Portaal:Middeleeuwen/Uitgelicht

Deze pagina geeft een overzicht van alle uitgelichte artikels en/of afbeeldingen op het portaal Middeleeuwen. Voor elke week van het jaar is er zo'n artikel en/of afbeelding. Voel u vrij om deze te bewerken door de bijhorende bewerk-link te volgen.
Uitgelicht deze week (17)

De Vikingen of Noormannen waren (en hun nakomelingen zijn) Scandinavische bewoners van Zuid-Noorwegen, Zweden en Denemarken. In veel gevallen wordt onderscheid gemaakt tussen beide termen, waarbij de term Noormannen staat voor de gehele bevolkingsgroep, terwijl met de term Vikingen slechts het zeevarende deel van die groep wordt bedoeld dat vanuit Scandinavië Europa introk.

Verder lezen


[bewerk]

Ga naar week
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53


Week 1

Het Heilige Roomse Rijk (Sacrum Romanum Imperium Nationis Germanicae) was een politiek conglomeraat van landen in West- en Centraal-Europa in de Middeleeuwen. De staat ontstond uit het oostelijke gedeelte van het Frankische Rijk nadat het verdeeld werd in het Verdrag van Verdun (843). Het Rijk bestond officieel bijna een millennium, tot het werd ontbonden in 1806.

Verder lezen

[bewerk]

Week 2

De middeleeuwen zijn begonnen met Grote Volksverhuizing. Verschillende Germaanse stammen staken de Rijn over die lange tijd de oostgrens was van het Romeinse Rijk. In 358 na een paar veldslagen tegen de latere Romeinse keizer Julianus Apostata hadden de Salische Franken een verdrag met om zich ten noorden van de heirbaan Boulogne-Keulen te vestigen (hoofdzakelijk Vlaanderen en Brabant). Zo ontstond de huidige taalgrens.
(Er zijn verschillende theorieën over de vorming van de taalgrens maar dit heeft er zeker toe bijgedragen.)

[bewerk]

Week 3
Tussen werkelijkheid en legende

Koning Arthur was al vaak de inspiratiebron voor boeken en films. Hoewel de figuur historisch niet heeft bestaan gaat men er toch vanuit dat de legende ontstaan is uit gebeurtenissen en figuren uit de 5e en 6e eeuw. In vele verfilmingen zien we wel midden tot laat-middeleeuwse kledij en bouwstijlen.

Robin Hood verhalen spelen zich af in de periode van Richard Leeuwenhart (eind 12e eeuw). Wat kan kloppen want er zijn gerechtelijke documenten uit begin 13e eeuw die verwijzen naar Robertus Hood, fugitivis. Maar algemeen wordt aanvaard dat de legende op meerdere personen is gebaseerd. De roman Ivanhoe heeft er mede voor gezorgd dat er rond Robin Hood nog meer fictie is geweven.

[bewerk]

Week 4

De Middeleeuwen zijn een inspiratiebron voor vele schrijvers. Zo heeft de Rozenoorlog (15e eeuw) zijn bekendheid te danken aan de werken van Shakespeare. Maar ook andere klassiekers zoals Ivanhoe (1190), De leeuw van Vlaanderen (1302) en De naam van de roos (1327) spelen zich af in een historisch kader.

De Middeleeuwen spreken vooral kinderen aan. In de Nederlandse jeugdliteratuur vindt je dan ook boeken terug die de tijdsgeest behoorlijk correct omschrijven. Kruistocht in Spijkerbroek is alom bekend maar Thea Beckman schreef onder meer ook nog een trilogie die zich afspeelt in de tijd van de Honderdjarige Oorlog (Bertrand du Guesclin).

Uiteindelijk mogen de Middeleeuwen niet ontbreken in strips. De Rode Ridder (11e eeuw) en Hägar de verschrikkelijke (Vikingen) zijn hier mooie voorbeelden van.

[bewerk]

Week 5
Heynric van Veldeke
het beeld in Hasselt

De Middeleeuwen bestrijken een lange periode. De maatschappij kende drie standen: adel, geestelijkheid en burgerij, en de literatuur is weleens net zo ingedeeld — teksten voor ridders, geestelijke letteren en burgerlijke literatuur.

...lees meer in de Nederlandse literatuur: de Middeleeuwen

[bewerk]

Week 6

Keizer Karel V van het Heilige Roomse Rijk was de zoon van Filips de Schone en Johanna van Kastilië, die de geschiedenis zou ingaan als Johanna de Waanzinnige. Hij is geboren in Gent en werd grootgebracht door zijn tante Margaretha van Oostenrijk en zijn tutor, Adriaan van Utrecht, de latere paus Adrianus VI. In 1506, toen zijn vader Filips de Schone stierf, erfde hij de Nederlanden en het vrijgraafschap Bourgondië (Franche Comté). Zijn grootvader Maximiliaan I van Oostenrijk zou tot 1515 het regentschap waarnemen voor de minderjarige Karel.

Verder lezen


[bewerk]

Week 7

De romaanse architectuur is ondanks de benaming als bouwstijl slechts indirect gebaseerd op de bouwstijl van de Romeinen. Feitelijk komt zij voort uit de Karolingische stijl, waarin principes uit de Romeinse architectuur werden herontdekt. In de romaanse stijl werden deze verder ontwikkeld.

Verder lezen

[bewerk]

Week 8

Heden ten dage geldt het Haut-Kœnigsbourg als een van de best bewaarde burchten en is het enige in de Elzas gelegene Franse Monument national. Het indrukwekkende bastion, de donjon en de Logis Seigneurial en het vergezicht in het Rijndal en de blik op nabije ruïnes van andere burchten (b.v. Ortenbourg, Ramstein) hebben het kasteel tot een geliefde toerische attractie gemaakt.

Verder lezen

[bewerk]

Week 9

De Tower of London, meestal kortweg de Tower genoemd, is een gebouwencomplex in Londen, gelegen aan de rivier de Theems. In 1078 gaf Willem de Veroveraar als koning Willem I opdracht voor de bouw van de White Tower, die moest dienen ter bescherming van de Normandische veroveraars tegen aanvallen van binnen en buiten. De vroegere forten op die plaats waren voornamelijk van hout geweest, maar hij beval om zijn Tower in steen te laten maken. Koning Richard Leeuwenhart liet de slotgracht graven, gevuld met water uit de Theems. In de loop van de eeuwen heeft het dienst gedaan als fort, koninklijk paleis, staatsgevangenis, munt, garnizoen, museum en arsenaal. De nabijgelegen Tower Bridge dankt zijn naam aan dit fort; en het feit dat er op deze brug twee torens staan.

Verder lezen


[bewerk]

Week 10
Trebuchet
Trebuchet

De slingerarm of slingerblijde is een middeleeuws wapen en is de opvolger van de lepelblijde. Het wapen was bedoeld om projectielen mee tegen of over vestingmuren te schieten. Verder werd dit wapen gebruikt om karkassen van aan ziekten overleden dieren of mensen over de vijandige muren te slingeren. Dit met de hoop om de waterput te vergiftigen en ziekten zoals pest te verspreiden bij de belegerden. Ten slotte was de aanwezigheid van het wapen voldoende om de vijand schrik aan te jagen. De installatie van een dergelijk werptuig voor een burcht werkte als psychologische dreiging: de vijand was zo onder de indruk dat hij spontaan de witte vlag hees.

Verder lezen


[bewerk]

Week 11
Oespenski-kathedraal
Oespenski-kathedraal

De Oespenskikathedraal (Russisch: Успенский собор, Oespenski sobor) is een kathedraal op het Kathedralenplein in het Moskouse Kremlin. Zij werd tussen 1475 en 1479 gebouwd door de Italiaanse architect Aristotele Fioravanti, op uitnodiging van Ivan de Grote. Vanaf het begin werd de kathedraal beschouwd als de belangrijkste kerk van Rusland. Hier werden de tsaren gekroond, en werden de Orthodoxe metropolieten en patriarchen van Moskou begraven. De kerk is gewijd aan het hoogfeest Moeder Gods Ontslapenis.

Verder lezen


[bewerk]

Week 12

De Honderdjarige Oorlog is een lange serie conflicten afgewisseld met wapenstilstanden tussen de koningen van Engeland en Frankrijk. De term stamt uit de 19e eeuw. De duur van deze oorlog wordt meestal gerekend van 1337 tot 1453.

De Honderdjarige Oorlog viel in een periode van economische stagnatie in het laatmiddeleeuwse West-Europa en verergerde deze tot een algehele depressie. Tegelijk werd het gebied getroffen door de zwarte dood. Samen veroorzaakten deze factoren een ontvolking waarvan Europa pas in de 15e eeuw herstelde.

Verder lezen


[bewerk]

Week 13
Gefantaseerde voorstelling van Kasteel Voorst door W.J. Hofdijk (circa 1840).
Gefantaseerde voorstelling van Kasteel Voorst door W.J. Hofdijk (circa 1840).

Kasteel Voorst is de naam van een burcht van de heren van Voorst in de directe nabijheid van Zwolle. Deze burcht werd in 1362 afgebroken. Het kasteel was in het bezit van de heren van Voorst. In 1224 kwamen ridders en boeren van Salland in opstand tegen bisschop Otto van Lippe. De bisschop en zijn leger trok vervolgens naar hen op en maakte de burcht van de heren van Voorst met de grond gelijk.

Verder lezen


[bewerk]

Week 14
Staatkundige kaart van Europa in 1328
Staatkundige kaart van Europa in 1328

De Late Middeleeuwen (~1270 - ~1500) zijn een periode van algehele economische en sociale opschudding in West-Europa. De feodale economie kan de bevolkingsgroei van de dertiende eeuw niet aan; pest en hongersnood ontvolken in de eeuw daarna het continent. De uitvinding van nieuwe wapens als het kanon verandert de verhoudingen op het slagveld ten gunste van monarchen, maar ten koste van lagere edelen.

Na de economische opbloei tijdens de Volle Middeleeuwen volgt nu tot ~1475 een langdurige economische depressie. Wel krijgen rijke kooplieden in de steden steeds meer economische, culturele en politieke invloed, met name in Italië. Hier begint in de veertiende eeuw de Renaissance. De Middeleeuwen lopen op hun eind.

Verder lezen


[bewerk]

Week 15
Het koninkrijk Jeruzalem was een kruisvaardersstaat die werd gesticht na de inname van Jeruzalem tijdens de Eerste Kruistocht in 1099. Godfried van Bouillon werd de eerste leider van het rijk, maar weigerde de titel koning aan te nemen, na zijn dood in 1100 werd zijn broer, Boudewijn I van Jeruzalem, echter wel gewoon tot Koning gekroond. Hoewel de begin jaren voor het koninkrijk voorspoedig verliepen, was het al vrij snel duidelijk dat de geïsoleerde ligging voor grote problemen zorgde. Het succes van de Eerste Kruistocht was vooral te wijten geweest aan de onderlinge strijd in de moslimwereld. Dit veranderde echter snel toen Saladin ze verenigde en een jarenlange oorlog begon tegen het koninkrijk. Uiteindelijk zouden nog maar enkele steden in handen blijven van het koninkrijk. Jeruzalem zelf werd door Saladin in 1187 ingenomen, wat zou leiden tot inmiddels de Derde Kruistocht. Jeruzalem kwam echter niet meer in de handen van de Kruisvaarders en de hoofdstad van het koninkrijk werd naar Akko verplaatst. De kruistochten die volgden waren niet in staat de jammerlijke situatie van het rijk te veranderen. En in 1291, met de inname van de laatste Kruisvaarderstad, Akko, door de Mamelukken kwam er een roemloos einde aan het koninkrijk Jeruzalem en daarmee de Kruistochten naar het Midden-Oosten.
Verder lezen


[bewerk]

Week 16
De Reconquista (= herovering) was een periode van 750 jaar waarin enkele christelijke koninkrijken de moslims uit Spanje wisten te verdrijven. De moslims hadden in 711 de Visigoten verpletterend verslagen en wisten vrijwel het gehele Iberische schiereiland te veroveren. Vaak wordt het begin van de Reconquista op 718 gezet, toen Don Pelayo een opstand begon tegen de nieuwe overheersers. Het koninkrijk Asturië wist zich langzaam maar zeker terug te vechten, mede dankzij steun van de Franken. In 722 in de Slag bij Covadonga wisten de christenen de eerste echte overwinning te behalen waarmee de Reconquista pas echt kon beginnen. Door onderlinge strijd bij de moslims wisten de opvolgers van Asturië: koninkrijk León, Castilië, Portugal, Aragon en Navarra grote gebieden te veroveren. Met hulp van kruisvaarders (in de ruime zin des woords) uit heel Europa was het hele schiereiland tegen 1250 bijna geheel veroverd. Het koninkrijk Granada werd een vazalstaat van Castilië en bleef tot 1492 bestaan, vooral omdat het koninkrijk veel geld binnenbracht voor Castilië. Met de verovering van Granada was de Reconquista compleet en kon het nieuw geboren Spanje zich volledig richten op het pas ontdekte Amerika.
Verder lezen


[bewerk]

Week 17

De Vikingen of Noormannen waren (en hun nakomelingen zijn) Scandinavische bewoners van Zuid-Noorwegen, Zweden en Denemarken. In veel gevallen wordt onderscheid gemaakt tussen beide termen, waarbij de term Noormannen staat voor de gehele bevolkingsgroep, terwijl met de term Vikingen slechts het zeevarende deel van die groep wordt bedoeld dat vanuit Scandinavië Europa introk.

Verder lezen


[bewerk]

Week 18

Carcassonne (Occitaans: Carcassona) is een stad in Frankrijk. De stad staat op de werelderfgoedlijst van UNESCO en trekt jaarlijks 3 miljoen toeristen. De bekendste bezienswaardigheid is de volledig gerestaureerde citadel, La Cité genaamd. De citadel staat bekend als mooiste voorbeeld van een middeleeuwse stad in Europa, die bijna volledig bewaard is. Het is ook de grootste burcht van de Katharen.

De eigenlijke binnenstad, waar ook het stadhuis ligt, is de Ville Basse (Benedenstad) of Bastide St. Louis. Dit centrum is in de 13e eeuw gebouwd als toevluchtsoord voor bewoners uit de voorsteden. Een stenen brug over de Aude verbindt de oude Cité en de nieuwe stad met elkaar.

Verder lezen


[bewerk]

Week 19

Het Boek van Kells, soms Boek van Columba genoemd (Iers: Leabhar Cheanannais) is een evangeliarium en bevat de vier evangeliën van het Nieuwe Testament in het Latijn, samen met andere voorafgaande teksten en tabellen. Het manuscript bevindt zich in de Trinity College Library in Dublin, Ierland.

Het Boek van Kells werd geschreven door Keltische monniken rond het jaar 800 en geldt als een meesterwerk van de westerse kalligrafie in insulaire stijl. De teksten van de evangeliën zijn grotendeels overgeschreven van de Vulgaat, hoewel het ook een aantal passages bevat van eerdere versies van de Bijbel, de Vetus Latina. De ongeëvenaarde rijkelijke versiering bestrijkt onder meer tien paginagrote afbeeldingen en pagina's met levendige hoofdletters met tussen de regels door kleine miniaturen.

Het manuscript bevat 340 folia en is sinds 1953 gebonden in vier delen. De naam van het manuscript komt van de Ierse Abdij van Kells, waar het manuscript eeuwenlang bewaard werd.

Verder lezen


[bewerk]

Week 20

Een ridder (afgeleid van ruiter) was in de Middeleeuwen oorspronkelijk een bereden en bepantserde soldaat (ruiter) die de ridderslag ontvangen had. Dit gebeurde meestal door de koning. Allengs werd de naam echter geassocieerd met adel en sociale status, vermoedelijk omdat de kosten van de uitrusting voor het ridderschap het slechts voor de toenmalige elite mogelijk maakten een dergelijke status te verwerven.

Verder lezen


[bewerk]

Week 21
De Hoekse en Kabeljauwse twisten was een strijd tussen verschillende facties binnen de elite van het graafschap Holland. Adel en steden waren erbij betrokken. De strijd woedde gedurende de tweede helft van de 14e en de 15e eeuw in Holland en West-Friesland en heeft bijna honderd jaar geduurd.

De oorsprong van het conflict lag in het kinderloos overlijden van graaf Willem IV van Holland in 1345. Door de huwelijkspolitiek van Willem III konden de koningen van Engeland en Frankrijk en de keizer van Duitsland alle drie aanspraak maken op de opvolging.

Verder lezen


[bewerk]

Week 22

De Dom van Utrecht is een markante gotische kerk in het midden van de Nederlandse stad Utrecht. Zij werd vanaf 1254 gebouwd als de kathedraal van het bisdom Utrecht en was gewijd aan Sint-Maarten. Sinds 1580 is de kerk protestants. De 112,32 meter hoge Domtoren is de hoogste kerktoren van Nederland en het hoogste gebouw van Utrecht. Van de kerk resteren tegenwoordig slechts het koor, het dwarsschip en de toren. Het schip stortte in bij een tornado in 1674. De Domtoren wordt sindsdien door een plein van de kerk gescheiden. Bij het Domcomplex horen verder nog een kruisgang en een kapittelzaal (thans aula van de Universiteit Utrecht).

Verder lezen


[bewerk]

Week 23

Richard I Leeuwenhart (Engels en Frans: Richard Cœur de Lion, Engels ook wel: Lionhearted) (Oxford, 8 september 1157Châlus bij Limoges (Frankrijk), 6 april 1199) was koning van Engeland van 1189 tot 1199. Hij was de tweede zoon van Hendrik II en Eleonora van Aquitanië. Richard werd in 1172 hertog van Aquitanië. Tussen hem en zijn broers was de nodige strijd, en ook kwamen zij herhaaldelijk in opstand tegen hun vader. Toen Richard na de dood van zijn oudere broer in 1183 werd benoemd tot troonopvolger bond hij opnieuw de strijd aan met zijn vader. Hij wist daarbij de steun te verwerven van koning Filips II van Frankrijk. Na een conflict tussen Richard en Filips sloten zij een verdrag en begonnen aan de voorbereiding van de geldverslindende Derde Kruistocht.

Verder lezen


[bewerk]

Week 24
Friese sceatta uit circa 710- 735
Friese sceatta uit circa 710- 735

Magna Frisia is een moderne benaming voor het Friese rijk in de periode dat het op zijn grootst was (650-734). Dit rijk ontstond halverwege de 7e eeuw en eindigde met de Slag aan de Boorne in 734 toen de Friezen door de Franken verslagen werden. Het werd bestuurd door koningen en liep van het Zwin bij Brugge in België tot aan de Wezer in Duitsland. Het centrum van de macht was de stad Utrecht. In de middeleeuwse geschriften wordt het gebied aangeduid onder de Latijnse benaming Fresia.

Verder lezen


[bewerk]

Week 25

Het Muiderslot is een nog in goede staat verkerend middeleeuws kasteel in Noord-Hollandse Muiden. Het is momenteel (2007) een rijksmuseum. Het kasteel is een vierkante waterburcht. Op iedere hoek staat een ronde toren. Binnen de muren staat een groot gebouw met trapgevels.

Wanneer het Muiderslot gebouwd is, is onzeker. Meestal zegt men dat het rond 1280 door graaf Floris V werd gebouwd, maar mogelijk bestond het kasteel toen al en heeft de graaf het slechts gekocht. Via een ketting over de Vecht kon Floris V tol heffen bij de langsvarende schepen.

Verder lezen


[bewerk]

Week 26
Topografische kaart van het Graafschap Vlaanderen aan het einde van de 14e eeuw.
Topografische kaart van het Graafschap Vlaanderen aan het einde van de 14e eeuw.

Het graafschap Vlaanderen was een van de oude Nederlanden. Het graafschap bestond van 864 tot 1795. Het werd een van de zes wereldlijke pairs van Frankrijk en was eeuwenlang een van de belangrijkste regio's in Europa.

Het gebied onder de Franse kroon lag volledig ten westen van de Schelde en noemt men Kroon-Vlaanderen. Dit leengoed werd onttrokken aan de Franse kroon met de Vrede van Madrid (1526) en de Damesvrede van Kamerijk (1529). Daarnaast hield de graaf van Vlaanderen vanaf de 11e eeuw ook lenen van het Heilige Roomse Rijk ten oosten van de Schelde. Dit gebied noemde men daarom Rijks-Vlaanderen. Op Frans-Vlaanderen na, is Vlaanderen het enige deel van het oude Frankrijk dat niet tot het moderne Frankrijk behoort.

Verder lezen


[bewerk]

Week 27
Amerigo Vespucci
Amerigo Vespucci

Amerigo Vespucci (Florence, 9 maart 1454Sevilla, 22 februari 1512) was een Italiaans ontdekkingsreiziger die in Spaanse en Portugese dienst delen van het continent Amerika verkende. Het continent werd vervolgens naar hem genoemd. Dit wordt echter niet algemeen aanvaard. Amerigo lijkt wat op America en heeft daarom de verbinding van de namen mogelijk gemaakt. Walseemüller's kaart van 1513 veranderde de naam America (aangegeven op zijn kaart van 1507) in Terra Incognita en liet de referenties aan Vespucci vervallen.

Verder lezen


[bewerk]

Week 28
Stadsrechten van Utrecht uit 1122 (Utrechts Archief).
Stadsrechten van Utrecht uit 1122 (Utrechts Archief).

Stadsrechten waren in het middeleeuwse Europa bijzondere rechten en privileges die aan een plaats werden toegekend.

Hoewel hier vaak meerdere rechten (zoals marktrecht, tolrecht en het recht om stadsmuren te bouwen) onder worden verstaan, ging het in essentie op het recht van de stad op eigen rechtspraak. Aan burgers werd het recht verleend hun zaak te bepleiten voor een rechtbank van "gelijken" in plaats van onderworpen te zijn aan het recht van de landheer. Feitelijk is er dus sprake van stadsrecht en niet van stadsrechten. In een afzonderlijk privilege kon ook het recht op wetgeving (keur) worden verstrekt en het recht om eigen schout en stadsbestuurders te benoemen. Stadsrechten waren een fase in de ontwikkeling van het juridisch systeem in Europa. Met het verdwijnen van het feodaal stelsel en het toenemende belang van de centrale (rechts-) staat kwam er ook een einde aan het stadsrecht.

Verder lezen


[bewerk]

Week 29
Notre-Dame d'Amiens
Notre-Dame d'Amiens

De Kathedrale basiliek van Onze-Lieve-Vrouw (Frans Notre-Dame) is de grootste kerk van de Franse stad Amiens. De bouw werd begonnen in 1220, nadat een oudere kathedraal door brand was verwoest. Het is de grootste gotische kathedraal van Frankrijk en een van de mooiste voorbeelden van de gotiek. Op 12 december 1854 werd zij door paus Pius IX verheven tot basiliek. Sinds 1981 staat de kathedraal op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Verder lezen


[bewerk]

Week 30
Karel de Grote (Duits Karl der Große; Frans en Engels Charlemagne; Jupille, (waarschijnlijk) 2 april 742 - Aken, 28 januari 814) was van 771 tot aan zijn dood koning der Franken; daarbovenop werd hij in 800 tot keizer van het Westen gekroond. Karel was de zoon van Pepijn de Korte en Bertrada van Laon bijgenaamd "Bertrada met de grote voeten". Er zijn geen portretten van Karel bekend maar wij weten van zijn biograaf Einhard en omdat zijn skelet in Aken bewaard bleef dat hij met een lengte van 2 meter en 4 centimeter bijzonder groot van stuk was. Karel was rossig, droeg een snor en had een "vooruitstekende buik". Karel werd in de 12e eeuw heiligverklaard maar wordt alleen in Aken vereerd.
Verder lezen


[bewerk]

Week 31
Otto II van Lippe gaat vechtend ten onder in de Slag bij Ane
Otto II van Lippe gaat vechtend ten onder in de Slag bij Ane

De Slag bij Ane was een veldslag in 1227 tussen een ridderleger van de bisschop van Utrecht, Otto van Lippe, en de troepen van burggraaf van Coevorden, Rudolf II van Coevorden. Laatstgenoemde werd gesteund door Drentse boeren. De Drenten wisten het leger van de bisschop te verslaan, waarbij de bisschop sneuvelde. De slag wordt beschreven in de zogenaamde Narracio uit 1232.

Verder lezen


[bewerk]

Week 32
Het Paleis op de Koudenberg vanaf de tuinzijde. Schilderij uit de 17e eeuw
Het Paleis op de Koudenberg vanaf de tuinzijde. Schilderij uit de 17e eeuw

Het Paleis op de Koudenberg, ook het Hof van Brussel genoemd, werd in de 11e en de 12e eeuw in Brussel gebouwd op de Koudenberg en was achtereenvolgens een verblijf van de dynastieën van de hertogen van Brabant en de Bourgondische hertogen, alsook van keizer Karel V en de landvoogden van de Nederlanden, waaronder de aartshertogen Albrecht en Isabella.

Verder lezen


[bewerk]

Week 33
Afbeelding uit de Heksenhamer
Afbeelding uit de Heksenhamer

Het boek Malleus Maleficarum, ook bekend als de Heksenhamer, is geschreven in 1485-1486 door Sprenger en Institoris, beiden dominicaanse inquisiteurs die hoge kerkelijke ambten bekleedden. Malleus betekent "hamer" en malleficium betekent "schadelijke toverkracht". De verspreiding van de Malleus maleficarum werd vergemakkelijkt, omdat vanaf ca. 1460 de boekdrukkunst in gebruik was gekomen. De Malleus is zeer populair geweest.

De Malleus Maleficarum bestaat uit drie belangrijke delen. Het eerste wil bewijzen dat hekserij wel degelijk bestaat, het tweede vertelt over de vormen die hekserij aanneemt en het derde en laatste deel beschrijft hoe heksen herkend kunnen worden, voorgeleid en berecht.

De systematische vervolging van heksen als duivelaanbidders begon in Europa al in de vroege 14de eeuw. De nadruk lag echter nog steeds op de maleficieën. Pas in de tweede helft van de 16e eeuw begon het idee van het duivelspact goed veld te winnen. In Engeland heeft dit idee pas veel later enige opgang gemaakt. In de Malleus werd de heksensabbat nog niet genoemd.

In de Malleus maleficarum werd meer dan tot dan toe gewaarschuwd tegen de vrouw als het grootste gevaar. De vrouw zou van nature slecht, zwak en inferieur zijn. Verder zou zij ongelovig, eerzuchtig, wraakzuchtig, heerszuchtig en hebzuchtig zijn.

Verder lezen


[bewerk]

Week 34
Een detail van de sarcofaag van Gregorius XIII, met de viering van de invoering van de gregoriaanse kalender.
Een detail van de sarcofaag van Gregorius XIII, met de viering van de invoering van de gregoriaanse kalender.

De gregoriaanse kalender, een aanpassing van de daarvoor gebruikte juliaanse kalender, werd voor het eerst voorgesteld door de Napolitaanse arts Aloisius Lilius, en werd overgenomen door het Concilie van Trente (1545-1563). Paus Gregorius XIII kon pas in 1582 met de bul Inter gravissimas deze kalenderhervorming doorvoeren. Door het weglaten van 10 dagen werd het begin van de lente teruggebracht naar 21 maart. De weekdagen liepen zonder onderbreking door, op donderdag 4 oktober volgde vrijdag 15 oktober 1582.

Het gemiddelde jaar in de juliaanse kalender telde exact 365,25 dagen, maar omdat het gemiddelde tropische jaar ongeveer 365,2422 dagen duurt, loopt de juliaanse datum elke duizend jaar ongeveer 7,8 dagen voor.

Om deze afwijking te corrigeren, werd het systeem van schrikkeljaren aangepast, zodat elk jaartal dat deelbaar was door 100 voortaan geen schrikkeljaar is, behalve als het ook door 400 te delen is. Dat betekent dat bijvoorbeeld 1600, 2000 en 2400 schrikkeljaren zijn, maar 1700, 1800, 1900, 2100, 2200 en 2300 niet. Het gemiddelde gregoriaanse jaar duurt derhalve 365,2425 dagen. Per 1000 jaren worden er daardoor gemiddeld 7,5 dagen gecorrigeerd.

Verder lezen


[bewerk]

Week 35

Iona Abbey is een abdij, gelegen op Iona ten westen van het Schotse eiland Mull, dat is gesticht in de zesde eeuw door Sint-Columba. Hier vandaan werd het christendom verspreid over Schotland. Zestig koningen, voornamelijk Schotse, vonden er hun laatste rustplaats. In 1203 werd er een benedictijnse abdij gesticht die floreerde tot de reformatie in 1560. Pas in de negentiende eeuw werden de abdijgebouwen hersteld.

Verder lezen


[bewerk]

Week 36

Een Hanze of Hanza was een samenwerkingsverband (hanze betekent in Germaanse talen groep) van diverse steden en gildes uit de Middeleeuwen. Door samenwerking probeerden ze hun handel te beschermen en uit te bouwen. Er hebben diverse Hanzeverbonden bestaan, maar de Duitse Hanze is veruit de belangrijkste en bekendste, en wordt vaak de Hanze genoemd.

Verder lezen


[bewerk]

Week 37

De Sint-Elisabethsvloed van 1421 was een watersnood die plaatsvond op of rond 19 november 1421, de naamdag van Sint-Elisabeth.

Vermoedelijk werd de ramp veroorzaakt door een bijzonder zware noordwesterstorm, gevolgd door een zeer hoge stormvloed. Van springvloed zoals bij de Watersnood van 1953 was toen geen sprake, maar het natte weer was er de oorzaak van dat het opperwater afkomstig van de rivieren nog zeer hoog stond.

De dijkdoorbraken en overstromingen richtten in Zeeland en Holland grote verwoestingen aan, waarbij zeker tweeduizend mensen de dood vonden.

Verder lezen


[bewerk]

Week 38
Frederik Barbarossa
Frederik Barbarossa

Frederik I, bijgenaamd Barbarossa ("roodbaard") (Waiblingen, 1122Anatolië, 10 juni 1190) was een telg van het huis Hohenstaufen, en van 1155 tot aan zijn dood keizer van het Heilige Roomse Rijk.

Frederik I was door erfopvolging hertog van Zwaben; dusdanig is hij ook bekend als Frederik III. Hij werd op 4 maart 1152 te Frankfurt tot koning van Duitsland gekozen en op 9 maart van datzelfde jaar door de aartsbisschop van Keulen gekroond.

Op 18 juni 1155 zalfde paus Adrianus IV hem te Rome tot keizer van het Heilige Roomse Rijk. Door zijn huwelijk in juni 1156 met gravin Beatrix I van Bourgondië, dochter van graaf Reinout III van Bourgondië, verwierf hij in 1178 het graafschap Bourgondië.

Verder lezen


[bewerk]

Week 39

De Ridderzaal is een gebouw in het Binnenhof te Den Haag. Het gebouw dateert uit de 13e eeuw. In de Ridderzaal wordt jaarlijks sedert 1904 de Troonrede uitgesproken door de koningin. Thans gebeurt dat op de derde dinsdag van september, Prinsjesdag.

Over de oudste bouwgeschiedenis van de Haagse Ridderzaal is niet veel bekend. De bouw van de Ridderzaal is begonnen onder graaf Willem II, die als Rooms koning een representatieve bestuurscentrum wilde bouwen. Het is voltooid onder graaf Floris V van Holland, vermoedelijk rond 1290. De naam van de architect is onbekend. Het gebouw is in gotische stijl. De naam Ridderzaal is pas in de negentiende eeuw, onder invloed van de romantiek, in gebruik geraakt. Daarvoor werd het de Grote Zaal genoemd.

Verder lezen


[bewerk]

Week 40

De Mona Lisa (in sommige romaanse talen zoals het Italiaans meestal als Monna Lisa aangeduid; Frans: La Joconde) is een wereldberoemd olieverfschilderij, geschilderd door Leonardo da Vinci. De gebruikte techniek is olieverf op paneel (populierenhout), de afmetingen zijn 77 × 53 cm. Da Vinci heeft het schilderij tussen 1503 en 1507 geschilderd.

Verder lezen


[bewerk]

Week 41

De Spaanse Mark (Marca Hispanica, ook bekend als de Mark van Gothië of Mark van Barcelona) was een bufferzone tussen de provincie Septimanië, gecreëerd door Karel de Grote in 795 als defensieve barrière tussen de Omajjaden van Al-Andalus, en het Frankische Koninkrijk.

In bredere zin, verwees het naar een groep vroege Iberische rijkjes of graafschappen door die door de Franken gecreëerd werden en waarvan Andorra het enige overblijvende is. Naarmate de tijd verstreek smolten deze graafschappen samen of verwierven ze onafhankelijkheid van het Frankische rijk.

Verder lezen


[bewerk]

Week 42

Marco Polo (Korčula of Venetië, 15 september 1254Venetië, 9 januari 1324) was een Venetiaans handelaar en ontdekkingsreiziger, wiens beschrijvingen van zijn lange reis naar China waaruit hij ook het recept van spaghetti heeft meegenomen is in de volgende eeuwen voor de Europeanen een belangrijke bron voor informatie over Azië vormden.

Verder lezen


[bewerk]

Week 43
Willem op het Tapijt van Bayeux
Willem op het Tapijt van Bayeux

Willem de Veroveraar (Falaise (Normandië), ca. 1027 - in het klooster Saint-Gervais nabij Rouen, 9 september 1087) was van 1035 tot 1087 hertog van Normandië en van 1066 tot 1087 als Willem I koning van Engeland. Tot 1066 werd hij Willem de Bastaard genoemd. Willem was namelijk de buitenechtelijke zoon van Robert de Duivel en Herleva, dochter van een leerlooier genaamd Fulbert. Hij werd geboren in het Normandische Falaise, zo'n 30 km ten zuiden van Caen.

Zijn vader, Robert "de Duivel", werd ervan verdacht aan de macht te zijn gekomen na zijn oudere broer te hebben vergiftigd. Robert was hertog van Normandië tot hij in 1035 op de terugweg van een pelgrimstocht naar Jeruzalem overleed.

Willem volgde hem op als hertog van Normandië, wat gezien zijn buitenechtelijke afstamming erg ongebruikelijk was.

Na de gewonnen slag in Val-es-Dunes, in 1047 in de nabijheid van Caen, verkreeg Willem het respect van de Normandische adel. Hij eiste zijn rechten op het hertogdom op en maakte van Caen, tot dan een kleine nederzetting, een strategisch belangrijke plaats dat daarmee een van de voornaamste residentiesteden van zijn hertogdom werd, buiten Falaise.

Als kind overleefde Willem diverse aanslagen op zijn leven en hij groeide op tot een krachtpatser met de voor die tijd reusachtige lichaamslengte van 1 meter 75.

Verder lezen


[bewerk]

Week 44

Het Frankische Rijk (Latijn: Regnum Francorum, (koninkrijk der Franken); later Imperium Francorum, (keizerrijk der Franken)) was een gebied dat door de Franken werd bestuurd tussen de 3e en de 10e eeuw en al snel uitgroeide tot een grootmacht. Het Frankische Rijk werd bestuurd door het rijk in subkoninkrijken onder te verdelen, iets wat de politiek nog eeuwen zou beheersen. De verdelingen van het enorme rijk na de dood van de heerser waren echter nog ingrijpender en de resultaten zijn tot op de dag van vandaag te zien.

Verder lezen


[bewerk]

Week 45

De eerste Europese middeleeuwse universiteiten werden opgericht in Italië, Frankrijk en Engeland op het einde van de 11e en begin van de 12e eeuw, voor de studie van kunsten, recht, geneeskunde en theologie. Aangenomen wordt dat ze naar het model van de al langer bestaande universiteiten in de islamitische wereld werden opgezet.

Verder lezen


[bewerk]

Week 46

De Praagse burcht (Pražský hrad) ook wel Burcht van Praag of Kasteel van Praag genoemd is een burcht in de Tsjechische stad Praag op de heuvel en burchtwijk Hradčany. Het omsloten burchtgebied is het grootste ter wereld en werd in de 9e eeuw gebouwd.

Verder lezen


[bewerk]

Week 47
De Gutenbergbijbel is een door Johannes Gutenberg tussen 1452 en 1455 in Mainz gedrukte bijbel. Deze belangrijkste incunabel bevat de Latijnse tekst van de vulgaat. Het is het eerste boek dat tot stand kwam met behulp van de door Gutenberg ontwikkelde boekdrukkunst. De complete Gutenbergbijbel telt 1282 pagina's, meestal in twee banden gebonden. De bijbel staat ook bekend als de 42-regelige bijbel.
Verder lezen


[bewerk]

Week 48

Het Beleg van Constantinopel in 1453 door de legers van het Ottomaanse Rijk onder leiding van sultan Mehmet II en de uiteindelijke Val van Constantinopel op dinsdag 29 mei 1453 betekende het einde van het Byzantijnse Rijk. Het was vanuit strategisch oogpunt een belangrijke overwinning voor de Ottomanen om hun macht te kunnen uitbreiden in het oostelijk Middellandse Zeegebied en op de Balkan en vanuit politiek oogpunt betekende de dood van Constantijn XI Paleologus, de laatste keizer van Byzantium, het formele einde van het Byzantijnse Rijk.

Verder lezen


[bewerk]

Week 49

Tijdens de Slag bij Poitiers in 732 versloeg de Frankische hofmeier Karel Martel een islamitisch leger onder emir Abd el Rahman. De uitkomst van deze veldslag bracht de noordwaartse expansie van de islam uit Spanje tot staan. De Slag bij Poitiers wordt daarom traditioneel beschouwd als een keerpunt in de opmars van de islam in Europa, al is onder historici in de twintigste eeuw discussie ontstaan over het belang van deze slag.

Verder lezen


[bewerk]

Week 50
Gravensteen
Gravensteen

Het Gravensteen te Gent is als enig overgebleven middeleeuwse burcht in Vlaanderen met een vrijwel intact verdedigingssysteem een bijzondere bezienswaardigheid, hetgeen een belangrijke toeristische troef vormt voor de stad.

Voor de bouw van een versterkte residentie kozen de graven van Vlaanderen voor een hoge zandduin met moerassige oevers te midden van de Leie-armen. Deze plek had al eerder kortstondige bewoning gekend in de Romeinse tijd (tijdens de 1e-2e eeuw), maar was daarna verlaten.

Verder lezen


[bewerk]

Week 51
Paus Leo IX
Paus Leo IX

Het Oosters Schisma is de scheuring binnen de christelijke Kerk tussen de oosters-orthodoxe Kerken aan de ene kant en de rooms-katholieke Kerk aan de andere kant. Het wordt ook wel het Grote Schisma genoemd, al wordt deze laatste term ook voor het Westers Schisma gebruikt. Hoewel de breuk gewoonlijk gedateerd wordt in 1054, toen paus Leo IX en patriarch Michaëlis Caerularius van Constantinopel elkaar wederzijds excommuniceerden, was het oost-west schisma feitelijk het eindresultaat van een voorafgaande eeuwenlange periode van vervreemding tussen de twee Kerken.

Verder lezen


[bewerk]

Week 52

De Zwarte Dood is de naam voor een epidemie die tussen 1347 en 1351 in Europa woedde en vele slachtoffers maakte, soms tientallen procenten van de bevolking. Meestal wordt aangenomen dat het hier de pest betrof, maar hierover bestaat geen absolute zekerheid. Er is een mogelijkheid dat de epidemie veroorzaakt werd door een filovirus. Tot deze groep van virussen behoren onder meer het ebolavirus en het marburgvirus. De pest daarentegen wordt niet veroorzaakt door een virus, maar wel door de bacterie Yersinia pestis, die verspreid wordt door vlooien die met name op de zwarte rat parasiteren. Dit werd pas honderden jaren later bekend.

Verder lezen


[bewerk]

Week 53

Het Byzantijnse Keizerrijk was het oostelijke deel van het Romeinse Rijk dat bleef bestaan na de val van het westelijke deel van het rijk in 476 (= begin van de middeleeuwen). Het Byzantijnse Rijk komt officieel ten einde in 1453 als de Ottomanen Constantinopel veroveren. Dit wordt algemeen ook als het einde van de Middeleeuwen beschouwd.

Verder lezen


[bewerk]