Jelsum
Jelsum is een dorp in de gemeente Leeuwarden, in de Nederlandse provincie Friesland. Jelsum ligt tussen Cornjum en de stad Leeuwarden ten oosten van de N357. In 2023 telde het dorp 320 inwoners, waarvan 125 inwoners in het buitengebied.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Leeuwarden
| ||
| Coördinaten | 53° 14′ NB, 5° 47′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 5,31[1] km² | ||
| - land | 5,23[1] km² | ||
| - water | 0,08[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
320[1] (60 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 149 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Woonplaatscode | 3228 | ||
| Belangrijke verkeersaders | 
| ||
| Foto's | |||
| |||
| Boerderijen in Jelsum | |||
| |||
Binnen het dorpsgebied van Jelsum liggen de buurtschappen Groote Bontekoe (grotendeels) en Vensterburen. Verder lag tot de sloop in 1987 vanwege de omlegging van de N357 ten noorden van het dorp de voormalige buurtschap 't Haantje. In het dorpsgebied liggen onder meer de Kleine Vaart, De Blinde Meer en de Jelsumervaart.
De dorpen Britsum, Cornjum en Jelsum werken op veel fronten samen. Jelsum en Cornjum hebben gezamenlijk een dorpsbelangenvereniging.
Geschiedenis
bewerkenJelsum is ontstaan op een terp die voor de christelijke jaartelling werd opgeworpen op een kwelderwal. Op het eind van de 19e eeuw is het noordelijke deel van de terp afgegraven. Na archeologisch onderzoek in de zomer van 2010 is vastgesteld bij aardewerkonderzoek dat Jelsum permanent bewoond is sinds de midden-ijzertijd, ca. 2300 jaar geleden.[2]
Het dorp werd circa 1270 vermeld als Heilsum, in 1402 als Helsim, in 1472 als Helsum en Hyelsum en in 1503 als Jelsum. De plaatsnaam verwijst waarschijnlijk naar de woonplaats (heem/um) van de persoon Helle.
Tot 2018 behoorde Jelsum tot de gemeente Leeuwarderadeel.
Monumenten
bewerken
Een deel van Jelsum is een beschermd dorpsgezicht, een van de beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland. Verder zijn er in het dorp een aantal rijksmonumenten.
States
bewerkenIn Jelsum staat de state (landhuis) Dekemastate. Het is een oude state en is te bezichtigen als museum, ook is het mogelijk Dekemastate als trouwlocatie te gebruiken. Een andere state bij Jelsum was de Hinnemastate.
Kerk
bewerken
De hervormde Sint Genovevakerk dateert uit de 12e eeuw. De kerk staat hiermee op de 57e positie van de oudste kerken van Nederland.[3]
In 2010 vond er een archeologisch onderzoek plaats ten noorden van de middeleeuwse kerk.[4]
Sport
bewerkenDe voetbalvereniging VV DTD, (De Trije Doarpen) bestaat sinds 1939 en heeft leden uit de dorpen Jelsum, Cornjum en Britsum. De voetbalvelden liggen in Jelsum. Sinds 2013 zijn de kaatsverenigingen van de dorpen samengegaan onder de naam KF It Partoer.
Cultuur
bewerkenDe drie dorpen hebben een gezamenlijk toneelvereniging, des Vriendenkring geheten. Vaste plek is in Jelsum. In Cornjum staat het dorpshuis van de drie dorpen, De Bining geheten.
Onderwijs
bewerkenSinds 2015 is na fusies de samenwerkingsschool De Swirrel in Britsum ontstaan en vormt sindsdien de basisschool voor de drie dorpen. Door deze fusie gaan kinderen ook naar school in Leeuwarden, wat op een gelijke afstand van Britsum ligt.
Jabikspaad
bewerkenDe oostelijke route van het Jabikspaad, de Friese Camino de Santiago, gaat door Jelsum. Het Jabikspaad is 130 kilometer lang en loopt van Sint Jacobiparochie naar Hasselt.
Bekende (ex-)inwoners
bewerkenGeboren in Jelsum
bewerken- Festus Hommius (1576-1642), theoloog, predikant en bijbelvertaler
- Frans van Donia (1580-1651), militair en vertegenwoordig bij de Vrede van Munster
- Hector Livius van Haersma (1737-1820), grietman
- Sjirk de Wal (1852-1909), kaatser die zeven keer de PC won
- Jan Wijga (1902-1978), reclametekenaar
Overleden in Jelsum
bewerken- Rigtje Boelstra (1893-1969), rundveefokster en tekenares
Externe link
bewerken- G. van Berkel & K. Samplonius (2018), Nederlandse plaatsnamen verklaard
- Frieslandwonderland.nl (Stichting Fryslâns Ferline); NoordBoek - Peter Karstkarel
- ↑ a b c d e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- ↑ Bakker, Marco, Aardewerk van Jelsum. RUG (01-01-2016). Gearchiveerd op 12 december 2022. Geraadpleegd op 1 augustus 2022.
- ↑ Alde Fryske Tsjerken. aldefrysketsjerken.nl. Geraadpleegd op 7 januari 2025.
- ↑ Archeologen graven in Jelsum
