Jorwerd
Jorwerd (officieel, Fries: Jorwert) is een dorp in de gemeente Leeuwarden, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Leeuwarden
| ||
| Coördinaten | 53° 9′ NB, 5° 43′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (2021-01-01) |
310[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9023 | ||
| Netnummer | 058 | ||
| Woonplaatscode | 2023 | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Locatie in de gemeente Littenseradeel | |||
| Foto's | |||
| |||
| Jorwerd | |||
| |||
| |||
Het ligt ten zuidwesten van de stad Leeuwarden precies tussen de dorpen Mantgum, Baard, Lions, Jellum en Weidum. De dorpskern ligt waar de Jaanvaart samenkomt met de Jorwerdervaart.
In 2021 telde het dorp 310 inwoners. Onder het dorp vallen ook buurtschappen De Hem (grotendeels), Fons en Hezens.
GeschiedenisBewerken
Het dorp is ontstaan op een terp. De terp is opgeworpen toen het veengebied verwaterde. De plaats zou er een tijdje vervallen bij gelegen hebben door het opdrogen en de inpoldering van de Middelzee.
In 1221 werd de plaats vermeld als Everwerth, in 1329 als Ewerwert, in 1403 als Joerwert, in 1417 als jorwerth, in 1482 als Jourwaert en in 1505 als Jorwerdt. De plaatsnaam verwijst waarschijnlijk naar het feit dat het een hoogte (werth) was bewoond door de persoon Ever.
Volgens de dorpswebsite zou de oudste naam Everwirdt zijn en zou die niet helemaal verwijzen naar de persoon zelf maar naar de everzwijn (Ever(t)), een totemdier voor Freyr, een van de goden die de Friezen in het verleden vereerden.
Tot de gemeentelijke herindeling in 1984 maakte Jorwerd deel uit van de voormalige gemeente Baarderadeel en daarna tot 1 januari 2018 behoorde het dorp tot de gemeente Littenseradeel. Sinds 1991 is de officiële naam het Friestalige Jorwert.
KerkBewerken
De kerk van Jorwerd is een oude kerk die ten dele uit tufsteen is opgetrokken. Het schip is vroeg-12e-eeuws. Tijdens de restauratiewerkzaamheden in 1951 stortte de toren in elkaar. Dankzij een actie, waaraan de traditionele openluchtspelen in de notaristuin zijn te danken, kon de toren weer snel worden herbouwd
Sinds enkele jaren kerkt de oudkatholieke kerk weer met een tweewekelijkse dienst in de historische kerk, waarbij de kerkgangers uit de wijde omgeving komen. Het is de enige kerk van de oudkatholieke kerk in heel Friesland.
KloosterBewerken
Eind 2012 werd in Jorwerd het Nijkleaster geopend, een 'klooster nieuwe stijl'. Het klooster is een niet-traditioneel klooster, waar mensen ongeacht hun geloof terecht kunnen voor onder meer de rust.[2]
MolenBewerken
Enkele honderden meters ten noordoosten van het dorp staat aan de Jorwerdervaart een Amerikaanse windmotor.
SportBewerken
Het dorp kent onder meer de kaatsvereniging Hâld Moed, de damclub OKK en de tipvereniging Reitsje him.
CultuurBewerken
Het dorp heeft een eigen toneelvereniging, De Harmonie geheten. Jaarlijks vinden in de maanden augustus en september de openluchtspelen plaats in het dorp.
SchoolBewerken
Het dorp had tot 2021 een eigen basisschool, De Krunenstrobbe. In dat jaar kwam een fusie tot stand met de basisschool van het nabijgelegen Baard.
BekendheidBewerken
Het dorp verkreeg buiten Friesland bekendheid door het boek Hoe God verdween uit Jorwerd (1996) van Geert Mak. Maar ook de schrijver Slauerhoff verbleef een tijd in Jorwerd, bij de domineesfamilie Hille Ris Lambers. Hij had sterke gevoelens voor een van de dochters en dit komt ook in zijn werk naar voren.
Jorwerd ten tijde van de Tweede Wereldoorlog wordt beschreven in Nachtboek van een kerkuil, gebaseerd op het dagboek en de herinneringen van dominee Bas Van Gelder (1909 - 1993), die er in die periode predikant was. Hij gaf het in 1990 in eigen beheer uit. Een herdruk bij de Friese Pers Boekerij verscheen in 2014 met een voorwoord van Geert Mak.
De Nederlandse speelfilm Iris (1987) van Mady Saks speelt zich deels af in Jorwerd.
Geboren in JorwerdBewerken
- Siep Hoekstra (1956), schaatscoach
Overleden in JorwerdBewerken
- Jan Saagman (1648-1728/1730), zilversmid en burgemeester
BevolkingsontwikkelingBewerken
| 1999 | 2002 | 2003 | 2004 | 2009 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 330 | 331 | 320 | 311 | 321 | 323 | 319 | 331 | 331 | 337 | 339 | 342 | 335 | 325 | 315 | 310 |
Openbaar vervoerBewerken
- Lijntaxi 593: Sneek - Scharnegoutum - Deersum - Bozum - Oosterwierum - Mantgum - Jorwerd - Weidum - Beers - Jellum - Boksum - Leeuwarden v.v.
Zie ookBewerken
Externe linkBewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|
