Boksum
Boksum is een dorp in de gemeente Waadhoeke, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Waadhoeke
| ||
| Coördinaten | 53° 11′ NB, 5° 44′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (2021-01-01) |
420[1] | ||
| Overig | |||
| Woonplaatscode | 2726 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N359 | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Locatie in de voormalige gemeente Menaldumadeel | |||
| Foto's | |||
| |||
| Uitzicht op Boksum | |||
| |||
| |||
Het ligt net ten zuidwesten van Leeuwarden, ten zuiden van Deinum en ten noordoosten van Jellum. Door het dorpsgebied loopt de N359 en stroomt de Boksumerzool. In 2021 telde het dorp 420 inwoners.[1]
Onder het dorp valt ook de buurt Pypsterbuorren, in het Nederlands ook wel Pijpsterburen. Deze is ondanks dat het een eigen los gelegen buurtje is nooit een eigen plaats (buurtschap) geweest. Het ligt aan de gelijknamige weg, net ten noorden van de dorpskern. Boksum werkt op veel vlakken samen met de naburige dorpen Blessum, Deinum en Ritsumazijl.
Geschiedenis Bewerken
Evenals de overige dorpen in de voormalige gemeente Menaldumadeel is ook Boksum ontstaan aan de Middelzee. De oude Middelzeedijk is hier nog een stille getuige van. In de 13e eeuw kwam vrijwel het gehele dorp aan het klooster Mariadal. In 1332 werd de abt Eelko Liauckama door monniken van het klooster doodgeslagen op de uithof te Boksum.
In 13e eeuw werd de plaats aangehaald als Boxum, in 1400 als Boxim, in 1420 als Boxum, in 1478 als Bouxum3 en in 1496 als toe boxum. De plaatsnaam zou verwijzen naar het feit dat het een woonplaats (heem/um) was van of opgericht door de persoon die Bokke of Bokse heette.
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog wonnen de troepen van Filips II op 17 januari 1586 de Slag bij Boksum. Volgens de tekst op een gedenkbord in de plaatselijke Sint-Margaretakerk, zijn tijdens deze slag duizend doden gevallen. Tijdens de slag verschanste vaandrig Otto Clant zich in de kerk, waarna hij door de Spanjaarden werd doorstoken.[2] De Gelderse edelman Oswald van den Bergh werd diezelfde dag door Spaanse troepen gedood omdat hij een Staats vaandel had veroverd en zo voor vijand werd aangezien.
Van 1883 tot 1938 had Boksum, samen met het dorp Jellum, een station aan de spoorlijn van Leeuwarden naar Stavoren, Jellum-Boxum genaamd.
Boksum maakte deel uit van de grietenij Menaldumadeel, die bij de gemeentewet van 1851 werd omgezet in een Nederlandse gemeente. De gemeentelijke herindeling van 1984 ging aan Menaldumadeel voorbij. Maar bij een nieuwe gemeentelijke herindeling werd Menaldumadeel per 1 januari 2018 opgeheven. Boksum werd hierbij onderdeel van de nieuwe gemeente Waadhoeke.[3]
Tot 1982 werd de plaatsnaam officieel gespeld als Boxum, in de praktijk werd de spelling Boksum al een tijd langer gevoerd. In historische zin wordt in het Fries ook de spelling Boxum gebruikt. De spelling van de Boxsumervaart werd in 2007 in het Fries Boksumer Soal, in het Nederlands Boksumerzool maar ook de spelling Boksummervaart komt officieel voor. De polder heet officieel nog Polder Boxum.
Kerk Bewerken
De Sint-Margaretakerk is gebouwd boven op een terp en is omgeven door een kerkhof. De kerk werd oorspronkelijk gebouwd in de 12e eeuw en in de 13e eeuw vergroot.
Cultuur en sport Bewerken
Het dorp kent samen met Blessum en Deinum de Fanfare Advendo. Ook is er een gezamenlijke dorpskrant. Het dorp kent een eigen dorpshuis, It String geheten. Bij dit dorpshuis ligt ook het kaatsveld van het dorp.
Onderwijs Bewerken
Het dorp kende tot en met schooljaar 2017-2018 een eigen basisschool, de Otto Clant. De school was vernoemd naar de jonkheer. De school was al enige jaren verlies draaiend door te weinig leerlingen en moest daarom uiteindelijk toch diens deuren sluiten. De meeste kinderen gaan sindsdien naar Deinum en Weidum.
Geboren Bewerken
- Harm van Houten (1892-1952), onderwijzer, journalist en politicus
- Douwe Kalma (1896-1953), schrijver, dichter en leider van de Jongfriese Beweging
Overleden Bewerken
- Eelko Liauckama (???-1332), Fries abt
- Otto Clant (1532-1586), landjonker en vaandrig
- Oswald van den Bergh, (1561-1586), Gelders edelman
Openbaar vervoer Bewerken
- Buslijn 92: Leeuwarden - Boksum - Hijlaard - Huins - Winsum - Spannum - Wommels - Burgwerd - Bolsward v.v.
- Buslijn 593: Leeuwarden - Boksum - Jellum - Beers - Weidum - Jorwerd - Mantgum - Oosterwierum - Deersum - Scharnegoutum - Sneek v.v.
Zie ook Bewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|
