Jelsum
Jelsum is een dorp in de gemeente Leeuwarden, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Leeuwarden
| ||
| Coördinaten | 53° 14′ NB, 5° 47′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 0,94 km² | ||
| Inwoners (2021-01-01) |
310[1] (330 inw./km²) | ||
| Overig | |||
| Woonplaatscode | 3228 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N357 | ||
| Foto's | |||
| |||
| Boerderijen in Jelsum | |||
| |||
Jelsum ligt ten zuiden van Cornjum en ten noorden van de stad Leeuwarden. De dorpskern is gelegen aan de oostzijde van de N357. Aan de westzijde liggen enkele bedrijven. Dit deel heet het Nieuwland, of Nijlân in het Fries. In het verleden was dit deel de Middelzee en was de N357 de dijk die het water moest keren.
Door het dorpsgebied stromen de Kleine Vaart, De Blinde Meer en de Jelsumervaart. In 2021 telde de dorpskern van Jelsum 195 inwoners en het buitengebied 125 inwoners (in totaal is het aantal inwoners 310). Onder het dorp vallen ook de buurtschap Groote Bontekoe (grotendeels) en Vensterburen. Voor de sloop in 1987 was er ook nog de buurtschap 't Haantje in het dorpsgebied gelegen.
De dorpen Britsum, Cornjum en Jelsum werken op veel fronten samen. Jelsum en Cornjum hebben gezamenlijk ook een dorpsbelangenvereniging.
GeschiedenisBewerken
Jelsum is ontstaan op een terp die was opgeworpen op een kwelderwal. De terp was voor de christelijke jaartelling opgeworpen. Op het eind van de 19e eeuw is het noordelijke deel van de terp afgegraven. Na archeologisch onderzoek in de zomer van 2010 is vastgesteld bij aardewerkonderzoek dat Jelsum permanent bewoond is sinds de midden-ijzertijd, ca. 2300 jaar geleden. [2]
Het dorp werd circa 1270 vermeld als Heilsum, in 1402 als Helsim, in 1472 als Helsum en Hyelsum en in 1503 als Jelsum. De plaatsnaam verwijst waarschijnlijk naar het feit dat de woonplaats (heem/um) van de persoon Helle.
Tot 2018 behoorde Jelsum tot de gemeente Leeuwarderadeel.
BedrijvigheidBewerken
Er bevinden zich in het dorp nog verscheidene bedrijven die ondanks de moderne grote industrieterreinen toch gevestigd bleven in het dorp. Zo zijn er bijvoorbeeld een groentehandel, een autobedrijf en nog diverse andere dienstverlenende instanties.
MonumentenBewerken
Een deel van Jelsum is een beschermd dorpsgezicht, een van de beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland. Verder zijn er in het dorp een aantal rijksmonumenten.
StatesBewerken
In Jelsum staat de state (landhuis) Dekemastate. Het is een oude state en is te bezichtigen als museum, ook is het mogelijk Dekemastate als trouwlocatie te gebruiken. Een andere state bij Jelsum was de Hinnemastate.
KerkBewerken
De hervormde Sint Genovevakerk dateert uit de 12e eeuw. In 2010 vond er een archeologisch onderzoek plaats ten noorden van de middeleeuwse kerk.[3]
SportBewerken
Sinds 1939 kennen de dorpen Jelsum, Cornjum en Britsum de voetbalvereniging VV DTD, (De Trije Doarpen) dat twee velden heeft op de grens van Jelsum en Cornjum. Sinds 2013 zijn de kaatsverenigingen van de dorpen ook samengegaan onder de naam KF It Partoer.
CultuurBewerken
De drie dorpen hebben een gezamenlijk toneelvereniging, des Vriendenkring geheten. Vaste plek is in Jelsum. In Cornjum staat het dorpshuis van de drie dorpen, De Bining geheten.
OnderwijsBewerken
Sinds 2015 is na fusies de samenwerkingsschool De Swirrel in Britsum ontstaan en vormt sindsdien de basisschool voor de drie dorpen.
JabikspaadBewerken
De oostelijke route van het Jabikspaad, de Friese Camino de Santiago, gaat door Jelsum. Het Jabikspaad is 130 kilometer lang en loopt van Sint Jacobiparochie naar Hasselt.
Bekende (ex-)inwonersBewerken
Geboren in JelsumBewerken
- Festus Hommius (1576-1642), theoloog, predikant en bijbelvertaler
- Frans van Donia (1580-1651), militair en vertegenwoordig bij de Vrede van Munster
- Hector Livius van Haersma (1737-1820), grietman
- Sjirk de Wal (1852-1909), kaatser die zeven keer de PC won
- Jan Wijga (1902-1978), reclametekenaar
Overleden in JelsumBewerken
- Rigtje Boelstra (1893-1969), rundveefokster en tekenares
Externe linksBewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|
