Station Haarlem

Station Haarlem is het belangrijkste spoorwegstation van Haarlem, gelegen aan de spoorlijn Amsterdam - Rotterdam (de Oude Lijn), de spoorlijn Haarlem - Uitgeest en de spoorlijn Haarlem - Zandvoort.

Haarlem
Plaats	Haarlem
Afkorting	Hlm
Opening	15 september 1908
Perrons	3
Perronsporen	6 (waaronder 2 zaksporen) (Sporenschema)
Spoorlijn(en)	Oude Lijn Noord-Hollandsche lijn Haarlem - Zandvoort
Vervoerders
- Treinvervoerder	NS
- Busvervoerder	Arriva & Connexxion
Reizigers	42.040 (2018) per dag
Coördinaten	52° 23′ 16″ NB, 4° 38′ 20″ OL
Externe link	NS-stationsinformatie
Portaal    Openbaar vervoer

Geschiedenis

Het eerste station Haarlem werd geopend op 20 september 1839, als een van de drie stations van de spoorlijn Amsterdam - Haarlem, de eerste spoorlijn van de HIJSM en tevens de eerste Nederlandse spoorweg (Amsterdam – Halfweg – Haarlem), nu deel van de Oude Lijn.

In Haarlem kwam het eerste station juist buiten de Amsterdamse Poort te liggen. Op deze plaats bevindt zich sinds 1844 het terrein van de Hoofdwerkplaats Haarlem van Treinmodernisering NS.

Gevel van het hoofdgebouw van het oude station uit 1842.

In 1842 werd het tijdelijke station even buiten de Amsterdamse Poort vervangen door een station op de definitieve locatie aan de noordkant van de binnenstad, in de huidige Stationsbuurt. Toen kwam ook de overbrugging van het Spaarne in gebruik. Het is een van de weinige 19e-eeuwse stations in Nederland die binnen een 17e-eeuwse omwalling werden gelegd.

In hetzelfde jaar werd de spoorlijn verlengd van Haarlem naar Leiden. Aanvankelijk was de spoorlijn uitgevoerd in breedspoor, met een spoorwijdte van 1945 mm. In 1865 werd het spoor versmald tot normaalspoor (1435 mm). In 1867 kwam de spoorlijn Haarlem - Uitgeest in gebruik. In 1881 kwam de spoorlijn Haarlem - Zandvoort er bij. De tegenover het station gelegen fabriek van Beijnes kreeg in 1891 een spooraansluiting, die in 1952 is vervallen. In 1912 werd station Haarlem aangesloten op de Haarlemmermeerspoorlijnen. Tegelijkertijd kreeg Haarlem een tweede station erbij, station Rijksstraatweg aan de Haarlemmermeerspoorlijnen, dat gesloten werd in 1936. Niet ver daarvandaan werd in 1998 station Haarlem Spaarnwoude geopend.

Stationsgebouw

Het oorspronkelijke stationsgebouw werd in 1906-1908 vervangen door een nieuw gebouw van Dirk Margadant aan de nu hooggelegen spoorlijn. Kenmerkend zijn de twee verschillende in- en uitgangsgebouwen en de situering van de wachtkamers en restauratie op het eilandperron. Het is het enige station in Nederland in de art nouveau of jugendstil-stijl, en een van de markantste gebouwen in de stad Haarlem. In het gebouw zijn vele tegeltableaus aangebracht (zie afbeelding).

Een van de weinige grote veranderingen sinds de bouw van het stationsgebouw is de aanleg van het derde perron langs spoor 8 in 1953, waarvan de architectuur contrasteert met de rest van het gebouw.

Het station is meerdere keren gebruikt voor filmopnamen, zoals voor Als twee druppels water van Fons Rademakers in 1963, voor Het meisje met het rode haar van Ben Verbong (1981), voor Zwartboek van Paul Verhoeven in 2005 en voor de Amerikaanse actiefilm Ocean's Twelve van Steven Soderbergh in 2004, waarin het Haarlemse perron station Amsterdam Centraal moest voorstellen.

In de gebouwen op het grote middenperron bevonden zich, naast dienstruimten, ook wachtzalen en andere reizigersfaciliteiten, waaronder twee zalen voor de stationsrestauratie. Een van deze gebouwen is sinds 2011 in gebruik als een kleine bibliotheek met wachtruimte en koffieautomaat.

Op 15 september 2008 was er een groot feest ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het huidige stationsgebouw van Haarlem.

• 

  Stationsoverkapping

• 

  Een van de drie uitgangsgebouwen

• 

  Tegeltableau 100 jaar spoorwegen; 1839-1939 door Zenith Gouda

• 

  Het station vanuit de lucht

• 

  Filmopname op het perron voor de film Het meisje met het rode haar

Spoorlijnen

In 1912 kwam de spoorlijn Aalsmeer - Haarlem in gebruik, onderdeel van de Haarlemmermeerspoorlijnen. Hiervoor werd de brug over het Spaarne van een derde spoor voorzien. Sinds de opheffing van de lijn naar Hoofddorp in 1936 is dit spoor in gebruik gebleven als verbinding met de Hoofdwerkplaats Haarlem.

De sporen in station Haarlem werden in 1927 geëlektrificeerd als onderdeel van de elektrificatie van de Oude Lijn. Ook de lijn naar IJmuiden werd toen elektrisch. De lijn naar Zandvoort werd in 1935 geëlektrificeerd. Het locomotievendepot werd datzelfde jaar opgeheven.

Tot 1986 was Haarlem een belangrijk station in Nederland. Sinds de opening van de westtak van de Schiphollijn reden echter de meeste doorgaande treinen naar Rotterdam, Zeeland en België via station Schiphol Airport.

Lange tijd stopte aan het derde perron (spoor 8) de intercity uit Limburg naar Zandvoort. Vanaf 1996 was dit het aankomst- en vertrekspoor voor de intercity's naar Heerlen en Maastricht, maar sinds december 2006 stopt de trein van Amsterdam naar Zandvoort op dit spoor en sinds december 2011 ook die naar Uitgeest. De intercity's van de Oude Lijn stoppen nu in beide richtingen aan het grote middenperron (sporen 3 en 6).

Sinds de invoering van de dienstregeling 2012 rijden doorgaande intercitytreinen Amsterdam - Den Haag - Rotterdam - Zeeland weer de oude route (van voor 1986) over Haarlem, onder meer om ruimte te maken voor Fyra-treinen op het traject Amsterdam Centraal - Schiphol. Ook de treinen Haarlem - Alkmaar hebben nu de benaming intercity maar rijden alleen in de spits in één richting, zodat het aantal intercity's in dit spoorwegknooppunt sterk is gestegen. Vanaf de dienstregeling van 2018 rijden in de ochtendspits 6 treinen naar Haarlem en in de middagspits 6 treinen van Haarlem.

Voor de splitsing van de lijnen naar Uitgeest, Zandvoort en Leiden is er een klein opstelterrein waar ongebruikt materieel staat. Tevens ligt op dit opstelterrein een spoor waar museum-materieel wordt opgeknapt

Treinen

Treinseries die het station aandoen:

Serie	Treinsoort	Route	Bijzonderheden
2100	Intercity	Amsterdam Centraal – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag Centraal	Rijdt niet na 22:00 uur. Vormt tussen Den Haag Centraal en Leiden Centraal een kwartierdienst met series 700/1800. Vormt tussen Leiden Centraal en Amsterdam Centraal een kwartierdienst met serie 2200.
2200	Intercity	Amsterdam Centraal – Amsterdam Sloterdijk – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen	Vormt tussen Amsterdam Centraal en Leiden Centraal een kwartierdienst met serie 2100. Vormt tussen Leiden Centraal en Dordrecht een kwartierdienst met serie 2400/3700. In de spits vanaf/tot Roosendaal gecombineerd met serie 12200.
3400	Intercity	Haarlem – Beverwijk – Alkmaar	Rijdt alleen in de spits. In de ochtendspits alleen richting Haarlem, in de middagspits alleen richting Alkmaar.
4800	Sprinter	Amsterdam Centraal – Haarlem – Alkmaar – Hoorn	Rijdt vanaf 20:00 uur één keer per uur tussen Alkmaar en Hoorn.
5400	Sprinter	Amsterdam Centraal – Haarlem – Zandvoort aan Zee
6300	Sprinter	Den Haag Centraal – Leiden Centraal – Heemstede-Aerdenhout – Haarlem	Rijdt na 20:00 uur en in het weekend tussen Leiden Centraal en Haarlem.
15400	Sprinter	Haarlem – Zandvoort aan Zee	Extra strandtrein, rijdt alleen bij verwachte drukte door zomerweer of bij evenementen.
22200	Intercity	Amsterdam Centraal – Haarlem	Rijdt 2x per dag in de nachten van vrijdag op zaterdag en zaterdag op zondag in beide richtingen.
25400	Sprinter	Haarlem – Zandvoort aan Zee	Extra strandtrein, rijdt alleen bij verwachte drukte door zomerweer of bij evenementen. Stopt niet te Overveen.

Bussen

Dit station beschikt over een groot aantal buslijnen, hieronder een overzicht. Connexxion beheert de concessies Haarlem/IJmond en Amstelland-Meerlanden, Arriva beheert de concessie Zuid-Holland Noord.

Concessiegebied	Platform	Lijn	Route	Bijzonderheden
Stadsdienst
Haarlem/IJmond	B/C	2	Haarlem, Station Spaarnwoude (zuid) - Zuiderpolder - Slachthuisbuurt - Centrum - Haarlem, Station - Kleverpark - Sinnevelt - Haarlem, Delftplein/Spaarne Gasthuis
Haarlem/IJmond	C/D	3	Haarlem, Schalkwijk Centrum - Spaarne Gasthuis (locatie Haarlem-Zuid) - Centrum - Haarlem, Station - Haarlem, Delftplein/Spaarne Gasthuis - Velserbroek - Driehuis - IJmuiden, Rotonde Stadspark
Haarlem/IJmond	A	7	Haarlem, Station → Nova College → Spaarne College → Haarlem, Station	Schoolbus
Haarlem/IJmond	A	8	Haarlem, Station → Nova College → Hogeschool Inholland → Overveen → Haarlem, Station	Schoolbus
Haarlem/IJmond	C	15	Haarlem, Station - Haarlem, Station Spaarnwoude (noord) - Haarlem, Waarderweg	Rijdt niet in het weekend
Streekdienst
Haarlem/IJmond	B/C	14	Heemstede, Station - Ramplaankwartier - Centrum - Haarlem, Station - Haarlem, Delftplein/Spaarne Gasthuis - Spaarndam, Westhoff - Haarlemmerliede, Pont Buitenhuizen
Zuid-Holland Noord	E	50	Leiden, Centraal Station - Oegstgeest - Warmond - Sassenheim, Station - Lisse - Hillegom - Bennebroek - Heemstede - Haarlem, Station
Haarlem/IJmond	B/D	73	Haarlem, Schalkwijk Centrum - Centrum - Haarlem, Station - Velserbroek - Beverwijk, Station - Heemskerk - Uitgeest, Station
Haarlem/IJmond	A	81	Zandvoort, Centrum - Zandvoort, Station - Bloemendaal aan Zee - Overveen - Haarlem, Station
Haarlem/IJmond	A	84	Zandvoort, Station - Bloemendaal aan Zee - Overveen - Haarlem, Station	Zomerbus, rijdt alleen bij een voorspelde temperatuur van ≥ 25 °C en op andere drukke dagen in Bloemendaal en/of Zandvoort
Haarlem/IJmond	F	568	Haarlem, Delftplein/Spaarne Gasthuis - Haarlem, Station - Heemstede - Cruquius, Paswerk	Spitslijn, in de ochtend naar Cruquius en in de middag naar Haarlem
Zuid-Holland Noord	n.n.b.	850	Haarlem, Station - Lisse, Keukenhof	Alleen tijdens openingsdagen van de Keukenhof
Haarlem/IJmond	D	N80	Amsterdam, Leidseplein → Halfweg → Haarlem, Spaarnwoude Station → Haarlem, Station → Haarlem, Delftplein/Spaarne Gasthuis → Velserbroek → Beverwijk, Station	Nachtbus, rijdt alleen op vrijdag- en zaterdagnacht
R-net
Amstelland-Meerlanden	(E/)K	300	(IJmuiden, Dennekoplaan - Haarlem-Noord -) Haarlem, Station - Schalkwijk - Vijfhuizen - Hoofddorp, Spaarne Gasthuis - Hoofddorp, Station - Schiphol - Amstelveen - Ouderkerk aan de Amstel - Amsterdam, Station Bijlmer ArenA	's Nachts als N30 van/naar IJmuiden
		N30
Amstelland-Meerlanden	G	340	Haarlem, Station - Heemstede - Hoofddorp, Spaarne Gasthuis - Hoofddorp Centrum - Hoofddorp, Station - Schiphol-Rijk - Aalsmeer - Uithoorn, Busstation (- Mijdrecht, Centrum)
Amstelland-Meerlanden	H	346	Haarlem, Station - Amsterdam, Station Zuid	Wordt gereden door Van Heugten Tours i.o.v. Connexxion
Amstelland-Meerlanden	F	356	Haarlem, Station - Badhoevedorp - Amstelveen, Busstation - Ouderkerk aan de Amstel - Amsterdam, Station Bijlmer ArenA
Haarlem/IJmond	E	385	Haarlem, Station - Haarlem, Delftplein/Spaarne Gasthuis - Santpoort - Driehuis - IJmuiden, Dennekoplaan

Literatuur

• Klaas van Giffen: Station Haarlem. Hollandsche sporen door Haarlem en omstreken. Spaar en Hout, Haarlem, 2006. ISBN 978-90-8683-004-6
• H. Romers: Spoorwegarchitectuur Nederland 1841-1938, pp. 17–18, 142-143, 224-231. Walburg Pers, Zutphen, 1981. ISBN 90-6011-366-7

Externe links

• Station Haarlem op Stationsweb
• Bibliotheek op het station

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Station Haarlem van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Spoorwegstations aan de spoorlijn Haarlem – Uitgeest (Cursief: voormalig station)
0: Haarlem · 2: Kleverlaan · 3: Bloemendaal · 4: Santpoort Zuid · 6: Santpoort Noord · 7: Driehuis · Westerveld · 8: Velsen Zeeweg 9: Velsen-IJmuiden Oost 10: Velsen Hoogovens · 12: Beverwijk · Beijnes · 14: Heemskerk · 18: Uitgeest

Haarlemmermeerspoorlijnen

Stations: Aalsmeer · Aalsmeer Oost · Aalsmeerderweg · Aarlanderveen · Alphen aan den Rijn · Amsterdam Haarlemmermeer · Amsterdam Koenenkade · Amsterdamseweg · Amstelveen · Bennebroekerweg · Bovenkerk · Fransche Brug · Gouwsluis · Haarlem · Haarlem Rijksstraatweg · De Hoef · Hoofddorp · IJweg · Kalfjeslaan · Kanaalweg · Karselaan · Kerkweg · De Kwakel · Legmeerpolder · Leiden Heerensingel · Leimuiden · Lijnbaan · Middenweg · Mijdrecht · Nieuwersluis-Loenen · Nieuweweg · Nieuwkoop · Nieuwveen · Nieuw Vennep · Oude Wetering · Oukooperdijk · Rijpwetering · Roelofarendsveen · Sloterweg Noord · Sloterweg Zuid · Schinkeldijk · Ter Aar · Uithoorn · Venneperweg · Vijfhuizen · Vinkeveen · Wilnis · Zevenhoven · Zijdelweg · Zuideindscheweg Spoorlijnen: Hoofddorp - Leiden Heerensingel · Aalsmeer - Haarlem · Aalsmeer - Amsterdam Willemspark · Aalsmeer - Nieuwersluis-Loenen · Bovenkerk - Uithoorn · Uithoorn - Ter Aar / Alphen aan den Rijn Gerelateerd: Hollandsche Electrische-Spoorweg-Maatschappij · Standaardstations van de Haarlemmermeerspoorlijnen

Spoorwegstations in Noord-Holland

Alkmaar · -Noord · Amsterdam: -Amstel · -ArenA · -Bijlmer ArenA · -Centraal · -Holendrecht · -Lelylaan · -Muiderpoort · -RAI · -Science Park · -Sloterdijk · -Zuid · Anna Paulowna · Beverwijk · Bloemendaal · Bovenkarspel: -Flora · -Grootebroek · Bussum Zuid · Castricum · Den Helder · -Zuid · Diemen · -Zuid · Driehuis · Duivendrecht · Enkhuizen · Haarlem · -Spaarnwoude · Halfweg-Zwanenburg · Heemskerk · Heemstede-Aerdenhout · Heerhugowaard · Heiloo · Hilversum · -Media Park · -Sportpark · Hollandsche Rading · Hoofddorp · Hoogkarspel · Hoorn · -Kersenboogerd · Koog aan de Zaan · Krommenie-Assendelft · Naarden-Bussum · Nieuw Vennep · Obdam · Overveen · Purmerend · -Overwhere · -Weidevenne · Santpoort: -Noord · -Zuid · Schagen · Schiphol Airport · Uitgeest · Weesp · Wormerveer · Zaandam · -Kogerveld · Zaandijk Zaanse Schans · Zandvoort aan Zee Stations van de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik: Tramstation Hoorn · Zwaag · Wognum-Nibbixwoud · Twisk · Opperdoes · Medemblik Voormalige stations: zie de lijst van voormalige spoorwegstations in Noord-Holland