Aarschot

stad en gemeente in Vlaams-Brabant, België

Aarschot is een stad in de Belgische provincie Vlaams-Brabant. De stad ligt in het arrondissement Leuven en telt ruim 31.000 inwoners, die Aarschottenaars[1] of ook kasseistampers worden genoemd.

Aarschot
Stad in België Vlag van België
Aarschot (België)
Aarschot
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Vlaams-Brabant Vlaams-Brabant
Arrondissement Leuven
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
63,04 km² (2022)
67,39%
17,7%
14,9%
Coördinaten 50° 59' NB, 4° 50' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkings­dichtheid
31.138 (01/01/2024)
49,01%
50,99%
493,9 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder
(01/01/2024)
16,64%
59,74%
23,62%
Buitenlanders 5,77% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester Gwendolyn Rutten (Iedereen Aarschot)
Bestuur Iedereen Aarschot, N-VA
Zetels
CD&V
N-VA
Iedereen Aarschot
Groen
Vlaams Belang
31
9
4
12
2
4
Economie
Gemiddeld inkomen 23.052 euro/inw. (2021)
Werkloosheids­graad 4,58% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
3200
3200
3201
3202
Deelgemeente
Aarschot
Gelrode
Langdorp
Rillaar
Zonenummer 013 - 016 - 014
NIS-code 24001
Politiezone Aarschot
Hulpverlenings­zone Oost Vlaams-Brabant
Website www.aarschot.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Leuven
in de provincie Vlaams-Brabant
Foto's
Onze-Lieve-Vrouwekerk.
Onze-Lieve-Vrouwekerk.
Portaal  Portaalicoon   België

Toponymie

bewerken

Volgens een legende zou het toponiem Aarschot komen van Arendschot. Het verhaal gaat dat Aurelianus een arend neerschoot, en op de plek waar die vogel neergekomen is, zou Aarschot, of Arendschot, gesticht zijn. De plaats waar de bek van de vogel neergekomen zou zijn heet nu Bekaf.

Een andere verklaring vertrekt van de eerste schriftelijke vermelding van Aarschot in 1107 als Arescod. Deze naam is afgeleid van de Germaanse woorden "arnu" (= arend, dit kan eventueel ook verwijzen naar een persoonsnaam) en "skauta" (= bebost stuk hoger gelegen land, uitspringend in een moerassig terrein). Deze verklaring past ook perfect in de Aarschotse topografie.

Een derde verklaring ten slotte stelt dat de naam afkomstig is van de woorden Arend en schot, een afgebakende ruimte. Aarschot was dan aanvankelijk "een schuilplaats voor vee, waar tevens een arend werd gezien".

Geschiedenis

bewerken
 
Aarschot op de kaart van Jacob van Deventer uit 1570. In 1578 viel de stad ten prooi aan een stadsbrand na de Plundering van Aarschot

Habsburgse Nederlanden

bewerken

Zoals vele andere Vlaamse en Brabantse steden kwam Aarschot in 1488 in opstand tegen Maximiliaan van Oostenrijk. In 1488 werd Maximiliaan door de Bruggelingen gedwongen een verdrag te ondertekenen dat de Vlaamse rechten zou vastleggen. Zodra hij buiten het bereik van de Vlamingen was gaf hij echter opdracht om de opstand in de kiem te smoren. In 1489 stond er een leger van Mechelse collaborateurs voor de muren van Aarschot. De kasseistampers kwamen naar buiten en versloegen de Mechelaars verpletterend. Die avond was het kermis in Aarschot en bijna alle weerbare mannen waren dronken. Rond middernacht konden de Bourgondische troepen bijna zonder weerstand de stad veroveren.

Hertog en graaf

bewerken

Aan het begin van de Habsburgse periode werd het Land van Aarschot (de stad en de omliggende dorpen) een hertogdom. Deze titel had het van de koning van Spanje gekregen, waardoor Aarschot zo heel wat prestige verwierf. De stad had die titel gekregen omdat zij in die tijd een relatief welvarend handelsstadje was. Daar getuigen de twee jaarmarkten in Aarschot vandaag nog altijd van. Ook de grootte van het hertogdom wees op de belangrijke status die de stad in die tijd had, en zij was bovendien geen onderdeel van het hertogdom Brabant. Naast een hertog kent Aarschot ook nog een graaf. De hertogelijke titel was voornamelijk een eretitel, terwijl de graaf de leiding had in Aarschot. Het hertogelijk kasteel lag mogelijk, er bestaat geen uitsluitsel over, aan de Bonewijk (sommigen beweren dat de Bonewijk zelf het binnenplein van het kasteel was, maar dat is onwaarschijnlijk). Andere gebouwen, zoals de ’s Hertogenmolens, getuigen nog van de hertogelijke aanwezigheid in Aarschot. Het grafelijke kasteel is het kasteel van Schoonhoven.

De huidige hertog van Aarschot (sinds 15 augustus 2011) is Prins Leopold van Arenberg.[2] De huidige graaf van Aarschot, is gravin Schoonhoven D’Arschot.

Eerste Wereldoorlog

bewerken
  Zie Duitse represailles in Aarschot voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Als eerste Vlaamse "martelarenstad" maakte Aarschot in augustus 1914 kennis met Duitse represailles tegen de burgerbevolking. De "parel van het Hageland" werd zo goed als volledig in brand gestoken en ruim 170 burgers werden gefusilleerd.

De aanleiding was een schietpartij op de avond van 19 augustus 1914 rond half zeven op de Grote Markt. De Duitse bevelhebber, generaal-majoor Johannes Stenger werd samen met twee officieren op het balkon van de woning van burgemeester Tielemans doodgeschoten. De Duitsers beweerden dat de zoon van de burgemeester Stenger in de rug had geschoten. Later onderzoek bewijst echter dat dit onmogelijk was: Stenger werd vooraan geraakt door een kogel die vermoedelijk was afgeketst op een van de huizen of mogelijk afgevuurd door in paniek geraakte Duitse soldaten. Een andere verklaring is dat hij door zijn kwalijke reputatie bij zijn ondergeschikten met opzet door hen werd doodgeschoten.

Tweede Wereldoorlog

bewerken

De gemeente werd rond 20 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd op 7 september 1944. Burgers namen deel aan burgerlijke ongehoorzaamheid en gewapend verzet, zoals weerstander Lucien Meyer.[3]

Geografie

bewerken

Aarschot ligt langs de rivier de Demer op de grens van de Kempen en het Hageland. Haar patroonheilige is Sint-Rochus. Het uitzicht van Aarschot wordt gedomineerd door de hoge toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk.

Door een Koninklijk Besluit van 17 september 1975 werd Aarschot gefuseerd met de volgende deelgemeenten: Gelrode, Langdorp, Rillaar en het gehucht Bloemse Hoeve van Begijnendijk.

Deelgemeenten

bewerken
Nr. Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS-code
1 Aarschot 19,48 15.262 784 24001A
2 Gelrode 6,94 1.942 280 24001D
3 Langdorp 20,68 7.486 362 24001B
4 Rillaar 15,94 5.488 344 24001C

Petrologie

bewerken

In de middeleeuwen en hierna werd de ijzerzandsteen in de omstreken veelvuldig als bouwmateriaal gebruikt. Zijn warmbruine kleur is typisch voor oude Hagelandse gebouwen, zoals de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Aarschot. Deze werd in de jaren 70 van de 20e eeuw met steen van de Eikelberg uit Gelrode gerestaureerd.

In de jaren 30 van de 20ste eeuw deed men op de IJzerenberg een poging ijzererts te ontginnen op industriële schaal voor gebruik in hoogovens, maar het ijzergehalte bleek net te laag om rendabel te zijn.

Bezienswaardigheden

bewerken
 
Begijnhof en toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk
 
's Hertogenmolens aan de Demer stroomafwaartse zijde
  Zie Lijst van onroerend erfgoed in Aarschot voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Natuur en landschap

bewerken

Aarschot ligt in het Hageland. De hoogte loopt op tot 60 meter in het zuiden. Aarschot ligt aan de Demer. Belangrijke natuurgebieden zijn Meetshoven, Eikelberg, Achter Schoonhoven en 's Hertogenheide.

In Aarschot liggen het Stadspark en het Kloesebos. Daarnaast zijn er enkele parkachtige landgoederen, zoals Elzenhof, Liedeberg en Lindenberg.

Demografie

bewerken

Demografische ontwikkeling voor de fusie

bewerken
  • Bron:NIS - Opm:1831 t/m 1970=volkstellingen op 31 december; 1976= inwoneraantal per 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

bewerken

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari
1992 tot heden
jaar Aantal[4] Evolutie: 1992=index 100
1992 26.496 100,0
1993 26.641 100,5
1994 26.920 101,6
1995 27.089 102,2
1996 27.118 102,3
1997 27.266 102,9
1998 27.304 103,0
1999 27.439 103,6
2000 27.495 103,8
2001 27.551 104,0
2002 27.663 104,4
2003 27.664 104,4
2004 27.701 104,5
2005 27.831 105,0
2006 27.864 105,2
2007 28.021 105,8
2008 28.128 106,2
2009 28.223 106,5
2010 28.405 107,2
2011 28.636 108,1
2012 28.755 108,5
2013 28.969 109,3
2014 29.074 109,7
2015 29.288 110,5
2016 29.529 111,4
2017 29.654 111,9
2018 29.965 113,1
2019 30.115 113,7
2020 30.183 113,9
2021 30.281 114,3
2022 30.594 115,5
2023 30.854 116,4
2024 31.138 117,5

Cultuur

bewerken
 
De historische pomp in de Tielemansstraat bekroond met het beeld De Kasseistamper van Lode Matthijs (1955)

Bijnaam

bewerken

De spotnaam van de Aarschottenaars is de kasseistampers.

Toen keizerin Maria Theresia in de 18e eeuw aan de macht kwam in de stad, heerste er onrust. De stadswacht patrouilleerde tijdens de nacht op de straten om de bewoners te beschermen tegen geweld en diefstal. De nachtwachters hadden vaak andere plannen om hun nachten te vullen: op café zitten drinken. Dit stelde de Aarschottenaars niet tevreden. Zij eisten daarom dat de stadswacht tijdens hun nachtelijke patrouilles met hun klompen op de kasseien stampten. Zo kon iedereen horen dat ze daadwerkelijk hun job aan het doen waren in plaats van op café zitten te drinken. Zo kreeg de Aarschottenaar in de loop der tijd de naam "kasseistamper".

Streekproducten

bewerken
  • Hagelandse wijn: Reeds vóór 1200 was er al een wijngaardberg in Rotselaar en vele andere Hagelandse gebieden volgden. Concurrentie van buitenlandse wijnen en de vele oorlogen brachten de wijnteelt in de 16e eeuw zware klappen toe. In de 19e eeuw was er een kortstondige heropleving, maar nu is de Hagelandse wijn helemaal terug van weggeweest: in 1997 werd hij erkend als kwaliteitswijn met gecontroleerde oorsprongsbenaming.
  • Aarschotse Bruine: Met de verkoop van brouwerij Tielemans aan brouwerij Haacht verdween de Aarschotse Bruine eind jaren 60 uit de handel. Het bier werd onder impuls van het toenmalige stadsbestuur opnieuw gebrouwen vanaf 1989, eerst door brouwerij Biertoren te Kampenhout en na overname vanaf 1993 verscheidene jaren door brouwerij Huyghe te Melle. De nieuwe Aarschotse Bruine was uiteindelijk iets minder zurig dan zijn oorspronkelijke versie en was in tegenstelling tot wat zijn naam liet vermoeden, eerder een blond bier dan een bruin bier. Uiteindelijk werd beslist in 2012 om het bier terug te brouwen in Aarschot zelf in de nieuw opgerichte stadsbrouwerij in de schuur van het cultuurcentrum Het Gasthuis. Het nieuwe bier benadert de oorspronkelijke smaak zo dicht mogelijk.
  • Wolf (bier): In 2009 werden de Wolf 7, Wolf 8 en Wolf 9 gelanceerd. Aanvankelijk werden deze bieren gebrouwen in de Microbrouwerij Achilles in Itegem. Nu wordt Wolf 9 gebrouwen in Brouwerij Wolf in Aarschot, terwijl Wolf 7 en Wolf 8 gebrouwen worden in Brouwerij Het Anker in Mechelen.

Uitgaan

bewerken

In het stadscentrum is een bioscoopcomplex (UGC), een stadsfeestzaal, een cultureel centrum (CC Het Gasthuis) met verscheidene theaterzalen, en een jeugdcentrum (De Klinker), dat onderdak biedt aan de jeugddienst, een concertclub, het jeugdhuis en verscheidene repetitielokalen. In de jaren 80 speelde discotheek Happy House in de Tielemansstraat een belangrijke rol in de ontwikkeling en verspreiding van Belgische new wave en vooral new beat.

Evenementen

bewerken
  • Fun Days: een driedaags gratis muziekfestival in het centrum van Aarschot, dat sinds 2005 wordt georganiseerd in juli. Er zijn optredens, tuning cars, rommelmarkt en allerlei randanimatie.
  • Carnavalstoet: op de vierde zaterdag na carnaval.
  • Een jaarlijks terugkerend evenement is de Sint-Rochuskaarsjesverlichting op 15 augustus. Ter ere van Sint-Rochus, die volgens de legende, de stad destijds redde van de pest, wordt de stad sfeervol verlicht met duizenden kaarsjes.
  • Ook wordt in datzelfde weekend ieder jaar een groot middeleeuws festijn gegeven door de Orde van de Hagelanders. Re-enacters-groepen uit de gehele Benelux plus Frankrijk en Duitsland komen dan hier bijeen om de Middeleeuwen na te bootsen. Dit wordt dan afgesloten met een grootse veldslag.
  • Aarschot Volkoren: een gratis, tweejaarlijks korenfestival dat sinds 2011 wordt georganiseerd in september. Op de eerste editie traden 31 koren aan, op de derde editie, die plaatsvindt op 12 september 2015, zal een 80-tal koren optreden.
  • Nacht Der Kroegen: elk jaar op 30 april organiseert een wisselend aantal Aarschotse cafés live optredens in diverse muziekstijlen in hun respectievelijke zaken.

Politiek

bewerken

Geschiedenis

bewerken

(Voormalige) Burgemeesters

bewerken
  Zie lijst van burgemeesters van Aarschot voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Periode Burgemeester
±1812 – 1833 Guillaume Daels[5]
1834 - 1849 Guillaume Le Corbesier
1849 – 1872 Jean Van Ophem (LP)
1872 – 1882 Philippe Le Corbesier (Kath.Partij)
1882 – 1884 Hendrik Jannes (Kath.Partij)
1884 – 1908 Théophile De Becker (Kath.Partij)
1908 – 1914 Joseph Tielemans (Kath.Partij)
... (dienstdoend)
1919 – 1922 Oscar Coomans (Kath.Partij)
1922 – 1923 H. Goossens (LP, dienstdoend)
1923 – 1926 Felix Daels (LP)
1927 – 1940 Oscar Coomans de Brachène (Kath. Verbond)
1940 – 1941 Alfons Zoutberg (BWP, dienstdoend)
Periode Burgemeester
1941 – 1944 August Ver Elst (VNV, oorlogsburgemeester)
1944 – 1947 Oscar Coomans de Brachène (CVP)
1947 – 1950 Albert Coomans de Brachène (CVP)
1950 – 1971 Jan Van Nuffelen (CVP)
1972 – 1976 Jos Pelgrims (CVP)
1977 – 1983 Jos Daems (PVV)
1983 – 1989 Free Coekaerts (PVV)
1989 – 1994 Rik Daems (PVV / VLD)
1995 – 2006 Willy Schellens (SP / sp.a)
2007 Frans Deboes (CD&V)
2007 – 2018 André Peeters (CD&V)
2019 – heden Gwendolyn Rutten (Open Vld)
2024 Bert Van der Auwera (Open Vld, dienstdoend)

2013-2018

bewerken
 
De woning van Tielemans, burgemeester tijdens de Eerste Wereldoorlog

Burgemeester was André Peeters (CD&V). Hij leidde een coalitie bestaande uit CD&V, Open VLD en sp.a. Samen vormden ze de meerderheid met 20 op 29 zetels.

2019-2024

bewerken

Burgemeester is Gwendolyn Rutten (Open VLD). Zij leidt een coalitie bestaande uit Open VLD, sp.a en N-VA. Samen vormen ze de meerderheid met 17 op 29 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

bewerken
Partij 10-10-1976[6] 10-10-1982[6] 9-10-1988[6] 9-10-1994[6] 8-10-2000[6] 8-10-2006[7] 14-10-2012[8] 14-10-2018 13-10-2024
Stemmen / Zetels % 29 % 29 % 29 % 29 % 29 % 29 % 29 % 29 % 31
CVP1 / CD&V+N-VAA / CD&V2 41,931 13 35,151 11 32,431 11 33,611 11 29,51 10 31,18A 11 31,72 12 23,12 7 26,12 9
VU1 / CD&V+N-VAA / N-VA2 9,071 2 7,161 1 6,61 1 - - 18,862 6 10,92 3 15,12 4
PVV1 / VLD2 / Open Vld3 / Iedereen AarschotB 32,031 10 31,991 10 32,651 11 29,492 10 26,542 9 22,462 7 14,593 4 29,73 10 33,6B 12
SP1 / sp.a2 / Iedereen AarschotB 15,881 4 25,71 7 20,51 6 22,471 7 20,661 7 16,52 5 14,572 4 13,42 4
Agalev1 / Groen2 - - 4,41 0 6,691 1 6,021 1 7,632 1 7,342 2 11,82 3 10,12 2
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 - - 3,431 0 5,311 0 9,231 2 13,782 4 6,22 1 8,82 2 12,82 4
PVDA - - - - - - - - 2,3 0
PVD - - - - - 5,63 1 3,64 0 - -
Anderen(*) 1,08 0 - - 2,44 0 8,05 0 2,84 0 3,11 0 2,3 0 -
Totaal stemmen 18621 18214 19893 20483 21024 21461 21631 22385 15317
Opkomst % 95,39 93,72 93,56 94,44 92,03 92,7 62,0
Blanco en ongeldig % 3,36 5,33 4,28 4,66 4,37 4,33 4,66 3,8 1,1

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1976: KPB (1,08%) / 1994: SWA (2,44%) / 2000: AREND (4,93%), OSKAAR (3,12%) / 2006: ELVIS (2,03%), IA.IA. (0,81%) / 2012: LDD (2,18%), Gemeentebelangen (0,93%) / 2018: ANDERS (2,3%)

Zetelverdeling gemeenteraad 2019-2024
10
7
4
3
3
2
10 
De 29 zetels zijn als volgt verdeeld:
Zetelverdeling gemeenteraad 2024-2030
12
9
4
4
2
12 
De 31 zetels zijn als volgt verdeeld:
     Iedereen Aarschot: 12
     CD&V: 9
     N-VA: 4
     VB: 4
     Groen: 2
Samenstelling gemeenteraad 2024-2030
bewerken
Partij Naam Naamstemmen Nr.
Iedereen Aarschot Gwendolyn Rutten
2.487
1
CD&V Nele Pelgrims
1.674
2
CD&V Mattias Paglialunga
1.475
3
Iedereen Aarschot Jill Schellens
1.375
4
Iedereen Aarschot Gerry Vranken
1.104
5
Iedereen Aarschot Nicole Van Emelen
1.076
6
CD&V Dries Van Horebeek
888
7
Iedereen Aarschot Kurt Lemmens
856
8
N-VA Annick Geyskens
806
9
CD&V Leo Janssens
776
10
Vlaams Belang Nico Creces
735
11
N-VA Stef Van Caster
707
12
Iedereen Aarschot Isabelle Dehond
693
13
CD&V Gerda Vandegaer
624
14
Iedereen Aarschot Ronny De Rijck
570
15
Groen Thomas Salaets
561
16
Groen Petra Vanlommel
517
17
Iedereen Aarschot Tom Vanderstappen
500
18
Iedereen Aarschot Liesbeth Roelants
491
19
CD&V Ansje Vicca
476
20
Iedereen Aarschot Cindy Symons
451
21
Iedereen Aarschot Els Wauters
450
22
Iedereen Aarschot Hanne Goossens
442
23
CD&V Elke Peeters
405
24
CD&V Berdien Verbrugge
405
25
CD&V Rozane De Cock
398
26
Vlaams Belang Joke Hoornaert
308
27
N-VA Julien Heylen
301
28
N-VA Klaartje Bruyninckx
265
29
Vlaams Belang Peggy De Jonge
228
30
Vlaams Belang Guido Vencken
227
31

Economie

bewerken

Aarschot staat in de streek bekend als scholen- en winkelcentrum en er is een vrij uitgebreid industrieterrein. In het centrum zijn er tal van winkels die zich langs de invalstraten naar de Grote Markt vestigden. De stad heeft echter heel wat leegstand in het centrum. Sinds begin 2014 heeft de stad een reglement opgesteld dat het openen van pop-up stores op korte termijn moet promoten.[9] Dit reglement heeft tot doel de leegstand op korte termijn terug te brengen. In het Hageland is Leuven de dominante handelsstad met een ruimer en gevarieerder aanbod. Aarschot is tevens gekend van een aantal grote winkeloppervlaktes. Een aantal tuincentra vestigden zich op de baan naar Rillaar. In de buurt van Aarschot situeert zich ook het Gouden Kruispunt (Tielt-Winge). Dit is een handelsconcentratie met meer dan 60 winkels.In 2015 werd gestart met de bouw van kmo-zone De Witte Molen.

Verkeer en vervoer

bewerken
 
Het station Aarschot in 2007

Door het zuiden van de gemeente loopt de autosnelweg A2/E314, die ter hoogte van Aarschot een op- en afrit heeft. De stad ligt op het kruispunt van de gewestwegen N10 en N19. Rond het centrum loopt de ringweg R25.

Het Station Aarschot staat langs spoorlijn 35, de lijn van Hasselt naar Leuven.

Bekende inwoners

bewerken

Nabijgelegen kernen

bewerken

Ourodenberg, Begijnendijk, Betekom, Gelrode, Nieuwrode, Rillaar, Langdorp

bewerken
Zie de categorie Aarschot van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.