Kollumerpomp
Kollumerpomp (Kollumerpompsters en Fries: De Pomp[2], [də’pomp]?) is een dorp in de gemeente Noardeast-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Noardeast-Fryslân
| ||
| Coördinaten | 53° 18′ NB, 6° 11′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 13,69[1] km² | ||
| - land | 13,55[1] km² | ||
| - water | 0,14[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
430[1] (31 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 204 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9293 | ||
| Woonplaatscode | 3310 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N358 | ||
| |||
Het ligt ten noordoosten van Kollum, ten zuidoosten van Engwierum, ten zuiden van het Lauwersmeer en ten noordwesten van Warfstermolen. De dorpskern ligt aan de Foijingaweg en het water de Pompsterried, die het met de Dwarsried verbindt. Het dorp stond oorspronkelijk bekend als het Kollumer Uiterdijksekluft.
In 2023 telde het dorp 430 inwoners. Onder het dorp valt ook de voormalige buurtschap Terp, ook wel De Terp genoemd dat onderdeel is van het weidse buitengebied van het streekdorp. Kollumerpomp viel vanouds onder het kerkdorp Kollum en werd tot 1986 als een buurtschap gezien. Net boven Kollumerpomp ligt het recreatiegebied Kollumeroord.
Geschiedenis bewerken
Omstreeks 1315 werd er een zeedijk aangelegd, waaraan de hoofdkern is gelegen. In 1529 werd dit een slaperdijk toen om het Nieuwkruisland een nieuwe dijk werd aangelegd. Het is dan dat er vaste bewoning kwam rondom de pomp, een in circa 1543 aangelegde duiker in de dijk. Deze werd aangelegd voor de afwatering via de Pompsterried.
Voor de aanleg van de dijk kende het gebied wel al bewoning, zo was er de huisterp waar later (omstreeks in 1830) de stelpboerderij Groot Kabel is gebouwd. Vanaf de 17e eeuw wordt het dorp gewoon weg De Pomp (1612) of de Pomp (1786) genoemd. Rond het begin 20ste eeuw kwam daar de duiding dat het bij Kollum hoorde erbij.
In 1828 liet het waterschap Zeedijken Contributie Kollumerland en Nieuw Kruisland op de Nieuwe Zee- of Buitendijk het contributiehuisje bouwen. Het werd gebruikt als een stormwachtershuis en als een vergaderruimte. De windhaan van het huisje was verbonden met een windroos die onder het plafond hangt van het huisje.
De bewoning van de dorpskern van Kollumerpomp was lang vooral aan de zuidzijde van de dijk, met in het in oosten vooral boerderijen. Het is na de Tweede Wereldoorlog dat de noordzijde van de plaats flink werd uitgebreid en zo werd het meer een dorp dan een gehucht.
Tot 2019 viel Kollumerpomp onder de gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland waarna deze is opgegaan in de Noardeast-Fryslân.
Taal bewerken
Zie Kollumerpompsters voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
In De Pomp wordt een Nedersaksisch (Gronings) dialect gesproken, dat veel Friese invloeden heeft. Het wordt anno begin 21ste eeuw nog gesproken door ongeveer 200 mensen en wordt met uitsterven bedreigd.
Kerken bewerken
Het dorp kent een tweetal kerken. De oudste in de torenloze gereformeerde kerk en dateert uit 1906, zoals te lezen valt op de bekroning van de geveltop. De zaalkerk kent een vermenging van verschillende stijlen. De kerk spitsbogen en geveltop kent een klimmend rondboogfries.
De andere is de Russisch-orthodoxe Kerk van de heilige Panteleimon, waar Fries en Nederlands wordt gesproken. Deze bevindt zich in een boerenschuur aan een landweg ten zuiden van het dorp en werd in 1988 opgericht. Sinds 2009 heeft de kerk een priester met de kerkelijke naam Nikolaas (oprichter Frans Lukassen).
Molen bewerken
In 1845 werden voor het bemalen van de 300 ha grote polder Ooster- en Westerkruisland twee poldermolens gebopuwd, te weten De Westermolen bij Kollumerpomp en nabij De Kolk De Oostermolen. De Oostermolen werd in 1937 vervangen door een gemaal. De poldermolen De Westermolen werd wel bewaard, zij het dat in 1957 zwaar beschadigd raakte waardoor het waterschap het in eerste instantie wilde afbreken.
Sport en cultuur bewerken
Het dorp heeft geen eigen voetbalclub. De dichtstbijzijnde vereniging is Sportclub de Lauwers, waar VV de Lauwers een onderdeel van is. De club speelt in de buurtschap Halfweg bij Warfstermolen. Het dorp zelf kent de sportvereniging Olympia, dat er voor gymnastiek en volleybal is, verder is er de ijsvereniging De Blikken en jaarlijks is er in september de Pompster Ryd Rintocht.
Het dorp heeft verder een eigen dorpshuis.
Zie ook bewerken
Externe link bewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|
