Spoorlijn Amsterdam - Rotterdam
De Oude Lijn is een spoorweg in het westen van Nederland over de route Amsterdam Centraal – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag HS – Rotterdam Centraal. Het is de oudste spoorlijn van Nederland en is aangelegd door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM).
| Oude Lijn Amsterdam - Rotterdam | |
|---|---|
 | |
| Totale lengte | 85,3 km |
| Spoorwijdte | |
| Aangelegd door | HIJSM |
| Geopend d' Eenhonderd Roe- Haarlem: 20 sept. 1839 Haarlem- Veenenburg: 2 juni 1842 Veenenburg - Leiden: 17 augustus 1842 Leiden - Voorschoten: 1 mei 1843 Voorschoten- Den Haag: 6 december 1843 Den Haag - Rotterdam: 3 juni 1847 A'dam W'poort- d' Eenhonderd Roe: 4 okt. 1848 A'dam Westerdok - Sloterdijk: 15 oktober 1878 A'dam C - A'dam Westerdok: 15 oktober 1889 | |
| Geëlektrificeerd | 1927 |
| Aantal sporen Amsterdam - Leiden: 2 Leiden - Rijswijk: 4 Rijswijk - Schiedam Centrum: 2 Schiedam Centrum - Rotterdam Centraal: 4 | |
| Baanvaksnelheid Amsterdam - Haarlem: 130 Haarlem - Rotterdam: 140 | |
| Beveiliging of treinbeïnvloeding | ATB EG |
| Treindienst door | NS |
| Traject | |
AanlegBewerken
De spoorlijn van Amsterdam naar Haarlem werd geopend op 20 september 1839 als eerste spoorlijn in Nederland. Haarlem – Leiden volgde in 1842, Leiden – Den Haag in 1843 en, Den Haag – station Rotterdam Delftsche Poort in 1847. De benaming Oude Lijn dankt de lijn aan het feit dat dit de oudste spoorlijn van Nederland is, maar diende ook om die te onderscheiden van de Nieuwe Lijn, waarmee de in 1869 geopende alternatieve route van station Amsterdam Weesperpoort via Woerden en Gouda naar station Rotterdam Maas werd aangeduid.
De lijn werd aangelegd in breedspoor (1945 millimeter). De ombouw tot normaalspoor (1435 millimeter) vond plaats in 1866 om de lijn te kunnen laten aansluiten op andere al in normaalspoor uitgevoerde lijnen.
De lijn had aanvankelijk zijn vertrekpunt bij het tijdelijke station d'Eenhonderd Roe. Dit lag op het grondgebied van de gemeente Sloten (NH), net buiten de grens van de stad Amsterdam. Nadat de problemen met de grond waren opgelost kon in 1842 het station Willemspoort, net buiten de Haarlemmerpoort worden geopend. Dit station werd gesloten in 1878, waarbij de lijn verlengd werd naar het tijdelijke station Droogbak. In 1889 kon het nieuwe Centraal Station in gebruik worden genomen. Dit is tot op de dag van vandaag het belangrijkste station van Amsterdam.
Op de plek van het oorspronkelijke station van Haarlem uit 1839 werden de werkplaatsen voor het onderhoud van het spoorwegmaterieel ingericht, het begin van de Hoofdwerkplaats Haarlem. In 1842 kwam het eerste station van Haarlem in gebruik net binnen de stadswallen, op de plek waar sinds 1908 het huidige station ligt.
In Leiden, Den Haag, Delft, Schiedam en Rotterdam werden de stations net buiten de toen nog intact zijnde stadswallen gelegd. Daarom kwam het station Den Haag HS te liggen op het grondgebied van Rijswijk (ZH). In 1843 werd dit Haags grondgebied. De Oude Lijn was bij dit station gekoppeld aan de HIJSM-stoomtram naar Scheveningen Haven. Via Station HS konden de wagons doorgevoerd worden. Er reed zelfs een doorgaande trein naar Rotterdam Beurs. In 1925 volgde ombouw, en in 1927 werd dit lijn 11. Zodoende was er sindsdien aansluiting op het Haagse tramnet. Goederenwagens werden overgebracht van het spoor- naar het tramnet, waarna deze door een elektrische tramlocomotief verder konden worden gereden naar onder ander de Scheveningse haven, over de sporen van tramlijn 11. In 1974 stopte dit vervoer. Na 1984 werd de verbinding tussen de Oude Lijn en het tramnet verbroken.[1][2]
In Delft liep de spoorlijn over een lang spoorviaduct vlak langs de binnenstad. Dit spoorviaduct werd beschouwd als een knelpunt in het spoornetwerk en als overlastgevend voor de spoorzone Delft. De Willem van Oranjetunnel heeft inmiddels dit spoorviaduct vervangen.
Het Rotterdamse eindpunt kwam net buiten de Delftse Poort te liggen. Het werd Station Delftsche Poort (Rotterdam DP) genoemd. Sinds 1953 ligt hier het Centraal Station.
De Oude Lijn werd geëlektrificeerd in 1924-1927. Hiervoor werd het Blokkendoosmaterieel (Mat '24) aangeschaft.
Latere uitbreidingenBewerken
Er werden verbindingsbogen aangelegd van Laan van Nieuw Oost-Indië naar Den Haag CS (1975) en van Den Haag HS naar Den Haag CS (1976), zodat treinen uit de richtingen Leiden, Rotterdam CS en Rotterdam Hofplein in Den Haag CS konden eindigen.
Sinds de aanleg is de Oude Lijn één van de belangrijkste spoorlijnen in Nederland gebleven, dit ondanks het feit dat sinds 1981 de Schiphollijn tussen Leiden en Amsterdam een deel van de functie heeft overgenomen. Vanaf 2009 nam de HSL-Zuid ook een deel van de functie van de Oude Lijn over, dit betreft echter allemaal treinen met toeslag.
In jaren tachtig en negentig heeft de Nederlandse Spoorwegen geïnvesteerd in de modernisering van de spoorlijn. In 1983 werd een groot nieuw station Amsterdam Sloterdijk gebouwd in het kader van de Hemtunnel. Dit was het begin van de modernisering. Hierbij werd de Oude Lijn in 1985 in Amsterdam verlegd naar het huidige station Amsterdam Sloterdijk. Daarbij werden de Oude lijn, Zaanlijn en Schiphollijn in het toen nieuwe station ondergebracht. In de periode 1983-1986 is dit gerealiseerd. Het geplande Station Amsterdam Geuzenveld is echter nooit gebouwd.
In de jaren 1990 zijn er in Amsterdam grote uitbreidingen gerealiseerd tussen het Centraal Station en de Singelgracht. Hierbij is uiteindelijk het baanvak dat de Oude Lijn tussen Amsterdam Centraal en Sloterdijk deelt met de Zaanlijn en de Schipholijn in 1996 zessporig geworden.
Alle infrastructuur is daarbij vernieuwd, in 1987 begon de aanleg van de spoorverdubbeling Leiden - Den Haag HS - Rijswijk; dit gehele traject werd op 2 juni 1996 volledig viersporig in gebruik genomen.
Tussen de Haagse stations Laan van NOI en HS volgde sinds 1908 de Hofpleinlijn hetzelfde tracé als de Oude Lijn, hierdoor was dit deel van de lijn toen al viersporig. In de jaren zeventig is ter hoogte van Den Haag Laan van NOI het spoor over korte afstand uitgebreid naar zes sporen. De extra sporen werden benut door de treinen van de Hofpleinlijn en Zoetermeerlijn: deze reden voortaan niet meer naar Den Haag HS, maar naar het nieuwe station Den Haag CS. Toen de Hofpleinlijn en de Zoetermeerlijn in 2006 overgingen naar RandstadRail, werden daarbij ook twee van de sporen op station Laan van NOI afgescheiden van de Oude Lijn, die nu dus nog vier sporen beschikbaar heeft voor het treinverkeer. Twee van de vier sporen buigen ten zuiden van station Laan van NOI af naar Den Haag Centraal, de twee sporen naar Den Haag Hollands Spoor splitsen zich daarna pas weer naar vier sporen. Doorgaande treinen tussen Leiden en Rotterdam hebben daar bij station Laan van NOI daarom alleen de beschikking over twee sporen.
Toekomstige uitbreidingenBewerken
Spooruitbreiding Rijswijk – Delft Zuid (sinds 2019 Delft Campus)Bewerken
Oorspronkelijke hoorde ook het deeltraject Rijswijk - Schiedam Centrum bij het uitbreidingsproject ¨spoorverdubbeling Leiden - Den Haag HS - Rijswijk¨. Aangezien men in Delft een tunnel wilde werd dit onderdeel uitgesteld. In het project wordt het spoor van Rijswijk tot Rotterdam aangepast. Het deeltraject tussen Schiedam Centrum en Rotterdam Centraal (dat al sinds 1911 viersporig is) wordt omgebouwd.
Tunnel DelftBewerken
Bij de spoortunnel van Delft is de tweede buis voor de twee extra sporen in ruwbouw gereed. Voor de volgende stap in het viersporig ombouwen van de spoorlijn Rijswijk - Schiedam is een ontwerptracébesluit en milieueffectrapportage PHS viersporigheid Rijswijk – Delft Zuid gepubliceerd in de Staatscourant.[3] Er zal dan een volledig viersporig spoortraject zijn tussen Den Haag en Delft Zuid (sinds 2019 Delft Campus).
Schiedam - RotterdamBewerken
Met de ombouw van de Hoekse Lijn naar een metro, Hoek-van-Holland - Rotterdam, zijn twee van de vier sporen tussen Schiedam en Rotterdam vrij gekomen voor een ombouw naar een volwaardig viersporig traject (Het zijn nu twee grotendeels parallel lopende spoorlijnen). Het traject tussen Delft Zuid (sinds 2019 Delft Campus) en Schiedam zou in eerste instantie tweesporig blijven met alleen een aanpassing van de seinen. [4] Het aanpassen van station Schiedam is in 2019 besloten.[5]. In 2021 is besloten 1 miljard euro uit het Nationaal Groeifonds te gebruiken om ook het stuk tussen Delft Campus en Schiedam te verdubbelen naar vier sporen. [6][7]
Frequentie na ombouwBewerken
In 2018 was de planning om in de toekomst acht IC's en zes stoptreinen per uur gaan rijden tussen Rotterdam en Den Haag.[8] Andere ideeën geven nog hogere frequenties.[9]
Stations en gebouwenBewerken
Overzicht van stations langs de lijn (cursief: voormalig station):[10]
| Station | Geopend | Huidig gebouw |
|---|---|---|
| Amsterdam Centraal | 1889 | 1889, SS, 1e gebouw, uniek ontwerp van o.a. Cuypers |
| Amsterdam Westerdok | 1878 | geen, station gesloten in 1889 |
| Amsterdam Willemspoort | 1842 | geen, station gesloten in 1878 |
| d'Eenhonderd Roe | 1839 | geen, station gesloten in 1842 |
| Sloterdijk | 1890 | geen, station gesloten in 1905 |
| Amsterdam Sloterdijk | 1956 | geen, station gesloten in 1985 |
| Amsterdam Sloterdijk | 1983 | 1983, NS, 1e gebouw, uniek ontwerp |
| Halfweg-Zwanenburg | 1842 | 2012, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp, station gesloten van 1927-2012 |
| Haarlem Spaarnwoude | 1998 | geen |
| Haarlem | 1839 | geen, station verplaatst in 1842 |
| Haarlem | 1842 | 1908, HIJSM, 2e gebouw, uniek ontwerp van Margadant |
| Zijlweg | 1891 | geen, station gesloten in 1903 |
| Leidsche Straat | 1904 | geen, station gesloten in 1923 |
| Heemstede-Aerdenhout | 1872 | 1958, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp, station gesloten van 1880-1891 en 1903-1928 |
| Mannepad | 1884 | geen, station gesloten in 1927 |
| Vogelenzang-Bennebroek | 1842 | 1880, HIJSM, 1e gebouw, uniek ontwerp, station gesloten in 1944 |
| Doodweg | 1891 | geen, station gesloten in 1900 |
| Hillegom | 1891 | geen, gebouw in jaren 60 afgebroken, station gesloten van 1944-2000 |
| Hillegommerbeek | 1842 | geen, station gesloten in 1900, station tevens gesloten van 1878-1896 |
| Veenenburg | 1842 | geen, station gesloten in 1896 |
| Lisse | 1891 | 1905, HIJSM, 1e gebouw, uniek ontwerp van Margadant, station gesloten in 1944 |
| Noordwijkerhout | 1842 | geen, station gesloten in 1942 |
| Voorhout | 1892 | geen, station gesloten van 1944-1997 |
| Leidsche Straatweg | 1891 | geen, station gesloten in 1902 |
| Postbrug | 1842 | geen, station gesloten in 1842 |
| Warmond | 1843 | geen, gebouw in 1964 afgebroken, station gesloten in 1952 |
| Leiden Centraal | 1843 | 1987, NS, 4e gebouw, uniek ontwerp van Reijnders |
| De Vink | 1906 | geen, station gesloten van 1928-1985 |
| Voorschoten | 1843 | 1995, NS, 3e gebouw, uniek ontwerp van Bak, station gesloten van 1944-1969 |
| Statistiek | 1944 | geen, station gesloten in 1949 (uitsluitend voor medewerkers CBS) |
| Den Haag Mariahoeve | 1966 | 1976-1990, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp |
| Den Haag Laan van NOI | 1843 | 1978, NS, 3e gebouw, uniek ontwerp |
| Den Haag HS | 1843 | 1891, HIJSM, 2e gebouw, Uniek ontwerp van Margadant |
| Den Haag Moerwijk | 1996 | geen |
| Rijswijk-Wateringen | 1847 | geen, station gesloten in 1938 |
| Rijswijk | 1965 | 1996, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp van Fikkers |
| Kleiweg | 1887 | geen, station gesloten in 1906 |
| 't Haantje | 1887 | geen, station gesloten in 1903 |
| Singelweg | 1886 | geen, station gesloten in 1905 |
| Schoolpoort | 1886 | geen, station gesloten in 1905 |
| Delft | 1847 | geen, station gesloten in 1885 |
| Delft | 1885 | 2015, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp (1e gebouw uit 1885 nog aanwezig) |
| Delft Campus | 1970 | geen, gebouw in 2006 afgebroken |
| Kethel | 1892 | geen, station gesloten in 1938 |
| Schiedam Centrum | 1847 | 2000, NS, 3e gebouw, uniek ontwerp |
| Beukelsdijk | - | 1903, HIJSM, 1e gebouw, uniek ontwerp van Margadant, station nooit in gebruik genomen |
| Rotterdam Centraal | 1957 | 1957, NS, 2e gebouw, uniek ontwerp |
| Rotterdam Delftsche Poort | 1847 | geen, in 1957 vervangen door Rotterdam Centraal |
Zie ookBewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|