Machelen (Vlaams-Brabant)

gemeente in Vlaams-Brabant, België

Machelen is een plaats en gemeente in de provincie Vlaams-Brabant in België. De verstedelijkte gemeente sluit aan bij de Brusselse agglomeratie en telt ruim 16.000 inwoners. De gemeente, niet te verwarren met Machelen in Oost-Vlaanderen (ook als Machelen-aan-de-Leie bekend) of het 15 km noordelijker liggende Mechelen, ligt in de Vlaamse rand rond Brussel en wordt gerekend tot de streek Brabantse Kouters.

Machelen
Gemeente in België Vlag van België
Machelen (België)
Machelen
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Vlaams-Brabant Vlaams-Brabant
Arrondissement Halle-Vilvoorde
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
11,5 km² (2022)
21,76%
16,39%
61,85%
Coördinaten 50° 55' NB, 4° 26' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkings­dichtheid
16.576 (01/01/2024)
49,08%
50,92%
1441,95 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder
(01/01/2024)
24,75%
60,93%
14,32%
Buitenlanders 14,95% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester Jean Pierre De Groef
(Vooruit)
Bestuur Samen Vooruit, N-VA
Zetels
Samen Vooruit
CD&V
N-VA
Open Vld
23
10
7
6
2
Economie
Gemiddeld inkomen 17.710 euro/inw. (2021)
Werkloosheids­graad 7,77% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
1830
1831
Deelgemeente
Machelen
Diegem
Zonenummer 02
NIS-code 23047
Politiezone Vilvoorde-Machelen
Hulpverlenings­zone Vlaams-Brabant West
Website www.machelen.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Halle-Vilvoorde
in de provincie Vlaams-Brabant
Portaal  Portaalicoon   België

Geschiedenis

bewerken

Archeologische vondsten bij Machelen zijn niet bekend, maar van een Romeinse villa uit de 2e eeuw werden overblijfselen aangetroffen. Vermoedelijk lag deze langs een heerbaan. De oorsprong van het huidige Machelen gaat terug tot de Frankische periode.

In 1179 werd Machelen voor het eerst vermeld, en wel als Machala. De eerste heren behoorden tot de geslachten van Kraainem, van Saventem en van Nossegem. In de 14e eeuw werd onder meer Filips van Maldeghem genoemd en in 1497 was dat Jan van der Beken, die raadsheer van het Hertogdom Brabant was. In 1676 werd Lamoraal II Claudius Frans van Thurn en Tassis heer van Machelen.

Machelen bleef tot begin 20e eeuw een klein landelijk dorp. In 1835 werd de spoorlijn van Brussel naar Antwerpen aangelegd. Omstreeks 1900 vestigden zich hier de eerste industriële bedrijven. De eerste wijk met sociale woningbouw stamt uit de jaren '20 van de 20e eeuw. In de 2e helft van de 20e eeuw nam de woonfunctie sterk toe. In 1967 werd een wijkcentrum opgericht aan de Jan Veldmansstraat met de hulpkerk Maria Moeder. Ook werd in deze tijd een gemeentepark aangelegd. In 1970 kwam een stadion gereed.

Geografie

bewerken
 
Sint-Gertrudiskerk

Naast Machelen zelf is er nog deelgemeente Diegem en het gehucht Diegem-Lo.

Aanvankelijk bedroeg de oppervlakte van de gemeente 613 ha. waarvan 50 bebouwd en 563 onbebouwd; 36 ha hiervan behoorde destijds tot het gebied van de luchthaven van Zaventem. Sedert de fusie met Diegem groeide het grondgebied aan tot 1151 ha, waarvan thans meer dan 150 ha behoort tot het gebied van de luchthaven, wegens uitbreiding van de vrachtzone en onteigeningen op het grondgebied van Machelen.

Diegem-Lo, een gehucht van Machelen ten zuiden van de luchthaven, is gedoemd te verdwijnen daar het geprangd ligt tussen de luchthaven en het verkeersknooppunt Zaventem. Momenteel wonen er nog enkele mensen. De huizen staan juist onder de voornaamste landingsbaan en in de schaduw van de bruggen van de verkeerswisselaar.

Deelgemeenten

bewerken
# Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS-code
1 Machelen 5,97 9.606 1.610 23047A
2 Diegem 5,45 5.992 1.099 23047B

Topografie

bewerken

Een groot gedeelte van de gemeente ligt op 11 m en het hoogste op 36 m boven de zeespiegel. Het niveauverschil bedraagt dus 25 m. Bodemkundig gezien is het landschap er zacht golvend, met droge tot matig natte licht-zandleem- en zandleemgronden op zandig tertiair materiaal, dat in de 19de eeuw over grote oppervlakten werd ontgonnen (witte zandsteen).

Het westelijk deel van de gemeente is industrieel, het centrum residentieel en het oostelijk deel eerder landelijk. Ten noorden van Diegem en ten zuiden van het kasteel Beaulieu stroomde de Woluwe richting Haren-Buda naar de Zenne. In de dertiende eeuw werd de Woluwe na Diegem afgeleid via Machelen (langs de huidige Van Obberghenstraat). In het interbellum werd de loop nogmaals verlegd, waarbij de rivier in een collector onder de Woluwelaan en de Broekstraat verdween.

Bezienswaardigheden

bewerken

Natuur en landschap

bewerken

Machelen ligt aan de Woluwe waarvan de loop, door de verstedelijking, grondig werd gewijzigd. Het riviertje loopt in een nieuwe bedding langs de Woluwelaan. De hoogte van Machelen bedraagt 12-36 meter.

Demografische ontwikkeling

bewerken

In de jaren 20 van de twintigste eeuw kende Machelen (net zoals buurgemeente Vilvoorde) een zeer sterke bevolkingsgroei. Op tien jaar tijd steeg de bevolking van 6405 naar 9299 inwoners. Na een piek op ongeveer 12000 inwoners in 1970 daalde het inwonersaantal beperkt in de jaren 70. Sinds het jaar 2000 stijgt de bevolking opnieuw sterk. In de periode tussen 2000 en 2016 was Machelen de tweede sterkst groeiende gemeente van Vlaanderen, na Baarle-Hertog. In 2015 steeg de bevolking met 2,1%.

Demografische evolutie deelgemeente voor de fusie

bewerken
  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1970=volkstellingen, 1976= inwonersaantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

bewerken

Alle historische gegevens in onderstaande grafiek hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari
1992 tot heden
jaar Aantal[1] Evolutie: 1992=index 100
1992 11.329 100,0
1993 11.370 100,4
1994 11.478 101,3
1995 11.516 101,7
1996 11.518 101,7
1997 11.582 102,2
1998 11.679 103,1
1999 11.831 104,4
2000 11.838 104,5
2001 11.901 105,0
2002 11.972 105,7
2003 12.067 106,5
2004 12.111 106,9
2005 12.384 109,3
2006 12.500 110,3
2007 12.792 112,9
2008 12.953 114,3
2009 13.214 116,6
2010 13.330 117,7
2011 13.566 119,7
2012 13.738 121,3
2013 13.987 123,5
2014 14.271 126,0
2015 14.454 127,6
2016 14.764 130,3
2017 15.135 133,6
2018 15.417 136,1
2019 15.469 136,5
2020 15.605 137,7
2021 15.895 140,3
2022 16.108 142,2
2023 16.486 145,5
2024 16.576 146,3

Politiek

bewerken

2019-2024

bewerken

Na de verkiezingen van 2018 werd sp.a-Spirit-Groen naar de oppositie verwezen en kwam er een coalitie van CD&V, N-VA en Open Vld. Samen vormden ze de meerderheid met 15 op 25 zetels. Marc Grootjans (CD&V) werd burgemeester. In 2021 werd echter Steve Claeys (N-VA) burgemeester na strubbelingen binnen de meerderheidspartij CD&V. In 2021 werd er echter een nieuwe coalitie onderhandeld tussen Samen Vooruit en N-VA. Vanaf 1 januari 2022 werd oud-burgemeester Jean-Pierre De Groef opnieuw burgemeester.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

bewerken
Partij 10-10-1976[2] 10-10-1982[2] 9-10-1988[2] 9-10-1994[2] 8-10-2000[2] 8-10-2006[3] 14-10-2012[4] 14-10-2018 13-10-2024
Stemmen / Zetels % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 23 % 23 % 25 % 25
SP1/ sp.a-Spirit-GroenB/ Samen VooruitC 35,441 9 37,771 9 39,961 9 33,221 8 26,521 7 37,15B 10 38,95BB 11 36,8B 10(°°) 34,2C 9
Agalev1/ sp.a-Spirit-GroenB/ Samen VooruitC - - - 4,21 0 7,321 1
PVV1/ VLD2/ Open Vld3 /cd&v-OpenVLDD 5,631 0 12,641 2 15,811 3 18,482 4 16,582 4 16,622 3 14,513 3 10,53 2(°) 23,5D 2
CVP1/ CD&V+N-VAA/ CD&V2 /cd&v-OpenVLDD 38,241 10 33,321 8 30,451 7 23,091 5 22,61 5 29,45A 7 20,082 5 26,32 7(°) 4
VU1/ VU&ID2/ CD&V+N-VAA/ N-VA3 13,381 2 13,261 2 13,781 2 13,931 3 10,062 2 18,053 4 23,03 6 26,53 7
Vlaams Blok1/ Vlaams Belang2/ Leefbaar Ma-Die VB3 - - - - 9,771 2 16,782 3 5,352 0 3,53 0
SAMEN - - - 7,08 1 2,26 0 - - - -
1830-31 - - - - - - - - 15,8 3
PVDA 1,36 0 3,01 0 - - - - - - -
Anderen(*) 5,95 0 - - - 4,89 0 - 3,06 0 - -
Totaal stemmen 8375 8161 8112 7924 7927 8262 8258 9115 6182
Opkomst % 94,11 92,39 91,51 93,56 89,33 92,2 57,8
Blanco en ongeldig % 3,08 5,18 5,1 5,34 5,85 6,37 5,80 7,1 3,3

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt
(*) 1976: GB-RB (4,82%), KPB (1,13%) / 2000: NIEUW (4,89%) / 2012: Gemeentebelangen (3,06%)

Economie

bewerken

Naast metaalnijverheid was er in Machelen ook scheikundige industrie, farmaceutische producten, rubberverwerking, fabricage van karton, bouwmaterialen en grootwarenhuizen Makro en Gamma. Een belangrijk deel van deze industriële activiteiten is intussen verdwenen, waardoor deze industriezone kampt met bodemvervuiling en leegstand. Er zijn verschillende reconversieprojecten gepland.

Het westen van de deelgemeente Machelen bestaat uit industrieterreinen, waarvan voornamelijk het zuidwestelijke gedeelte verloederd is. In dit deel wordt op een voormalige brownfield Uplace gepland, een gecontesteerd shoppingcomplex. De lokale partijen sp.a en Groen zijn voor het project terwijl zowel de middenstandsorganisaties als de milieuorganisaties tegen zijn. Uplace heeft de steun van de Vlaamse regering, met vooral de N-VA als sterke voorstander.

Sinds de jaren 50 is er ook het proefcentrum gevestigd van de federale wetenschappelijke instelling Centrum voor Onderzoek in de Diergeneeskunde en de Agrochemie (CODA).

In de deelgemeente Diegem is de vroegere ambachtelijke zone de voorbije decennia grotendeels herontwikkeld tot een internationale kantoor- en dienstenzone die zich situeert langsheen de autosnelweg A201 Luchthaven Zaventem - Brussel. Er zijn ook verschillende internationale hotels gevestigd in deze bedrijvenzone.

Mobiliteit

bewerken
 
b.house, het hoofdkantoor van Brussels Airlines, Diegem, Machelen

Wegennet

bewerken

De kern Machelen wordt ingesloten door de Woluwelaan en de industrieterreinen in het westen, de Woluwelaan en de Ring R0 in het zuiden, de E19 en de luchthaven in het oosten en de Luchthavenlaan in het noorden.

In Diegem loopt verder nog de A201.

 
Station Machelen op spoorlijn 27

Enkele spoorlijnen doorkruisen de gemeente. In deelgemeente Diegem is er een treinhalte op spoorlijn 36 met een toegang in Diegem-centrum en een toegang aan de kantoorzone. Machelen had een treinhalte op spoorlijn 27 die weinig gebruikt werd. Op wandelafstand (ca. 800 m te voet) van station Machelen bevindt zich ook op spoorlijn 25 station Buda (op de grens met Vilvoorde), dat van maandag tot vrijdag door S1-treinen Antwerpen – Nijvel (en omgekeerd) wordt bediend.

Het is gepland dat de Luchthaventram vanaf 2030 de kantorenzones in het zuiden en oosten van Diegem zal ontsluiten, op een route langs de A201 tussen Brussels Airport in Zaventem en station Brussel-Noord.

Geboren in Machelen

bewerken
  • De bijnaam van de inwoners is gadeluinenboeren.[5]

Zie ook

bewerken

Galerij

bewerken

Nabijgelegen kernen

bewerken

Haren, Diegem, Vilvoorde, Peutie, Melsbroek

bewerken
Zie de categorie Machelen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.