Wikipedia

Doesburg

stad en gemeente in Gelderland, Nederland

Doesburg (uitspraakⓘ) (Nedersaksisch: Doezebarg) is een stad (Hanzestad) en gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland met 11.081 inwoners.[1] De stad is gelegen langs de Gelderse IJssel en de Oude IJssel en maakt deel uit van de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen, voorheen de stadsregio Arnhem / Nijmegen.[2]

Doesburg
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Locatie van de gemeente Doesburg (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Vlag Gelderland Gelderland
Coördinaten 52° 1′ NB, 6° 8′ OL
Algemeen
Oppervlakte 12,96 km²
- land 11,53 km²
- water 1,43 km²
Inwoners
(1 januari 2024) 		11.081?
(961 inw./km²)
Bestuurs­centrum Doesburg
Belangrijke verkeersaders N317 N338 A348
Politiek
Burgemeester (lijst) Loes van der Meijs (VVD)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019) € 24.700 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019) € 198.000
WW-uitkeringen (2014) 54 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 6980-6984
Netnummer(s) 0313
CBS-code 0221
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website www.doesburg.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Doesburg
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Doesburg, zicht op de stad
Topografische gemeentekaart van Doesburg, september 2022
Stadhuis van Doesburg
Doesburg, de Waag
Martinikerk

Geschiedenis

bewerken

Doesburg ontving stadsrechten in 1237, een jaar later dan het nabijgelegen Doetinchem. Door de strategische ligging aan de uitmonding van de Oude IJssel in de Gelderse IJssel, is Doesburg lange tijd een belangrijke vestingstad geweest. Doesburg was een van de vijf stemhebbende steden binnen de Staten van het kwartier Zutphen. Tevens had Doesburg een belangrijke economische en bestuurlijke functie als hoofdstad van het Richterambt van Doesburg. De Martinikerk met de 94 meter hoge toren getuigt nog van de toenmalige voorspoed. Door allerlei oorzaken, waaronder de verzanding van de Oude IJssel, nam de welvaart in Doesburg na de 15e eeuw af.

In de Tachtigjarige Oorlog maakte Doesburg veel krijgsgeweld mee, zoals in het jaar 1572, toen de stad bezet werd door Geuzen onder leiding van Bernard van Merode en Willem IV van den Bergh van de week vóór Pinksteren tot oktober. De graaf van den Bergh had eerst toegang tot de stad gevraagd, en daarop had de magistraat enige afgevaardigden naar het Hof van Gelre gezonden hoe ze zich hierover moesten gedragen, maar eer het antwoord binnen was, hadden de Geuzen de stad al ingenomen en geplunderd.[3]

Vanaf 1586 kreeg Doesburg een vast garnizoen, gestationeerd in de Mauritskazerne (nu Mauritsveld). Op 31 juli 1606 trok de Spaanse veldheer Ambrogio Spinola op naar de stad om de Staatse veldheer Maurits van Nassau, de latere prins van Oranje, te misleiden, alsof hij Deventer wilde aanvallen, waarmee de IJssel werd bedreigd. Maurits trapte in de list en doorzag niet dat de beweging naar Doesburg een afleidingsmanoeuvre was; een Spaanse troepenmacht probeerde langs Almelo het Zwarte Water over te steken, maar werd verslagen in de Slag bij de Berkumerbrug. Op last van Maurits werden de Doesburger verdedigingswerken flink verbeterd en uitgebreid in de jaren 1606-1629.[4]

In 1672 werd Doesburg belegerd en veroverd door de Fransen; zij bezetten de stad tot 1674. Hierna kreeg Doesburg uitgebreide 17e-eeuwse vestingwerken naar ontwerp van Menno van Coehoorn, maar veranderde in een slaperig provinciaal vestingstadje.

In de negentiende eeuw werd het derhalve beschreven als een niet erg florerende stad die met een stagnerende economie en een teruglopende bevolking te maken had. Bestuurlijke instellingen, zoals de rechtbank, hielden de stad enigszins draaiende, al was het op een laag pitje. De culturele elite heerste met de predikanten, juristen en medici als grootste groepen. De beroepssector was weinig dynamisch: zelfs de economische beroepen, zoals de gasfabrikant en wijnhandelaar, waren weinig ondernemend. Er heerste geen sfeer waarin nieuwe initiatieven ontwikkeld konden worden. Het was in feite de vraag of in het Doesburgse milieu de energieke ondernemer wel kon aarden. In de loop van de negentiende eeuw hebben honderden mensen Doesburg verlaten. Het stadje zou de blik niet op de toekomst hebben, maar op het verleden.[5]

Doesburg zou tot na de Tweede Wereldoorlog in deze lethargische toestand blijven. Dit had ook zijn voordelen, de historische binnenstad met zijn vele monumenten bleef goed bewaard. De stad werd daarom in 1974 als beschermd stadsgezicht aangewezen.

Tweede Wereldoorlog

bewerken

Begin Tweede Wereldoorlog werd Doesburg redelijk snel ingenomen door het Duitse leger. Over verzet in Doesburg is weinig terug te vinden. Op 20 april 1944 is de stad echter het toneel van een vuurgevecht tussen de Duitse Sicherheitsdienst en ondergrondse strijders van de KP-Aalten in en om de drogisterij van Philip Gastelaars aan de Koepoortstraat. Tijdens de schietpartij wordt de KP-commandant gedood en daarna worden uiteindelijk de andere drie mannen en ook gastheer Gastelaars gearresteerd. De knokploeg was onderweg naar Noord-Brabant om wapens op te halen, maar kreeg tijdens de heenreis steeds meer in de gaten dat hun Nederlandse chauffeur en contactman hen in een Duitse val liet lopen. Vandaar hun besluit om een pauze voor beraad in te lassen bij de "goede Nederlander" Philip Gastelaars in Doesburg. Voor de Doesburger liep het ook verkeerd af: hij werd een dag later op het terrein van de SS-opleidingsschool "Avegoor" bij Ellecom "op de vlucht doodgeschoten".[6] [7].

Begin oktober 2021 werd op de stadsmuur langs de Kraakselaan een plaquette onthuld ter herdenking van de heldhaftige daad van de jonge Doesburger Gerrit Vermeulen om op 16 april 1945 met gevaar voor eigen leven - zich in de duisternis een weg te banen naar de Canadese legereenheid bij Drempt, die op het punt stond om Doesburg te bevrijden.[8] Na ongeveer 5 jaar bezetting werd Doesburg bevrijd, helaas hebben de Duitsers de Martinikerk, de Mauritskazerne, de watertoren en de molen opgeblazen.

Naoorlogse ontwikkelingen

bewerken

Omdat Doesburg tot 1923 officieel een vestingstad was, was stadsuitbreiding niet mogelijk. Na de Tweede Wereldoorlog werd de stad snel uitgebreid. De toren van de Martinikerk was in 1945 opgeblazen, maar werd in de jaren 50 en 60 herbouwd. In de jaren 50 werd aan de oostelijke zijde van de stad de wijk Molenveld gebouwd. In de jaren zestig volgde de wijk De Ooi. Ten zuiden van de Oude IJssel volgde in de jaren 70 en 80 de wijk Beinum, recent is ten zuiden van Beinum de wijk Beinum-West gebouwd. Aan het begin van de 21e eeuw is aan de IJsselkade een nieuwe woonwijk verrezen van 44 woningen en 124 appartementen onder architectuur van de Italiaanse architect Adolfo Natalini. In 2007 is daar begonnen met de bouw van een hotel met appartementen.

 
Doesburgsche mosterd

Bezienswaardigheden

bewerken

Monumenten

bewerken

Op het gebied van de archeologie en de monumentenzorg werkt de gemeente Doesburg samen met de gemeente Zutphen. Doesburg telt meer dan 150 rijksmonumenten, 6 gemeentelijke monumenten en andere bezienswaardigheden, zie de

 

Kaart van de oude vesting Doesburg.

Toerisme

bewerken

Ten noorden van Doesburg bevinden zich diverse campings waar in het seizoen ruim 4000 bezoekers verblijven. Ook de historische binnenstad met diverse musea en vele monumenten trekt ieder jaar weer duizenden toeristen. Grote toeristentrekkers zijn de Gildehof, de Doesburgse Mosterdfabriek en 'De Waag', naar verluidt de oudste horecagelegenheid van Nederland en het Arsenaal, voormalig middeleeuws klooster en wapenopslag uit 1309, nu in werking als multifunctioneel centrum met onder andere een Grand Café. Iedere eerste zondag van de maand wordt de Culturele Zondag in de historische binnenstad georganiseerd.

Economie

bewerken

Industrie

bewerken

Aan de noordzijde van de stad, parallel aan de N317, ligt het bedrijventerrein Verhuellweg. Ten oosten van de wijk Beinum, naast de provinciale weg N338, liggen de bedrijventerreinen Beinum-Oost en Beinum-West. Langs de Gelderse IJssel is een ijzergieterij gevestigd.

Doesburg staat bekend om zijn mosterd, en inwoners worden ook wel spottend “mosterdpotten” genoemd.[bron?] De oudste vermelding over een mosterdmaker dateert uit 1457 en betreft Gosen Momme, die in het bezit was van een mosterdmolen. In 1865 zijn zes mosterdmakers actief in Doesburg. Tegenwoordig huisvest Doesburg één mosterdfabriek. Tijdens de jaarlijkse Mosterd Muziekdag gaan Doesburgse horecaondernemers met elkaar de strijd aan om de beste mosterdsoep.

Winkelen

bewerken

In de binnenstad bevinden zich winkels die op vrijdagavond koopavond hebben. De weekmarkt is er op woensdagmorgen van 8.00 tot 12.30 uur. De weekmarkt vindt plaats op de Kloostertuin.

Evenementen

bewerken

Doesburg is jaarlijks het decor voor enkele grote evenementen. Naast de Doesburgse Koningsdag die uit de wijde omgeving bezoekers trekt, is er ieder jaar in augustus een grote fotograficabeurs, in juni is er een kermis, in juli de braderie en het straattheaterfestival Doesburg Binnenste Buiten (het grootste gratis evenement van Oost-Gelderland), eind september/begin oktober is er de Hanze City Trail het hardloop- en wandelevenement dat door gebouwen en langs monumenten in Doesburg gaat,[9] in november is ieder jaar de intocht van Sint-Nicolaas aan de grote nieuwe IJsselkade van Doesburg. Dit betrof in 1995 zelfs de landelijke intocht van Sinterklaas.

Naast deze evenementen vinden begin juni de Hanzefeesten en Sint-Maartensmaaltijd plaats. Tijdens dit gecombineerde evenement wordt de historische binnenstad omgetoverd in een middeleeuws tafereel en worden oude ambachten gedemonstreerd. In de Martinikerk vindt de traditionele Sint-Maartensmaaltijd plaats, terwijl op het kerkplein een curiosamarkt gehouden wordt. De maaltijd wordt georganiseerd door de Stichting Manifestaties Martinikerk Doesburg (SMMD) en de Hanzefeesten door de stichting Hanzefeesten Doesburg.[10] Al deze activiteiten zijn gratis toegankelijk.

Onderwijs

bewerken
  • ODBS de Wetelaar
  • MKC Anne Frank
  • Kindcentrum de Horizon

Sport

bewerken

Politiek

bewerken

Gemeenteraad

bewerken

De gemeenteraad van Doesburg bestaat uit 15 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:

Gemeenteraadszetels
Partij 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2022
Stadspartij Doesburg - - 2 3 3 4 5
PvdA/GroenLinks - - - - - 3 3
SP 4 5 6 4 3 2 2
VVD 3 3 2 2 2 2 2
D66 2 1 1 1 2 2 2
CDA 3 3 1 2 2 2 1
PvdA 3 3 3 2 2 - -
GroenLinks - - - 1 1 - -
Totaal 15 15 15 15 15 15 15

College van B & W

bewerken

De coalitie van Doesburg bestaat sinds de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 uit de Stadspartij, de VVD en het CDA. Het college van burgemeester en wethouders bestaat uit burgemeester Loes van der Meijs - van der Laar, Birgit van Veldhuizen (Stadspartij Doesburg), Bart Elbers (VVD) en Stan Hillenaar (CDA).

Op 1 oktober 2023 trad VVD-wethouder Rob Gossink af. Hij wordt opgevolgd door Bart Elbers.

Op 18 december 2015 is Loes van der Meijs - van der Laar benoemd tot burgemeester van Doesburg. Zij is daarmee de eerste vrouwelijke burgemeester van Doesburg.

Zij volgde Gosse Noordewier (PvdA) op die gedurende ruim een jaar waarnemend burgemeester van Doesburg was na het overlijden van burgemeester Kees Luesink op 27 december 2014.

Bekende Doesburgers

bewerken

Geboren in Doesburg

bewerken

Andere bekende personen uit Doesburg zijn de commissaris van de Koning in Gelderland Clemens Cornielje, de latere burgemeesters Niels Joosten (Doetinchem), Elbert Roest (Laren, N-H), Henk Aalderink (v/h Bronckhorst) en Arno Frankfort (diverse gemeenten). Verder zijn de oud-profvoetballers Paul Bosvelt, Rob Das en Bas Leferink afkomstig uit Doesburg. Voormalig Tweede Kamerlid Agnes Kant was tot 1998 op lokaal niveau politiek actief in Doesburg en woont daar nog steeds. De beeldhouwer Ad van den Brink is woonachtig in Doesburg. Ook de kunstenaar Tino Goedings werkte vanuit Doesburg.

Overleden in Doesburg

bewerken

Verkeer en vervoer

bewerken

Doesburg is bereikbaar via de A348, de N317 en de N338.

Doesburg is per bus bereikbaar met Arriva en Breng via:

  • Lijn 26 Arnhem - Velp - Doesburg - Dieren
  • Lijn 27 Arnhem - Velp - Lathum - Giesbeek - Doesburg - Keppel - Doetinchem
  • Lijn 29 Arnhem - Velp - Rheden - Doesburg - Keppel- Doetinchem

Aangrenzende gemeenten

bewerken
   Aangrenzende gemeenten   
                 Bronckhorst 
             
   Rheden    
           
   Zevenaar               

Foto's

bewerken
  •  
    Grote of Martinikerk vanaf de Bleekerskade
  •  
    Passi d'Oro (2006) van kunstenaar Roberto Barni op de IJsselkade
  •  
    Gasthuisstraat met links de Waag en op de achtergrond de Gasthuiskerk
  •  
    Kerkstraat met op de achtergrond de Waag en links de Martinikerk
  •  
    Verlengde Bleekersgracht en Bleekerskade met uitzicht op de Saltpoortdijk
  •  
    Monumentaal pand
  •  
    Modern straatzicht
  •  
    IJssel vanaf de brug
  •  
    Bedrijfsterrein van Rotra Forward
  •  
    Beeld Oma met kleinkind van Theo Renirie

Zie ook

bewerken
Zie de categorie Doesburg van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Doesburg&oldid=68254795"