Kabinet-Rutte IV

Nederlands kabinet (2022-heden)
(Doorverwezen vanaf Coalitieakkoord 2021 – 2025)

Het kabinet-Rutte IV is sinds 10 januari 2022 het Nederlandse kabinet.[1] Het wordt gevormd door de partijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie en staat onder voorzitterschap van minister-president Mark Rutte. Het kabinet werd op 10 januari 2022 beëdigd als opvolger van het kabinet-Rutte III, na de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart 2021 en de daaropvolgende kabinetsformatie.

Kabinet-Rutte IV
Coalitie VVD, D66, CDA, ChristenUnie
Zeteltal TK 34 + 24 + 14 + 5 = 77
Premier Mark Rutte
Beëdiging 10 januari 2022
Demissionair 7 juli 2023
Voorganger Rutte III
Kabinet-Rutte IV
Overzicht kabinetten
Portaal  Portaalicoon   Politiek

Het kabinet bood na de kabinetscrisis over asiel op 7 juli 2023 ontslag aan en is sindsdien demissionair.[2]

Totstandkoming bewerken

Formatie bewerken

  Zie Kabinetsformatie Nederland 2021-'22 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Na de Tweede Kamerverkiezingen hadden de partijen van het demissionaire kabinet-Rutte III wederom een meerderheid in de Tweede Kamer. Coalitiepartner D66 blokkeerde in eerste instantie een voortzetting van het kabinet-Rutte III, omdat die partij veranderingen wilde op medisch-ethische thema's die lastig lagen bij de ChristenUnie. Een andere voor de hand liggende mogelijkheid was VVD, D66 en CDA aangevuld met Partij van de Arbeid en/of GroenLinks. PvdA en GroenLinks wilden echter alleen gezamenlijk deelnemen aan een kabinet, terwijl VVD en CDA hoogstens met een van de twee wilden regeren.

De formatie werd nog complexer toen de notities van verkenner Kajsa Ollongren uitlekten, met onder meer de tekst "positie Omtzigt, functie elders". Alle fractievoorzitters ontkenden met de verkenners over CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt gesproken te hebben. Toen echter bleek dat Mark Rutte gesproken had over Omtzigt, ontstond er wantrouwen om te regeren met de VVD onder leiding van Rutte.

Een maandenlange impasse volgde waarbij meerderheidscoalities, minderheidscoalities en extraparlementaire kabinetten onderzocht werden, maar niets leidde tot een doorbraak. Eind september hief D66 de blokkade tegen de ChristenUnie op om de impasse te doorbreken en nieuwe verkiezingen te voorkomen. De daaropvolgende maanden werd door VVD, D66, CDA en ChristenUnie onderhandeld, wat in december leidde tot een coalitieakkoord. Het kabinet werd beëdigd op 10 januari 2022, na de langste kabinetsformatie tot dan toe.

De coalitie heeft in de Tweede Kamer een meerderheid van twee zetels (77 van de 150). In de Eerste Kamer, de senaat, vormen de kabinetspartijen een minderheid (24 van de 75 zetels).

Coalitieakkoord bewerken

Het coalitieakkoord Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst werd op 15 december 2021 door het nieuwe kabinet gepresenteerd. Het bevat onder meer afspraken over een versnelling van de Nederlandse klimaatambities (55% CO2-reductie in 2030), aanpassing van kinderopvangbekostiging, voorbereidingen voor nieuwe kerncentrales, invoering van rekeningrijden vanaf 2030, versnelde stikstofreductie (-50% in 2030), afschaffen van de verhuurderheffing, verdere regulering van de vrije huursector, versterking van de sociale advocatuur, gelijktrekken van de lerarensalarissen in het basisonderwijs met die van het middelbaar onderwijs, een terugkeer van de basisbeurs, verhoging in termijnen wettelijk minimumloon met 7,5% en meer geld voor defensie.[3]

Inhoudelijk bewerken

Belastingcompensatie, Oekraïne-oorlog bewerken

Het kabinet kreeg al vanaf het moment van aantreden te maken met financiële tegenslagen, waardoor het coalitieakkoord onder druk kwam te staan. Vlak voor aantreden van het kabinet wees de Hoge Raad een arrest over de hoogte van de vermogensrendementsheffing door de Belastingdienst, waarna het kabinet belastingbetalers die met terugwerkende kracht te hoge aanslagen bleken te hebben gekregen, moest compenseren. In februari 2022 begon de Russische invasie in Oekraïne. Het kabinet besloot daarom enkele malen hiervoor te compenseren. De Oekraïne-oorlog was een reden voor het kabinet om de defensiebegroting fors te verhogen, tot de NAVO-norm van 2%.[4][5] Hier stond tegenover dat het kabinet minder ging uittrekken voor fondsen voor het klimaat, stikstof en investeringen in infrastructuur, onderzoek en innovatie. Als gevolg van de oorlog en in verband daarmee genomen sanctiemaatregelen, stegen de energieprijzen sterk, waardoor de koopkracht verminderde.

Koloniale verleden bewerken

  Zie Nederlandse excuses voor het koloniale verleden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In februari 2022 bood het kabinet, bij monde van Mark Rutte, zijn excuses aan aan de bevolking van Indonesië voor het stelselmatig en extreem geweld door Nederlandse militairen tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog en het consequent wegkijken van vorige kabinetten. De excuses golden tevens voor alle groepen in Nederland die met de gevolgen hiervan hebben moeten leren leven - waaronder de veteranen.[6]

In december 2022 bood het kabinet - namens al zijn institutionele voorgangers - excuses aan voor het Nederlandse, met name trans-Atlantische, slavernijverleden, deze veroordelend als misdaad tegen de menselijkheid. In het Nationaal Archief sprak de minister-president de excuses ook uit in het Sranantongo, Papiaments en Engels. Het kabinet erkende voor het eerst dat er in Nederland een doorwerking bestaat van het slavernijverleden in de vorm van institutioneel racisme. Ze stelde daarop een fonds in van 200 miljoen euro voor maatregelen betreffende 'bewustwording, betrokkenheid en doorwerking'.[7]

Koopkracht/energie bewerken

De stijgende energieprijzen en hoge inflatie brachten het kabinet ertoe in 2022 maatregelen te nemen om huishoudens financieel tegemoet te komen. Kleinverbruikers kregen in november en december 2022 een vaste korting van € 190 per maand op de energierekening. In 2023 zijn er tot bepaalde verbruiken prijsplafonds, apart voor gas, elektriciteit en warmte en voor elk voor de periode tot en die vanaf de jaarafrekening, evenredig met het gemiddelde over alle huishoudens van het verbruik in die twee perioden. Onbedoeld is daarmee een rekeningjaar dat samenvalt met een kalenderjaar het gunstigst. Voor de uitvoerbaarheid is hier toch voor gekozen, ook omdat bij wisseling van energieleverancier, waardoor er mogelijk meerdere afrekeningen in een jaar zijn, het prijsplafond op analoge wijze over meer dan twee perioden kan worden verdeeld.[8][9][10] Tevens werd een regeling voor het midden- en kleinbedrijf in het leven geroepen voor bedrijven met een hoog energieverbruik.

Stikstofbeleid bewerken

  Zie Stikstofcrisis in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
 
Kaart met de richtinggevende emissiereductiedoelstellingen per gebied, juni 2022

Minister voor Stikstof en Natuur Christianne van der Wal publiceerde in juni 2022 een kaart met doelstellingen voor stikstofreductie in de agrarische sector per gebied. De gelijktijdige brief van minister van Landbouw Henk Staghouwer had voor perspectief voor boeren moeten zorgen, maar werd bestempeld als 'broddelwerk'. Met name het stikstofkaartje leidde tot boerenprotesten tegen stikstofbeleid. Het kabinet besloot daarom Johan Remkes als 'gespreksleider' tussen onder andere kabinet, boeren en natuurorganisaties aan te stellen. Tijdens Remkes' opdracht gaf Hoekstra aan dat het in het regeerakkoord afgesproken doel van 2030 voor hem "niet heilig was".[11] Dit leidde tot onvrede binnen het kabinet.[12] Remkes bracht in oktober verslag uit, waarbij hij aangaf dat 2030 nog steeds het doel moest zijn, maar dat op twee tussenmomenten gekeken moest worden of dit haalbaar was.

Opvang asielzoekers bewerken

  Zie Asielcrisis Nederland 2021-heden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In de zomer van 2022 bleek de Nederlandse overheid niet in staat om de asielaanvragen uit Syrië (naar aanleiding van de Syrische Burgeroorlog) en uit Oekraïne (als gevolg van de Russische invasie) te verwerken. De bewuste verschraling van de capaciteit voor (nood-)opvang en voor dossierverwerking die sinds 2015 was ingezet, stremde de doorstroming naar reguliere opvang en woningen. Hierdoor raakte het asielzoekerscentrum in Ter Apel uiteindelijk in de zomer van 2022 oververzadigd[13]. Op 21 juli 2022 waren er 70.230 vluchtelingen uit Oekraïne geregistreerd bij Nederlandse gemeenten (volgens de BRP). Dit omvatte zowel de particuliere als gemeentelijke opvang.[14] Staatssecretaris Eric van der Burg kondigde maatregelen aan om gemeenten te bewegen voor meer opvang te zorgen. Over de afspraak uit augustus 2022 om gemeenten wettelijk te dwingen asielzoekers op te vangen werd nog niet gestemd en de passage uit het regeerakkoord werd pas uitgewerkt in de laatste maanden.

Samenstelling bewerken

Het kabinet-Rutte IV bestaat uit twintig ministers en negen staatssecretarissen. De VVD leverde acht ministers en drie staatssecretarissen, D66 zes ministers en drie staatssecretarissen, het CDA vier ministers en twee staatssecretarissen en de ChristenUnie twee ministers en een staatssecretaris.[15][16][17] Het kabinet telde bij aanvang een recordaantal vrouwen.[18] Na het aantreden van Mariëlle Paul had een kabinet zelfs voor het eerst meer vrouwen dan mannen.

Bewindslieden bewerken

Kabinetslid Ambt Ambtsperiode Partij
Afbeelding Naam Begindatum Einddatum
  Rutte, Mark Mark Rutte Minister-president 14 oktober 2010[a] Heden VVD
Minister van Algemene Zaken (AZ)
  Kaag, Sigrid Sigrid Kaag Eerste vicepremier 10 januari 2022 8 januari 2024[b] D66
  Jetten, Rob Rob Jetten 12 januari 2024 Heden D66
Minister voor Klimaat en Energie (KE)

(Economische Zaken en Klimaat)

10 januari 2022 Heden
 
Hoekstra, Wopke Wopke Hoekstra Tweede vicepremier 10 januari 2022 1 september 2023[c] CDA
  Gennip, Karien van Karien van Gennip 5 september 2023 Heden CDA
Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) 10 januari 2022
  Schouten, Carola Carola Schouten Minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen (APP)

(Sociale Zaken en Werkgelegenheid)

10 januari 2022 Heden CU
Derde vicepremier 26 oktober 2017[a]
 
Hoekstra, Wopke Wopke Hoekstra Minister van Buitenlandse Zaken (BZ) 10 januari 2022 1 september 2023[c] CDA
  Schreinemacher, Liesje Liesje Schreinemacher 1 september 2023[d] 5 september 2023 VVD
  Bruins Slot, Hanke Hanke Bruins Slot 5 september 2023 Heden CDA
Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) 10 januari 2022 5 september 2023[e] CDA
 
Jonge, Hugo de Hugo de Jonge 5 september 2023 Heden CDA
Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO)

(Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)

10 januari 2022 Heden[f]
  Kaag, Sigrid Sigrid Kaag Minister van Financiën (Fin) 10 januari 2022 8 januari 2024[b] D66
  Jetten, Rob Rob Jetten 8 januari 2024 12 januari 2024 D66
  Weyenberg, Steven van Steven van Weyenberg 12 januari 2024 Heden D66
  Ollongren, Kajsa Kajsa Ollongren Minister van Defensie (Def) 10 januari 2022 Heden D66
  Adriaansens, Micky Micky Adriaansens Minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK) 10 januari 2022 Heden VVD
  Harbers, Mark Mark Harbers Minister van Infrastructuur en Waterstaat (IW) 10 januari 2022 Heden VVD
  Yeşilgöz-Zegerius, Dilan Dilan Yeşilgöz-Zegerius Minister van Justitie en Veiligheid (JV) 10 januari 2022 Heden VVD
  Staghouwer, Henk Henk Staghouwer Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) 10 januari 2022 5 september 2022[g] CU
  Schouten, Carola Carola Schouten 5 september 2022[d] 3 oktober 2022 CU
  Adema, Piet Piet Adema 3 oktober 2022 Heden CU
  Dijkgraaf, Robbert Robbert Dijkgraaf Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) 10 januari 2022 Heden D66
  Kuipers, Ernst Ernst Kuipers Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) 10 januari 2022 10 januari 2024[h] D66
  Helder, Conny Conny Helder 10 januari 2024 Heden VVD
  Schreinemacher, Liesje Liesje Schreinemacher Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BHO) 10 januari 2022 4 december 2023[i] VVD
  Leeuwen, Geoffrey van Geoffrey van Leeuwen 4 december 2023[j] Heden VVD
  Helder, Conny Conny Helder Minister voor Langdurige Zorg en Sport (LZS)

(Volksgezondheid, Welzijn en Sport)

10 januari 2022 2 februari 2024 VVD
  Pia Dijkstra Minister voor Medische Zorg (MZ)

(Volksgezondheid, Welzijn en Sport)

2 februari 2024 Heden D66
  Wal, Christianne van der Christianne van der Wal Minister voor Natuur en Stikstof (NS)

(Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)

10 januari 2022 Heden VVD
  Wiersma, Dennis Dennis Wiersma Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs (PVO)

(Onderwijs, Cultuur en Wetenschap)

10 januari 2022 22 juni 2023[k] VVD
  Mariëlle Paul 21 juli 2023 Heden VVD
  Weerwind, Franc Franc Weerwind Minister voor Rechtsbescherming (RB)

(Justitie en Veiligheid)

10 januari 2022 Heden D66
  Burg, Eric van der Eric van der Burg Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid (JV)[l] 10 januari 2022 29 oktober 2023[m] VVD
  Maat, Christophe van der Christophe van der Maat 30 oktober 2023[n] 23 november 2023 VVD
  Burg, Eric van der Eric van der Burg 24 november 2023 Heden VVD
  Uslu, Gunay Gunay Uslu Staatssecretaris Cultuur en Media (OCW) 10 januari 2022 1 december 2023[o] D66
  Weyenberg, Steven van Steven van Weyenberg 6 december 2023 12 januari 2024[p] D66
  Gräper, Fleur Fleur Gräper 12 januari 2024 Heden D66
  Maat, Christophe van der Christophe van der Maat Staatssecretaris van Defensie (Def) 10 januari 2022 29 oktober 2023[q] VVD
24 november 2023 Heden
  Rij, Marnix van Marnix van Rij Staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingsdienst (Fin) 10 januari 2022 Heden CDA
  Heijnen, Vivianne Vivianne Heijnen Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat (IW)[r] 10 januari 2022 Heden CDA
  Ooijen, Maarten van Maarten van Ooijen Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) 10 januari 2022 Heden CU
  Huffelen, Alexandra van Alexandra van Huffelen Staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering (BZK)[s] 10 januari 2022 Heden D66
  Vijlbrief, Hans Hans Vijlbrief Staatssecretaris Mijnbouw (EZK) 10 januari 2022 Heden D66
  Vries, Aukje de Aukje de Vries Staatssecretaris Toeslagen en Douane (Fin) 10 januari 2022 Heden VVD

Zie ook bewerken

Externe link bewerken

Noten bewerken

  1. a b Functie gecontinueerd van het vorige kabinet-Rutte III
  2. a b Op 8 januari 2024 trad Sigrid Kaag af als minister van Financiën en vicepremier om een baan aan te nemen bij de Verenigde Naties.
  3. a b Afgetreden na benoeming tot kandidaat-eurocommissaris
  4. a b Waarnemend
  5. Afgetreden na benoeming tot minister van Buitenlandse Zaken
  6. De Jonge behield zijn oorspronkelijke portefuille na het aantreden als minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
  7. Afgetreden, omdat hij zichzelf niet de juist vond voor de uitdagingen rondom stikstof in de landbouw.
  8. Op 10 januari 2024 trad Ernst Kuipers af als minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport vanwege een baan in het buitenland
  9. Tijdelijk afwezig vanwege zwangerschaps- en bevallingsverlof
  10. Vervangt Liesje Schreinemacher tijdens haar zwangerschapsverlof
  11. Afgetreden in verband met berichten over zijn intimiderende gedrag
  12. De staatssecretaris van Justitie en Veiligheid mag zich in het buitenland minister voor Migratie noemen.
  13. Tijdelijk met ziekteverlof
  14. verving Eric van der Burg tijdens zijn ziekteverlof
  15. Op 1 december 2023 trad Gunay Uslu af als staatssecretaris Cultuur en Media vanwege het aanvaarden van een functie in het bedrijfsleven.
  16. afgetreden na benoeming tot minister van Financiën
  17. Tijdelijk benoemd tot staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. Portefeuille werd waargenomen door Kasja Ollongren.
  18. De staatssecretaris Infrastructuur en Waterstaat mag zich in het buitenland minister voor Milieu noemen.
  19. De staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering mag zich in het buitenland minister voor Digitalisering noemen.

Referenties bewerken

  1. Nieuw kabinet 10 januari op bordes: Hoekstra en De Jonge niet terug op zelfde post. NOS. Gearchiveerd op 30 december 2021. Geraadpleegd op 31 december 2021.
  2. Minister-president Rutte biedt ontslag aan van kabinet. rijksoverheid.nl (7 juli 2023). Gearchiveerd op 9 juli 2023. Geraadpleegd op 8 juli 2023.
  3. Rijksoverheid, Coalitieakkoord 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst'.
  4. Financieel plan Kaag nu al achterhaald. Gearchiveerd op 19 augustus 2022. Geraadpleegd op 19 augustus 2022.
  5. Kabinet verhoogt uitgaven defensie fors, NAVO-norm wordt gehaald: 'Historische stap'. RTL Nieuws (30 maart 2022). Geraadpleegd op 24 maart 2024.
  6. Lize Geurts, Rutte: diepe excuses voor stelselmatig en extreem geweld in Indonesië, www.NRC.nl, 17 februari 2022.
  7. In vier talen maakte Rutte excuses voor slavernij, www.NOS.nl, 19 december 2022.
  8. Klimaat, Ministerie van Economische Zaken en, Vanaf 1 januari lagere energierekening door verruimd prijsplafond - Nieuwsbericht - Rijksoverheid.nl. www.rijksoverheid.nl (4 oktober 2022). Gearchiveerd op 28 oktober 2022. Geraadpleegd op 28 oktober 2022.
  9. Het prijsplafond ongunstiger dan gedacht? Zo zit het. Gearchiveerd op 9 maart 2023. Geraadpleegd op 9 maart 2023.
  10. Prijsplafond voor gas, stroom en stadsverwarming. Gearchiveerd op 9 maart 2023. Geraadpleegd op 9 maart 2023.
  11. CDA legt bom onder coalitie: ‘2030 is niet heilig’. Gearchiveerd op 3 april 2023. Geraadpleegd op 3 april 2023.
  12. ‘Het vertrouwen is weg,’ zegt Sigrid Kaag tegen Wopke Hoekstra. Gearchiveerd op 3 april 2023. Geraadpleegd op 3 april 2023.
  13. Kabinet trekt dure lessen uit asielcrisis. Binnenlands Bestuur (21 september 2022). Geraadpleegd op 21 augustus 2023.
  14. Ministerie van Algemene Zaken, Cijfers opvang vluchtelingen uit Oekraïne in Nederland - Opvang vluchtelingen uit Oekraïne - Rijksoverheid.nl. www.rijksoverheid.nl (24 maart 2022). Gearchiveerd op 23 juli 2022. Geraadpleegd op 23 juli 2022.
  15. Rutte over zoektocht 29 ministers en staatssecretarissen: ‘Er zijn mensen van naam en faam die dit werk op zich willen nemen’. Algemeen Dagblad. Gearchiveerd op 17 december 2021. Geraadpleegd op 17 december 2021.
  16. Invulling posten. Bureau woordvoering kabinetsformatie. Gearchiveerd op 17 december 2021. Geraadpleegd op 17 december 2021.
  17. Portefeuilleverdeling kabinet. Bureau woordvoering kabinetsformatie. Gearchiveerd op 30 december 2021. Geraadpleegd op 30 december 2021.
  18. Met coronacoupe staat Rutte IV op het bordes: 'Dit kabinet staat voor enorme klus'. RTL Nieuws (10 januari 2022). Gearchiveerd op 10 januari 2022. Geraadpleegd op 10 januari 2022.