Grimbergen

Grimbergen is een plaats en gemeente in de provincie Vlaams-Brabant in België. De gemeente, die de benaming "Parel van Brabant" deelt met de Nederlandse dorpen Oisterwijk en Heeze, telt iets meer dan 37.000 inwoners. De gemeente wordt gerekend tot de streek Brabantse Kouters. Sint-Servaas is de patroonheilige van Grimbergen.

Grimbergen

Gemeente in België
(Details) (Details)
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Vlaams-Brabant
Arrondissement	Halle-Vilvoorde
Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere	38.61 km² (2017) 60,2% 17,15% 22,65%
Coördinaten	50° 56' NB, 4° 23' OL
Bevolking (bron: AD Statistiek)
Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkingsdichtheid	37.542 (01/01/2019) 48,07% 51,93% 972,33 inw./km²
Leeftijdsopbouw 0-17 jaar 18-64 jaar 65 jaar en ouder	(01/01/2019) 21,47% 59,04% 19,5%
Buitenlanders	11,39% (01/01/2019)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Chris Selleslagh (Open Vld)
Bestuur	Vernieuwing, Open Vld, N-VA
Zetels Vernieuwing Open Vld CD&V Groen N-VA sp.a UF Onafhankelijke	33 7 6 6 6 4 2 1 1
Economie
Gemiddeld inkomen	21.194 euro/inw. (2016)
Werkloosheidsgraad	5,81% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode 1850 1851 1852 1853	Deelgemeente Grimbergen Humbeek Beigem Strombeek-Bever
Zonenummer	02
NIS-code	23025
Politiezone	Grimbergen
Hulpverleningszone	Vlaams-Brabant West
Website	www.grimbergen.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Halle-Vilvoorde in de provincie Vlaams-Brabant
Portaal    België

Geschiedenis

Romeinse Rijk

In de tijd van de Romeinen lagen verschillende belangrijke wegen nabij het grondgebied van het huidige Grimbergen. In de 8e eeuw werd er een fort gebouwd op het strategische punt waar de weg de rivier de Zenne kruiste. De toenmalige landheer vestigde al snel zijn macht over een omvangrijk grondgebied in deze regio, dat zich uitstrekte tot de rivieren de Schelde, de Rupel en de Dender.

Vroege middeleeuwen

In de 12e eeuw heette de nederzetting Grentberghis, dat afstamt van het Oudnederlandse Grientbergen, wat "bergen van grof zand" betekende. Augustijner monniken hadden al een eeuw eerder geprobeerd om zich hier te vestigen onder het bewind van Godfried III van Neder-Lotharingen, maar het is pas in de vroege 12e eeuw dat hun nederzetting begon te bloeien. Op vraag van de Berthouts, heren van Mechelen en Grimbergen, bouwden de norbertijner monniken onder leiding van Norbert van Xanten hier hun abdij in 1128, en stichten ze ook een brouwerij.

Daarnaast was Grimbergen het feodale stamgebied van de Berthouts. Het Land van Grimbergen was het oostelijk gebied van het landgraafschap Brabant en reikte tot de Schelde en de Rupel. Op vraag van de Berthouts werd rond 1126 de Abdij van Grimbergen gesticht. Hun ontvoogdingspolitiek ten opzichte van de dan nog zeer jonge graaf Godfried III van Leuven de graven van Leuven gaf echter aanleiding tot gewelddadige conflicten. In de Grimbergse Oorlogen (begonnen in 1139) en de Slag bij Ransbeek (1142) moesten de Berthouts uiteindelijk het onderspit delven. Nadat hun kasteel vernietigd werd door de hertog van Brabant en ze eerst een tijd moeten vluchten naar Ninove, onderwerpen de Berthouts zich uiteindelijk in 1159 aan hertog Godfried III van Leuven. Later worden ze trouwe vazallen van de hertogen van Brabant.

Het wapenschild van Grimbergen dateert uit deze periode.

Late middeleeuwen

In het begin van de 14e eeuw, werd de helft van het grondgebied deel van het landgoed van het Huis van Nassau. Het is ook in deze periode dat de vroegste onderdelen van het Prinsenkasteel werden gebouwd.

16e eeuw

Nadat ze de helft van het Grimbergs' grondgebied verworven had van haar echtgenoot, Willem IV van Oranje-Nassau, diende kroonprinses en prinses van Oranje Anna in 1752 deze landerijen af te staan aan Filips Frans van Glymes, die al de andere helft bezat. Deze edelman stond hoog aangeschreven bij het Spaanse hof in de tijd van de Spaanse Nederlanden. Zijn graf is nog steeds te bezoeken in de huidige Abdijkerk. Hierdoor werd het oorspronkelijke grondgebied verenigd in één prinsdom, al was het evenwel van korte duur.

17e eeuw

Na de godsdienstoorlogen brak er met het doordachte beleid van Albrecht en Isabella (1598 - 1621) een rustige en voorspoedige periode aan in de Zuidelijke Nederlanden. Dit liet de Norbertijnengemeenschap en abt-bouwer Fernandez de Velasco toe een nieuwe kerk te bouwen in triomfantelijke en feestelijke barokstijl die tevens getuigt van de geest van het Concilie van Trente (1545-1563). In 1700 waren de werken dermate gevorderd dat de kerk kon worden ingewijd.

18e eeuw

Aan het feodaal stelsel en de macht van de adel kwam een abrupt einde in 1794 nadat de effecten van de Franse Revolutie ook in de rest van het Franse rijk voelbaar werden. De abdij werd een paar jaar later ontbonden en pas na de Belgische Revolutie van 1830 deels hersteld.

19e eeuw

Grimbergen was tot in de tweede helft van de negentiende eeuw een echt landbouwdorp, maar daar kwam stilaan verandering in. Een eerste aanzet was de aanleg van de provincieweg rond 1830 tussen Vilvoorde en Aalst, die de eerste industriële bedrijven aantrok. Het traject liep door het abdijgoed. Er kwamen ook nieuwe bedrijven langs het kanaal Brussel-Willebroek. In 1887 kwam er een stoomtramverbinding tussen Grimbergen en Brussel.

20e eeuw

In 1939 werd het vliegveld Grimbergen aangelegd, dat door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog werd uitgebreid. Bij de vlucht van de Duitse bezetters in 1944 staken ze het Prinsenkasteel in brand.

In de jaren 1960 veranderde Grimbergen van een landbouwdorp in een residentiële gemeente. Bij de gemeentefusies van 1977 werd Grimbergen met de verstedelijkte gemeente Strombeek-Bever en de landelijke dorpen Beigem en Humbeek samengevoegd.

Geografie

Kernen

De fusiegemeente telt naast Grimbergen zelf nog drie deelgemeenten, namelijk Beigem, Humbeek en Strombeek-Bever. Daarnaast liggen er in de gemeente nog gehuchten en woonwijken zoals Bever, Borgt, Lint, Molenveld en Verbrande Brug.

Hydrografie

• Bruinborrebeek
• Gillebeek
• Kelkebeek
• Maalbeek
• Tangebeek
• Willebroekse Vaart
• Zenne

Bezienswaardigheden

De Sint-Servaasbasiliek

Liermolen

Controletoren en administratieve gebouwen van het Vliegveld Grimbergen

In Grimbergen zijn zes dorpsgezichten en achtentwintig monumenten beschermd. Veruit de belangrijkste bezienswaardigheid is de Sint-Servaasbasiliek of Abdijkerk van Grimbergen (1660–1725). Deze kerk, die naast parochiekerk tevens abdijkerk van het Norbertijnerklooster is, staat bekend als een van de mooiste voorbeelden van barokarchitectuur en barokdecoratie in België.

Daarnaast zijn er nog een aantal belangwekkende bezienswaardigheden:

• de huizen rond het kerkplein (18e eeuw, heringericht in 1990): De Helm (hoek met Lagesteenweg), De Roos of In de Groenpoort (nr 5), De Kroon (nr. 6), De Stadskam (nr. 7), De Bot, De Zwaan en De Sleutel (hoek met de Hogesteenweg)
• kastelen
  • het Prinsenkasteel in het Prinsenbos met het Guldendal
  • het kasteel d'Overschie (1904) in de wijk Rijkenhoek
  • het Lintkasteel, overblijfsel van een waterkasteel uit de 16e-17e eeuw
  • het kasteel en de hoeve Groeneveld van ca. 1750
• kapellen
  • de Dreefkapel (1734, gedeeltelijk vernieuwd in 1934 door barones Joanna van Merode)
  • de Polderkapel (1847)
  • de Veldkantkapel (1872 of 1878)
• hoeven
  • de Charleroihoeve (17e–18e eeuw)
  • het Hof ter Biest, een gerekte hoeve met trapgevels uit de 17e eeuw
  • hoeve den Diepen Boomgaard (voormalige vindplaats van zandsteen)
  • Poddegemhoeve (een middeleeuws versterkte hofstee, met voormalige woontoren)
  • Spiegelhof en Hof te(r) Weerde in de Weerdestraat
  • d'Yveshoeve (gesloten 18e-eeuwse hoeve, thans feestzalencomplex)
  • Sint-Niklaashoeve (18e eeuw)
  • Potaardehoeve
• de Maalbeekvallei met de 's Gravenmolen, de Liermolen, de Tommenmolen en de Oyenbrugmolen
• musea
  • het Museum voor de Oudere Technieken (MOT)
  • de Volkssterrenwacht Mira (sinds 1967)
  • het abdijbiermuseum
• het vliegveld Grimbergen met twee betonnen vliegtuigloodsen uit 1947-1948 ontworpen door Alfred Hardy en een kalibreerschijf voor vliegtuigkompassen uit de Tweede Wereldoorlog
• de Senecaheuvel (de motte van Grimbergen)
• standbeelden
  • Gedenksteen voor Dr. Frans Hemerijckx (1902-1969)
  • Buste van Karel van de Woestijne, een werk van Wilfried Pas (in de Roostbaan, op de grens met Meise)

Natuurgebieden

• het Prinsenbos
• de Maalbeekvallei
• het Beverbos (in Strombeek-Bever)
• het Kattemeuterbos
• het Nekkerbos
• het 's Gravenbos (in Humbeek)
• het Lintbos
• het Domein van Borcht

Net ten zuiden van Grimbergen vindt men het Tangebeekbos op Vilvoords grondgebied.

Demografische ontwikkeling

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Cultuur

Streekproducten

Grimbergen staat bekend voor zijn abdijbier Grimbergen, dat door de firma Alken-Maes gebrouwen wordt. Sinds 1997 is er in de abdij een abdijbiermuseum gevestigd.

Evenementen

• Sint-Servaasommegang en kermis: 13 mei (feestdag van Sint-Servaas) of de zondag erna (ontstaan in 1280)
• Jaarmarkt en kermis: eerste zondag van september
• Pater Feyen-dag: in september (sinds 1994)
• Kerststal in de abdijkerk, samen met een kerstmarkt: 25 december-2 januari

Sport

• Grimbergen heeft sinds 2015 een eigen veldhockey club, Merode Hockey Grimbergen. Op slechts 3 jaar tijd slaagde de club erin voldoende fondsen te verzamelen voor de aanleg van een eigen veld. Vanaf januari 2019 speelt de club haar eigen matchen op een officieel waterveld in de Populierendallaan.

Mobiliteit

Wegennet

Verschillende gewestwegen doen de gemeente aan. Dit zijn:

• De N202, die de gemeente met Brussel en afrit 7 van de R0 verbindt.
• De N209, tussen afrit 6 van de R0 en Brussel.
• De N211, de weg tussen Melsbroek (Steenokkerzeel) en Opwijk. Deze werd in 1834 aangelegd, dwars door de abdijgoederen.
• De N211a, tussen de Veldkantstraat en de Westvaardijk.
• De N260, de Westvaardijk langs het Kanaal van Brussel naar de Rupel.
• De N276, parallelweg A12.
• De N277, parallelweg A12.

Wandel- en fietsroutes

Er zijn drie bewegwijzerde wandelpaden die de gemeente doorkruisen: de Prinsenwandeling (1,5 km), de Maalbeekwandeling (3 km) en de Humbeekwandeling (6,5 km). Verder is er nog de Kapellekesroute in Humbeek. Tevens loopt de GR12 (Amsterdam-Parijs) door Grimbergen.

De Vierdorpenroute is een fietsroute van 38,6 km lang, die de vier deelgemeenten (Grimbergen, Beigem, Humbeek en Strombeek-Bever) aandoet. Ook de Kanaalroute, de Fietslus Land van Grimbergen en het Hondefretterspad doorkruisen Grimbergen.

Vliegveld

• Vliegveld Grimbergen

Politiek

Zetelverdeling gemeenteraad 2019-2024

De 33 zetels zijn als volgt verdeeld:

 Groen: 6

 sp.a: 2

 Open Vld: 6

 UF: 1

 CD&V: 6

 N-VA: 4

 Vernieuwing: 7

 Onafhankelijke: 1

Voormalige burgemeesters

• 1829-1849: Augustin Graaf de Villers
• 1850-1870: Jean-François Timmermans
• 1870-1882: Graaf Cornet van Peissant
• 1882-1890: Notaris Albert Kips
• 1890-1914: Anselmus (Anselm) Van Doorselaer
• 1914-1926: Theophiel Verhasselt
• 1926-1958: Jozef (Jos) Van Campenhout
• 1958-1964: Corneel Verbaanderd
• 1964-1970: August De Winter
• 1970-1991: Jozef Mensalt
• 1991-2000: Jean-Pol Olbrechts
• 2001-2003: Henri Maes
• 2003-2010: Eddy Willems
• 2010-2018: Marleen Mertens

Schepencollege

Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2000 werd Grimbergen bestuurd door een coalitie van CD&V en VLD, eerst onder leiding van Henri Maes, die in 2003 werd opgevolgd door Eddy Willems en in 2010 door Marleen Mertens.

Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 werd Grimbergen bestuurd door en coalitie van CD&V, Open Vld en Groen. Marleen Mertens bleef burgemeester ondanks het zware verlies van haar partij en haar laag aantal voorkeurstemmen.

Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 zal Grimbergen bestuurd worden door een coalitie van Vernieuwing, Open Vld en N-VA. Chris Selleslagh wordt burgemeester, ondanks het feit dat hij 2,9 maal minder voorkeurstemmen behaalde dan Bart Laeremans en zijn partij twee zetels minder behaalde dan Vernieuwing.

Gemeenteraad

De gemeenteraad bestaat vanaf 2013 uit 33 leden (daarvoor uit 31 leden):

• 2001–2006: 12 CVP, 7 VLD, 4 Vlaams Blok, 4 UF, 3 Groen!, 1 sp.a.
• 2007–2012: 10 CD&V/N-VA, 7 Vlaams Belang, 6 VLD, 4 GROENPRO (= Groen/sp.a), 4 UF.
• 2013–2018: 8 CD&V, 6 VLD, 6 Vernieuwing, 5 N-VA, 3 UF, 3 Groen, 2 sp.a.
• 2019-2024: 8 Vernieuwing, 6 CD&V, 6 Groen, 6 Open Vld, 4 N-VA, 2 sp.a., 1 UF

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij		10-10-1976		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006		14-10-2012		14-10-2018
Stemmen / Zetels		%	29	%	31	%	31	%	31	%	31	%	31	%	33	%	33
	CVP-VVB1 / CVP2 / CD&V-N-VAB / CD&V3	46,991	16	39,351	15	40,882	16	37,812	14	30,62	11	30,14B	10	20,233	8	16,53	6
	VU1 / VU&ID2 / CD&V-N-VAB / N-VA3	18,291	5	14,611	4	11,91	3	7,421	1	6,062	1			15,573	5	13,13	4
	PVV1 / VLD2 / Open Vld3	9,711	2	14,51	4	13,911	4	17,042	5	19,852	7	20,743	6	17,763	6	17,53	6
	SP1 / GRASA / GroenProC / sp.a2	10,181	2	10,561	3	11,011	3	13,05A	4	7,051	1	14,21C	4	7,882	2	8,42	2
	AGALEV1 / GRASA / GroenProC / Groen2	-		7,91	2	8,511	2			10,141	3			10,612	3	16,12	6
	Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 / Vernieuwing3	-		-		3,551	0	10,081	3	13,481	4	21,82	7	17,013	6	21,93	8
	RB-GB1 / UF2	13,651	4	12,231	3	9,661	3	13,772	4	12,822	4	13,12	4	10,952	3	6,52	1
	PVDA	1,19	0	0,84	0	0,57	0	0,83	0	-		-		-		-
Totaal stemmen		20191		22693		22794		22868		22982		23726		23205		23828
Opkomst %						92,95		91,7		92,64		92,46		88,74		90,2
Blanco en ongeldig %		2,95		4,65		4,47		4,83		3,74		3,78		3,37		4,7

Bronnen: 1976-2000: Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken // 2006-2012: http://www.nieuwsblad.be/regio/gemeente/1850_Grimbergen/index.aspx?categorie=456

De zetels van de gevormde meerderheden staan vetjes afgedrukt. De grootste partij staat in kleur.

Zowel bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 als 2012 behaalde Bart Laeremans het grootste aantal voorkeurstemmen, ver boven de tweede scores van de uittredende burgemeesters (respectievelijk Eddy Willems en Marleen Mertens).

Ten opzichte van de gemeenteraadsverkiezingen van 2000 leed de CD&V in 2012 een groot verlies aan stemmen (−36 %). De partij blijft wel nog de grootste partij in Grimbergen. In 2018 verloor ze die plaats en werd de derde grootste partij na Vernieuwing en Open VLD.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 waren maar liefst 4 lijsttrekkers kandidaat burgemeester: Bart Laeremans (Vernieuwing), Chris Selleslagh (Open Vld), Patrick Vertongen (CD&V) en Philip Roosen (N-VA). Zij kregen respectievelijk 3498, 1208, 1147 en 1023 voorkeurstemmen. Vernieuwing werd de grootste partij (+29 % ten opzichte van 2012). Ook Groen boekte fors winst (+52 % ten opzichte van 2012). CD&V verloor stemmen (-18 % ten opzichte van 2012) en leed daarmee haar vijfde verkiezingsnederlaag op rij sinds 1988.

Onderwijs

Grimbergen telt vier katholieke basisscholen:

• Het Prinsenhof in Grimbergen, De Ankering in Verbrande Brug, de Sint-Jozefsschool in Strombeek en De Cirkel in Humbeek

en vijf overheidsscholen:

• De gemeentelijke scholen van Strombeek-Bever ('t Villegastje), Beigem ('t Mierken), Borgt (De Negensprong) en Humbeek (Mozaïek)
• Het Koninklijk Atheneum (secundair onderwijs) en de Regenboog gemeenschapsonderwijs)

Bekende inwoners

• Frans Hemerijckx (Ninove, 1902 - Grimbergen, 1969), arts die lepra bestreden heeft in Congo en India
• August Cool (Sint-Niklaas, 1903 – Grimbergen, 1983), Belgisch vakbondsleider
• Senne Rouffaer (1925 - 2006), acteur
• Kamiel D'Hooghe (*1929), organist
• Michel Verschueren (*1931), ex-manager van voetbalclub Anderlecht
• Vic Nees (1936 - 2013), componist
• Alison Van Uytvanck (1994) , tennisster

Galerij

• 

  Parochiekerk Allerheiligste Verlosser, Borcht

• 

  Liermolen

• 

  Kasteeldomein Het Prinsenhof

• 

  Zeekanaal Brussel-Schelde, ter hoogte van Grimbergen

• 

  Sint Servaasbasiliek

• 

  Tommenmolen

Zustergemeente

• Saalfelden (Oostenrijk)

Externe links

• www.grimbergen.be, website van de gemeente
• www.grimbergs.net

Bronnen, noten en/of referenties

Zie de categorie Grimbergen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.