Damme (België)

gemeente in West-Vlaanderen, België

Damme is een stad in de Belgische provincie West-Vlaanderen. Het stadje op 5 km van Brugge is een toeristische trekpleister met veel oude gebouwen die refereren aan de middeleeuwse bloeitijd, toen Damme de voorhaven was van Brugge en Gent. Damme zelf telt zo'n 500 inwoners; deelgemeenten inbegrepen telt Damme ruim 11.000 inwoners, die Dammenaars[1] worden genoemd.

Damme
Stad in België Vlag van België
Zicht op Damme
Damme (België)
Damme
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag West-Vlaanderen West-Vlaanderen
Arrondissement Brugge
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
90,36 km² (2021)
85,95%
5,21%
8,84%
Coördinaten 51° 15' NB, 3° 17' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid
11.146 (01/01/2023)
49,41%
50,59%
123,36 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder
(01/01/2023)
17,62%
57,36%
25,02%
Buitenlanders 4,39% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Joachim Coens
Bestuur CD&V
Zetels
CD&V
N-VA
21
17
4
Economie
Gemiddeld inkomen 21.793 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 2,9% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
8340
8340
8340
8340
8340
8340
Deelgemeente
Damme
Hoeke
Lapscheure
Moerkerke
Oostkerke
Sijsele
Zonenummer 050
NIS-code 31006
Politiezone Damme-Knokke-Heist
Hulpverleningszone Zone 1
Website www.damme.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Brugge
in de provincie West-Vlaanderen
Portaal  Portaalicoon   België

De stad profileert zich sinds een aantal jaren als boekenstad.

Etymologie bewerken

Damme werd gesticht in 1180 en toen voor het eerst ook schriftelijk vermeld als Hendam. In 1217 werd dat Hondsdam. Vermoedelijk kwam het voorvoegsel af van Honte, een modderige zeearm. In de 14e eeuw ontwikkelde zich dan de legende dat er, alvorens de stad te kunnen stichten, eerst een duivelse hond moest worden verjaagd.

Geschiedenis bewerken

Ontstaan bewerken

Damme dankt haar naam en bestaan aan de afdamming van het Zwin. Nu ligt dat getijdengebied op 20 km van Damme, maar door de storm van 1134 kwam de zeegeul bijna tot in Brugge. Aan het Zwin ontstond een voorloper van Damme, de haven van Letterswerve (toltarief Diederik van Elzas circa 1160). Kort nadien lieten Brugge en graaf Filips van de Elzas het Zwin afdammen waar de getijdengeul onbevaarbaar werd voor de grotere schepen. Op de dam werden de goederen overgeladen op binnenschepen, die af en aan voeren naar Brugge via het Reiekanaal. Achter de dam ontstond een nieuwe woonkern. Die van ten Damme werden het eerst vernoemd in 1180; kort voordien kregen ze stadsrechten. Damme was een van de havensteden die door de Vlaamse graven Diederik van de Elzas en Filips van de Elzas ter bevordering van het economische leven langs de Noordzeekust gesticht werden. Andere zijn Grevelingen, Mardijk, Duinkerke, Nieuwpoort en Biervliet.[2]

De Gouden Eeuw van Damme bewerken

In de 13de eeuw kende Damme een grote bloei. Daarvan getuigen de grote kerk in Scheldegothiek en het Sint-Janshospitaal, waar de talrijke arme vreemdelingen kort werden opgevangen. In 1269 werd Damme ook de voorhaven van Brugge door het graven van de Lieve. Het is geen toeval dat een nieuwsgierig man als Jacob van Maerlant zich in 1270 in de bedrijvige havenstad vestigde. Hij schreef er o.m. De naturen bloeme, de Rijmbijbel en Spiegel historeal.

Op 13 mei 1213 vond hier de Slag bij Damme plaats. Damme werd die dag in de as gelegd, maar zou al snel herrijzen. Eind 13de eeuw kende Damme haar grootste bloei en omvang. Nadat in 1297 Damme werd ingenomen door troepen van Filips de Schone, koning van Frankrijk en heroverd door Robrecht III, graaf van Vlaanderen, werd de eerste omwalling met zeven stadspoorten aangelegd.

De verzanding van het Zwin bewerken

Door de inpoldering van de overstromingsvlakte op de rechteroever van het Zwin kon de zee bij storm de diepe geul minder uitschuren en verzande de vaargeul. Tevergeefs bestreed Damme de verzanding door een spoelpolder aan te leggen: de Zeuge. Naarmate het Zwin verzandde verplaatste de overslag van zeeschepen op kleine binnenvaartschepen zich naar Sluis en verhuisden vele havenarbeiders. Toen Filips de Stoute ca. 1400 een tweede stadsversterking liet aanleggen, was deze dan ook één derde kleiner dan de eerste.

In juli 1385 veroverde Frans Ackerman de stad, maar werd zes weken lang belegerd door het leger van de Franse koning Karel VI. De beloofde Engelse hulp kwam er niet, en Ackerman moest op zijn eentje het beleg doorbreken.

In de 15de eeuw was er een zekere relance, niet in het minst omdat Damme de stapel op wijn en haring bezat. Met een belasting op de haring werd de bouw van een nieuw stadhuis gefinancierd. Daar voltrok zich in 1468 het huwelijk tussen Karel de Stoute en Margaretha van York . Ook het voorname huis De Grote Sterre dateert van die tijd.

In 1446 werd het Nazarethklooster gesticht, een augustijnenklooster dat ondergeschikt was aan de Abdij van Zoetendale te Donk. Het begijnhof uit de 13de eeuw werd omgevormd tot klooster.

 
Damme met bijkaartjes rond 1560 door Jacob van Deventer

In de 16de eeuw was Damme geworden tot een vervallen stadje. De bevolking was afgenomen van ongeveer 1150 zielen tot 80 gezinnen, waarvan er 25 armlastig waren. De twee toenmalige kerken (Onze-Lieve-Vrouwekerk en Sint-Catharinakerk) werden in 1572 door de geuzen geplunderd, waarbij de Sint-Catharinakerk zelfs geheel verwoest werd.

Tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) werd Damme tot een vestingstad uitgebouwd als Spaansgezinde tegenhanger van de vesting Sluis die in Staatse handen was. Het was een belangrijke verdedigingsplaats met garnizoen tot de 19e eeuw. De vesting had een typisch stervormig grondplan gevormd door zeven bastions. Deze derde omwalling was nogmaals een derde kleiner dan de vorige. Hierdoor verdween het noordelijk deel van het stadje en was er in slechts twee stadspoorten voorzien: de Onze-Lieve-Vrouwepoort en de Sint-Antoniuspoort.

 
Damme in 1649 door J. Blaeu

De Spaanse Successieoorlog (1702-1713) noopte tot verdere uitbouw van de versterkingen: Het Verbrand Fort en het Fort van Damme werden aangelegd. In 1709 werd de vesting veroverd door Marlborough. Na 1713 werd het belang van de vesting minder en in 1715 werden de vestingwerken, in gevolge het Barrièretraktaat, deels geslecht. Tot 1760 bleef de vesting nog enigszins in gebruik. Het verlies van de functie van vestingstad deed het verval verder toenemen. Veel middeleeuwse gebouwen werden gesloopt, bruggen stortten in en van 1782-1786 werd een deel van de vestingwerken openbaar verkocht.

Vanaf 1808 werd op initiatief van Napoleon de Damse Vaart gegraven. Het kanaal moest Brugge verbinden met Breskens aan de Westerschelde om de Noord-Franse havens met Antwerpen te verbinden. Het tracé liep door het noordelijk deel van de stad, maar de werken werden pas in 1819, onder Hollands bewind uitgevoerd. Met het vrijkomende zand werden de Reie, de Lieve en wat er over was van het Zwin gedempt.

In de tweede helft van de 19e eeuw en vooral in de 20e eeuw kwam het toerisme op als bestaansbron. Tussen de Wereldoorlogen kwamen er enige overnachtingsmogelijkheden. Op 2 oktober 1944 werd Damme bevrijd van de bezetter na de Tweede Wereldoorlog. Daarna ontwikkelde het toerisme zich verder, wat zich onder meer uitte in diverse horecagelegenheden, een bootverbinding met Brugge, restauratie van oude panden en dergelijke.

Wapenschild bewerken

Het wapenschild van Damme is keel, een faas van zilver, geladen met een springende hond van sabel. De vlag en het wapenschild van de stad vinden hun oorsprong in een legende. Damme heette vroeger Hondsdamme, dat eigenlijk van "honte" komt. Honte is een oud woord voor een modderig gebied aan een monding. Aan de verbastering tot "hond" werd achteraf een legende gehangen. De duivel zelf zou in de gedaante van een hond in Damme heel wat schrik aangejaagd hebben bij de bewoners. Na drie dagen vol gehuil ontstond er een storm die een bres in de dijk veroorzaakte. De dijkbouwers joegen op de hond, maakten hem af en stopten de bres dicht met het duivelse dier. De duivel en het oprukkende water waren verslagen, Damme was gered.

Kernen bewerken

De gemeente telt naast Damme-centrum nog de deelgemeentes Hoeke, Lapscheure, Moerkerke, Oostkerke, Sijsele en het dorp Vivenkapelle dat in 1977 door Sint-Kruis werd afgestaan. Verder is er nog de kern Den Hoorn (Sint-Rita) in Moerkerke.

Naam Oppervlakte
(km²)
Bevolking (31/12/2014)
I Damme 11,61 605
II Oostkerke 17,52 641
III Hoeke 4,32 135
IV Lapscheure 13,35 350
V
 
(VIII)
Moerkerke
- Moerkerke
- Den Hoorn
22,86
 
 
3.326

2.241

1.085

VI Sijsele 16,89 5.204
VII Vivenkapelle 3,07 628
 
Damme, deelgemeenten en buurgemeenten. De gele gebieden zijn bebouwde kernen.

De gemeente Damme grenst aan de volgende dorpen en (deel)gemeenten:

 
Sint-Janshospitaal

Bezienswaardigheden bewerken

  Zie Lijst van onroerend erfgoed in Damme voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
 
Damse Vaart (2006)
  • De Stadswallen van Damme, resterende stadsomwalling en natuurgebied.
  • De Damse Vaart, afgelijnd met bomen, verbindt Brugge met Damme en loopt verder naar Sluis. Het werd onder Napoleon uitgegraven. De vaart heeft nu geen enkele economische betekenis meer. De boot Lamme Goedzak, naar een karakter uit de roman over Tijl Uilenspiegel, brengt toeristen van Brugge naar Damme. Wanneer de vaart in de winter dichtvriest, is het mogelijk van Brugge naar Sluis te schaatsen wat dan ook door vele toeristen wordt gedaan.
  • Het Uilenspiegelmuseum brengt 5 eeuwen Uilenspiegel in beeld. Sinds de 17de eeuw heeft Damme een sterke Uilenspiegeltraditie. Als symbool van de Vlaamse volksziel, ontembare geus en fratsenmaker, dwaalde hij er met Nele en Lamme Goedzak rond. In het museum kan men aan de hand van kopieën van handschriften, 16de-eeuwse drukken, schilderijen, bibliofiele uitgaven, prenten, beeldhouwwerken, geplaatst in hun cultuurhistorische context, met deze verschillende gezichten van Uilenspiegel kennismaken.

Natuur en landschap bewerken

Damme is gelegen in het West-Vlaamse poldergebied op een hoogte van ongeveer 2,5 meter. Van belang is de Damse Vaart, met in het westen De Siphon, waar de parallel verlopende Schipdonkkanaal en Leopoldkanaal de Damse Vaart kruisen. Dan zijn er de Stadswallen van Damme en de natuurgebieden Romboutswerve en Verbrand Fort.

Demografie bewerken

Demografische ontwikkeling voor de fusie bewerken

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwoneraantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente bewerken

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari - 1992 tot heden
Jaar Aantal[4]
1992 10.706
1993 10.780
1994 10.836
1995 10.906
1996 10.880
1997 10.893
1998 10.882
1999 11.010
2000 11.058
2001 11.080
2002 11.038
2003 11.001
2004 10.922
2005 10.875
2006 10.899
2007 10.853
2008 10.874
2009 10.833
2010 10.839
2011 10.845
2012 10.844
2013 10.855
2014 10.845
2015 10.883
2016 10.907
2017 10.945
2018 11.008
2019 10.993
2020 11.019
2021 10.973
2022 11.044
2023 11.146
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030

Politiek bewerken

Structuur bewerken

Zetelverdeling gemeenteraad 2018-2024
16
3
2
16 
De 21 zetels zijn als volgt verdeeld:
     CD&V: 16
     N-VA: 3
     Damse Belangen: 2
  Zie Lijst van burgemeesters van Damme voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De burgemeester van Damme van 2001 tot 1 mei 2014 was Dirk Bisschop.[5] Na diens overlijden bij een auto-ongeval werd hij opgevolgd door partijgenoot en eerste schepen Joachim Coens.

2013-2018 bewerken

CD&V heeft de absolute meerderheid met 17 op 21 zetels.

2019-2024 bewerken

CD&V heeft de absolute meerderheid met 16 op 21 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976 bewerken

Partij 10-10-1976[6] 10-10-1982[6] 9-10-1988[6] 9-10-1994[6] 8-10-2000[6] 8-10-2006[7] 14-10-2012[8] 14-10-2018
Stemmen / Zetels % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 21
CVP1 / CD&V2 / CD&V+3 66,361 17 57,71 12 56,181 13 64,431 17 64,041 15 69,32 16 69,292 17 67,83 16
OK-VLD1 / SAMENB / Open Vld2 - - - 16,871 3 29,64B 6 22,54B 4 6,622 0
GBD1 / GBD-SPA / SAMENB - 42,31 9 30,61 7 9,63A 1 - -
SP1 / GBD-SPA / SAMENB / Samen Sterker2 8,991 1 - 9,71 1 3,772 0 -
VU1 / N-VA2 6,241 0 - - 5,981 0 - - 20,322 4 18,02 3
De Damse belangen - - - - - - - 14,3 2
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 - - - 3,091 0 6,321 0 8,172 1 - -
OL 18,41 3 - - - - - - -
Anderen(*) - - 3,51 0 - - - - -
Totaal stemmen 6725 7233 7586 7774 8022 8278 8236 8160
Opkomst % 97,83 95,06 94,53 96,19 94,13 93,1
Blanco en ongeldig % 1,77 3,87 3,56 3,7 4,19 3,84 3,72 4,5

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1988: ONAFH.

Toerisme bewerken

Fietsroutes bewerken

Cultuur bewerken

  • Campo Solar is een jaarlijks openluchtfestival te midden van een maïsveld in Damme, gedurende het eerste weekend van augustus. In 2018 won het gezellige festival de Gulden Lieve, de tweejaarlijkse cultuurprijs van de stad.
  • In de roman van Charles de Coster (1867) wordt beweerd dat Tijl Uilenspiegel in Damme geboren zou zijn. Daarmee werd Damme tot een van de vele Tijl Uilenspiegelsteden.
  • De roman Pastoor Poncke (1941) van Jan Eekhout speelt zich af in Damme.

Stedenband bewerken

Externe links bewerken

Zie de categorie Damme van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.