Lutjelollum
Lutjelollum (Fries: Lytselollum) is een buurtschap in de gemeente Waadhoeke, in de Nederlandse provincie Friesland. Het is gelegen ten noorden van Tzum en ten zuidoosten van Franeker. De bewoning van de buurtschap ligt aan de parallelweg Lutje Lollum, aan de N384 naar Deersum binnen het stadsgebied van Franeker. De Lutje Lommumerweg verbindt het direct met de stad Franker.
Buurtschap in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Waadhoeke
| ||
| Coördinaten | 53° 10′ NB, 5° 34′ OL | ||
| Overig | |||
| Postcode | 8801 | ||
| Woonplaats (BAG) | Franeker | ||
| Belangrijke verkeersaders | 
| ||
| Foto's | |||
.jpg)
| |||
| Kop-hals-rompboerderij in Lutjelollum | |||
| |||
| Uitzicht op Lutjelollum in 2005 | |||
| |||
In het oosten verbindt de Lutje Lollum/N384 het met de buurtschap Miedum terwijl in het westen het overgaat in Westerend. De buurtschap kreeg enige bekendheid door het televisieprogramma Man bijt hond, dat in 2005-2006 van Lutjelollum naar Limmel trok "om te kijken wat mensen aan het doen zijn". In 2013 telde de buurtschap zo'n 30 inwoners[1] en in 2024 telde het volgens allecijfers.nl, op basis van Kadaster- en CBS-gegevens een dertiental adressen[2].
Geschiedenis
bewerkenDe buurtschap is ontstaan op een grote terp, een opgeworpen heuvel in het landschap. De terp werd op een kwelderwal opgeworpen, zoals dat veel gebeurde in de regio. De terp zelf werd later voor een groot gedeelte afgegraven en geëgaliseerd. Er werd veel materiaal uit de terp gehaald en gevonden uit verschillende periodes, het gaat daarbij om botmateriaal, aardewerk en metalen. Deze wijze op het feit dat het waarschijnlijk is dat het sinds de opwerping in de late ijzertijd de terp bewoond is geweest. Veel terpen in de omgeving kende een onderbrekingsperiode van bewoning na de Romeinse tijd en in de vroege middeleeuwen. Het oostelijke deel van de terp wordt als het meest archeologisch waardevol geduid.
Even ten noordwesten van deze hoofdterp werd eveneens een huisterp gevonden bij een proefsleuvenonderzoek in 2002 door het Archeologisch Dienstencentrum, en vervolgens verder onderzocht met een vervolgonderzoek door middel van een archeologische opgraving in 2006 in opdracht van de provincie. Deze onderzoeken wees uit die terp van iets latere datum is, uit de Romeinse periode, en bewoond werd in ieder geval in de tweede en derde eeuw, met aanwijzingen voor net iets eerdere bewoning.
Tijdens de vroege middeleeuwen lijkt de terp onbewoond te zijn geweest, maar tijdens de volle middeleeuwen geraakte het weer bewoond. Het werd bewoond van de late 11e tot de vroege 14e eeuw. Uit die periode dateert ook een gedeeltelijke huisplattegrond die werd gevonden, die mogelijke deels buiten de terp stond. In de loop van de 14e eeuw is de huisterp weer onbewoond geraakt, gezien er geen latere aardewerk kon worden gevonden.
Als plaats werd Lutjelollum in 1411 vermeld als Lollegum. In 1417 werd het als Lollinghum vermeld, in 1511 Lollum, in 1664 Lutke Lollum en in 1899 als Lutjelollum. De plaatsnaam verwijst oorspronkelijk naar de woonplaats (heem/um) van of de familie van de persoon Lolle. Ter onderscheiding van het iets zuidelijker gelegen Lollum werd de duiding Lutke/Lutje toegevoegd aan de naam, wat klein betekent ter onderscheiding van het grotere Lollum. Daarvoor werd 'bij Franecker' er wel eens bijgezet.
Kasteel Roordaburg
bewerkenNet ten noorden van Lutjelollum, aan de zuidkant van de Franekervaart heeft het kasteel Roordaburg gestaan. Dit kasteel op grondgebied van Franeker werd voor het eerste genoemd in de 16e eeuw en was na de reformatie tevens in gebruik als schuilkerk voor de rooms-katholieken uit de streek. In de loop van de 18e eeuw raakte het onbewoond en verwerd een ruïne, voordat het geheel verdween.[3]
Neerstorten van straaljager
bewerkenLutjelollum kwam 21 november 1960 in het nieuws vanwege het neerstorten van een F-84F-straaljager op een boerderij in de buurtschap. Hierbij kwam het hele gezin van zes personen om het leven evenals de piloot.[4]
Rijksmonumenten
bewerkenDe buurtschap telt een tweetal rijksmonumenten. Het gaat om een tweetal kop-hals-rompboerderijen. Beide boerderijen, aan de Lutje Lollum 1 en 2 werden in 1967 aangewezen als een rijksmonument. Bij huisnummer 1 met name wegens de gaafheid en huisnummer 2 uit de 19e eeuw omdat het twee friese schoorstenen aan de kop heeft en een omlopende kroonlijst.[5][6]
- plaatsengids.nl pagina Lutjelollum (archiefversie 8 juli 2022) Geraadpleegd op 9 december 2024.
- 'Nieuwe encyclopedie van Fryslân' 2016, Tresoar (kopje Franeker — Frjentsjer) Geraadpleegd op 9 december 2024.
- 'Een archeologisch bureau-onderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van boringen voor de nieuwe spoortunnel te Franeker, gemeente Franekeradeel' Hoofdstuk 2.2 Bekende archeologische waarden, ARC oktober 2011 via archisarchief.cultureelerfgoed.nl Geraadpleegd op 9 december 2024.
- De Vrije Fries nummer 87 2007 pagina 217 via treoar.nl Geraadpleegd op 9 december 2024.
- 'Nieuwe encyclopedie van Fryslân' 2016, Tresoar (kopje Opgraving Lutjelollum) Geraadpleegd op 9 december 2024.
- 'Nederlandse plaatsnamen verklaard' (2018), G. van Berkel en Kees Samplonius via etymologiebank.nl, pagina Lutjelollum Geraadpleegd op 9 december 2024.
- 'Friese Plaatsnamen: Alle steden, dorpen en gehuchten' (2007), Karel F. Gildemacher via etymologiebank.nl, pagina Lutjelollum Geraadpleegd op 9 december 2024.
- ↑ Bestemmingsplan Buitengebied 2013, Gemeente Franekeradeel, hoofdstuk 2.5 Kleine dorpen en buurtschappen (PDF) Geraadpleegd op 9 december 2024.
- ↑ allecijfers.nl, pagina Buurt Buitengebied Franeker, gebieden Geraadpleegd op 9 december 2024.
- ↑ stinseninfriesland.nl pagina Roordaburg te Franeker Geraadpleegd op 9 december 2024.
- ↑ 'Straaljager veroorzaakt ramp bij Franeker VLIEGTUIG OP BOERDERIJ Heel gezin (6 personen) gedood Ook piloot omgekomen', De Volkskrant, 22 november 1960 via delpher.nl. Geraadpleegd op 11 november 2023.
- ↑ Rijksmonumentenregister, pagina Lutje Lollum 1, 8801 PW te Franeker Geraadpleegd op 9 december 2024.
- ↑ Rijksmonumentenregister, pagina Lutje Lollum 2, 8801 PW te Franeker Geraadpleegd op 9 december 2024.
