw beginpunt gekregen rond het Centraal Station: halte Moreelsepark, het oorspronkelijk eindpunt, werd eind 2009 gesloten voor het reizigersverkeer, maar bleef behouden als keerpunt voor de trams. Halte Centraal Station was van eind 2009 tot 18 april 2013 het eindpunt, maar ook deze halte moest wijken voor de verbouwing. Vanaf 23 april 2013 is de nieuwe beginhalte van de sneltram halte Jaarbeursplein, de plaats van het voormalige busstation Jaarbeursplein. Bij deze verhuizing is halte Westplein opgeheven, daar het stuk spoor waar deze halte aan lag buiten de route kwam te liggen.
Tussen de tramlijnen aan de Jaarbeurszijde en de centrumzijde is een nieuwe bus- en trambaan aangelegd. Om dit nieuwe tracé aan te kunnen leggen, is het kantoorpand 'Cranenborch' gesloopt. Vanaf daar lopen de bus- en trambaan over de Leidse Rijn en de hoofdfietsroutes heen. Ter hoogte van de Van Sijpesteijnkade kruist hij de Leidse Rijn, daarna buigt hij af richting de Leidseveertunnel. Na de tunnel gaat de baan weer over de Leidse Rijn en de hoofdfietsroute heen, richting de stationshal.
Aan de centrumzijde van station Utrecht Centraal is een gecombineerd bus-/tramstation voor de Uithoflijn en bussen van en naar de binnenstad (die sinds 9 december 2018 gefaseerd in gebruik is genomen). In het midden van het perron liggen twee keersporen waar de trams van en naar de Uithoflijn sinds 14 december 2019 kunnen keren. De vroegere busbaan (Adema van Scheltemalaan) is verbouwd tot trambaan. Aan de westzijde van het spoor komt een vervangende busbaan. Deze Dichtersbaan loopt vanaf busstation Jaarbeurszijde als vrijliggende busbaan (Dichtersbaan) direct langs het spoor door tot de Vondellaan.[23]
Fotogalerij bewerken
-
Station Utrecht Centraal met de grote hal boven de sporen, en met rechts, boven de sporen 4 en 5, de Katreinetoren en Laag Katreine, en met links het Stadskantoor van Utrecht. -
Incheckpaaltjes in de nieuwe hal (de paaltjes zijn inmiddels vervangen door poorten); 11 augustus 2015. -
Avondstemming met Stadskantoor en Centraal Station Utrecht; 28 oktober 2014. -
Ochtendstemming op Utrecht Centraal; november 2015 -
Kunstwerk 'De Vier Windstreken'; 23 mei 2009.
.jpg)
.jpg)
Ontwikkeling aantal reizigers bewerken
Het aantal door NS vervoerde reizigers (per gemiddelde werkdag) ontwikkelde zich sedert 2019 als volgt:
| Jaar | Aantal reizigers |
|---|---|
| 2019 | 272.779 |
| 2020 | 113.918 |
| 2021 | 114.243 |
| 2022 | 188.913 |
Literatuur bewerken
- Verjongd stadshart. Een nieuw Utrecht Centraal. Ton Burgers, Jan Vredenberg, Herbert Boland. Uitgave in samenwerking met Gemeente Utrecht; november 2016. ISBN 978-90-5345-509-8
- Utrecht Centraal. Victor Lansink en Jos Zijlstra. Uitgeverij WBOOKS; november 2016 ISBN 978-94-6258-159-3
