Irnsum
Irnsum (officieel, Fries: Jirnsum) is een dorp in de gemeente Leeuwarden, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Leeuwarden
| ||
| Coördinaten | 53° 5′ NB, 5° 47′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (2021-01-01) |
1.360[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9011 | ||
| Netnummer | 0566 | ||
| Woonplaatscode | 2530 | ||
| Belangrijke verkeersaders | A32 | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Locatie in de voormalige gemeente Boornsterhem | |||
| Foto's | |||
| |||
| De Mauritiuskerk | |||
| |||
| Circusolifantje (1998) van Anne Woudwijk | |||
| |||
Irnsum ligt ten noordoosten van Terhorne, ten noordwesten van Akkrum en ten westen van Grouw. De dorpskern is gelegen aan de westoever van de rivier de Boorne, en heeft daaraan ook havens. De Kromme Grouw verbindt het met Grouw, in het zuiden stroomt het Prinses Margrietkanaal en ten westen ligt het Sneekermeer, waar het ook een haven aan heeft.
Bij Irnsum staat een zendmast van 108 meter hoog, die vanuit een groot deel van de provincie te zien is. Het dorp deelt met Grouw het treinstation Grou-Jirnsum. In 2021 telde het dorp 1.360 inwoners. Onder het dorp vallen ook de buurtschap Abbengawier en een deel van de buurtschap Oude Schouw.
GeschiedenisBewerken
In de 8ste eeuw zou er bij of nabij Irnsum de Slag aan de Boorne hebben plaatsgevonden. Het gaat om een slag waarbij het leger van de Friese koning Poppo door de Frankische hofmeier Karel Martel werd verslagen.
Irnsum is in de vroege middeleeuwen ontstaan op een terp. Het was lang een agrarisch dorp. Dit veranderde langzaam vanaf de 18e eeuw en vooral in de 20ste eeuw. Zo ontwikkelde het dorp zich meer in de vorm van een langgerekt dorp ook langs de oever van de Boorne. De bewoning aan de oever van de rivier was in 1594 nog vermeld als Bornburen, als een eigen nederzetting.
Irnsum wordt de 18e eeuw vermeld als onderdeel van het terpdorp. Door de aanleg van de weg tussen Leeuwarden en Zwolle in de 19e eeuw werd dit versterkt en schoof het dorp langzaam op van de terp naar de oever. De oude terp, waarop ook een kerk stond, werd toen Kerkeburen genoemd en is in de loop van de twintigste eeuw weer vergroeid geraakt met de rest van het dorp.
De eerste vermelding van Irnsum is voor zover bekend in 1399-1401, toen het vermeld werd als Yrntzom. In 1404 werd het vermeld als Irnsim, in 1448 als Yrensem, in 1460 als Yrnsym en in 1507 als Jirnsum. De plaatsnaam verwijst waarschijnlijk naar het feit dat een woonplaats (heem/um) was van de persoon Irin.
Tot de gemeentelijke herindeling in 1984 maakte Irnsum (voorheen ook Eernsum) deel uit van de toenmalige gemeente Rauwerderhem, die toen opging in de gemeente Boornsterhem. Op 1 januari 2014 werd deze gemeente opgeheven, waarop Irnsum onderdeel werd van de gemeente Leeuwarden.
In 1989 werd door de gemeente Boornsterhem de officiële naam van de plaats gewijzigd in het Friestalige Jirnsum. In de gemeente Leeuwarden zijn de Nederlandse plaatsnamen de officiële, behalve voor de plaatsen die werden overgenomen van de opgeheven gemeente Boornsterhem, waarbij de officiële status van de Friestalige namen werd gehandhaafd.
KerkenBewerken
Het dorp kent meerdere kerkgebouwen, maar geen van deze kerken is nog in dienst als kerk. De oudste kerk is de Doopsgezinde 'Vermaning' uit 1684, wel sterk verbouwd in 1866. De kerk is een winkel annex expositieruimte.
De Hervormde kerk uit 1877 is in 2017 verbouwd tot een woonhuis. En in 2015 sloot ook de Mauritiuskerk, deze kerk is de jongste en dateert uit 1965 en verving een kerk uit 1865.
SportBewerken
Sinds 1931 kent Irnsum de voetbalvereniging VV Irnsum. Verder kent het de kaatsvereniging KV Irnsum, de muurkaatsvereniging De Wide Stege, de tennisvereniging TV Eernum, de volleybalclub Iverto en de gymnastiekvereniging Loci.
In april vindt jaarlijks de Mûzelloop plaats, langs de Moezel.
CultuurBewerken
Sinds 2016 kent Irnsum het gemengde koor Mei MeKoar.
Jirnsumer kat (1992) van Aagje Pool
Jirnsummer katten ûnder dak (1994) van Zweitse van der Wal
OnderwijsBewerken
Sinds 2013 zijn de basisscholen de Radboudschool en It Tredde Sté samengegaan in een brede school.
JabikspaadBewerken
De oostelijke route van het Jabikspaad, de Friese Camino de Santiago, gaat door Irnsum. Het Jabikspaad is 130 kilometer lang en loopt van Sint Jacobiparochie naar Hasselt. Tegenover de Mauritiuskerk aan de Rijksstraatweg staat het pelgrimsmonument 'De Jirnsumer Moeting' uit 2010.
In Irnsum komen de westelijke en oostelijke route van het Jabikspaad samen. Om dit te markeren is het pelgrimsmonument geplaatst. Van bovenaf lijkt het alsof twee wegen bij elkaar komen, die vervolgens als een bredere weg verdergaan. Dit pelgrimsmonument is gemetseld van middeleeuwse kloostermoppen uit Friese en Duitse kerken en kloosters, die door de in Irnsum geboren Loadewyk Damsma (1921-2010) zijn verzameld. Een informatiebord bij 'De Jirnsumer Moeting' vertelt de herkomst van iedere steen.
BevolkingsontwikkelingBewerken
| 1990 | 1999 | 2002 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2011 | 2012 | 2018 | 2019 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1370 | 1368 | 1324 | 1307 | 1315 | 1278 | 1278 | 1299 | 1306 | 1293 | 1292 | 1365 | 1365 | 1360 |
Bekende (ex-)inwonersBewerken
Het gezin van schaatsster Atje Keulen-Deelstra (1938-2013) woonde een tijdlang in Irnsum.
Geboren in IrnsumBewerken
- Schelto van Heemstra (1842-1911), politicus
- Dirk Kraijer (1936-2007), psycholoog en pedagoog
- Boukje Keulen (1963-), schaatsster en dochter van Atje Keulen-Deelstra
Openbaar vervoerBewerken
- Lijn 28: Heerenveen - Nieuwebrug - Haskerdijken - Akkrum - Irnsum - Grouw - Idaard - Wirdum Rijksweg - Goutum - Leeuwarden v.v.
- Lijn 95: Joure - Snikzwaag - Akmarijp - Terkaple - Goingarijp - Terhorne - Akkrum - Irnsum - Roordahuizum - Wytgaard - Goutum - Leeuwarden v.v.
Zie ookBewerken
Externe linkBewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|
