Wikipedia

Ede (gemeente)

gemeente in Gelderland, Nederland

Ede (Geluidsfragment uitspraak (info / uitleg); Nedersaksisch: Ee) is een gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland, te vinden op de westflank van de Veluwe en de zuidelijke Gelderse Vallei. De gemeente Ede beslaat zo'n 32.000 hectare. Binnen dit grondgebied liggen behalve de hoofdplaats Ede de woonkernen Bennekom, Deelen, Ederveen, Harskamp, Hoenderloo (deels), De Klomp, Lunteren, Otterlo en Wekerom alsmede enkele buurtschappen. Ede werkt met de gemeenten Rhenen, Wageningen, Veenendaal, Barneveld, Nijkerk, Scherpenzeel en Renswoude samen in het regionaal samenwerkingsverband Regio Foodvalley.

Ede
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Locatie van de gemeente Ede (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Vlag Gelderland Gelderland
COROP-gebied Flag of Veluwe.svg Veluwe
Coördinaten 52° 3′ NB, 5° 40′ OL
Algemeen
Oppervlakte 318,62 km²
- land 318,18 km²
- water 0,44 km²
Inwoners
(31 januari 2023) 		122.140?
(384 inw./km²)
Bestuurscentrum Ede
Belangrijke verkeersaders A12 A30 N224 N304 N310 N781 N801 N804
Spoorlijnen: Rhijnspoorweg, Kippenlijn
Station(s) Ede Centrum, Ede-Wageningen, Lunteren en Veenendaal-De Klomp
Politiek
Burgemeester (lijst) René Verhulst (CDA)
Economie
Gemiddeld inkomen (2012) € 26.000 per huishouden
Gem. WOZ-waarde (2014) € 263.000
WW-uitkeringen (2014) 34 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 6710-6718, 6720-6721, 6730-6733, 6740-6741, 6744-6745, 6877
Netnummer(s) 026, 0318, 0342
CBS-code 0228
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website www.ede.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Ede
Bevolkingspiramide (2022)
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Kaart van een deel van de gemeente Ede in 1867.
Topografische gemeentekaart van Ede, september 2022
Oude Kerk in Ede

GeschiedenisBewerken

Op 1 januari 1812 werden Bennekom, Lunteren en Otterlo als drie zelfstandige gemeentes van Ede afgesplitst. Al op 1 januari 1818 werden deze gemeentes weer herenigd met Ede. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd er in Lunteren een comité gevormd dat wilde dat Lunteren een zelfstandige gemeente zou worden. Na een afwijzing van de minister van Binnenlandse Zaken in 1946 stierf het plan een stille dood.[1]

GeografieBewerken

De gemeente heeft in totaal 122.140 inwoners (31 januari 2023, bron: CBS). In 1850 had de gemeente 9.004 inwoners en 100 jaar later 45.896.[2] In februari 2013 werd de grens van 110.000 inwoners gepasseerd.[3]

Het aantal kippen in de gemeente Ede is het grootste van alle Nederlandse gemeenten, te weten 3,6 miljoen kippen (2020).[4]

WoonplaatsenBewerken

Woonplaats (BAG) Inwoners 2021[5]
Ede 76.750
Bennekom 15.270
Lunteren 13.775
Ederveen 3.685
Harskamp 3.545
Wekerom 2.715
Otterlo 2.215
De Klomp 460
Deelen 40
Hoenderloo (*) 50

* gedeeltelijk (grootste deel ligt in de gemeente Apeldoorn).

Overige kernenBewerken

Buurtschappen en andere onofficiële kernen:

LandschapBewerken

Ede kenmerkt zich door een verscheidenheid aan landschappen. Door de situering op de grens van Veluwse stuwwallen vindt men er bossen, heidevelden, en zandverstuivingen. Ede en Bennekom zijn ontstaan op de stuwwalrand, aangezien het hooggelegen gebied kansen bood ter overleving; hoge (droge) heidelandschappen voor schapen, laaggelegen weiden voor het overige vee, met daartussen de gebieden waar akkerbouw plaatsvond. Waar in eerste instantie van een nomadenbestaan (vanaf zo'n 3000 v.Chr.) sprake was voor het Veluwse volk, is men later door verschillende oorzaken op vaste plaatsen gaan wonen en is een bestuurlijk centrum gevormd.

BezienswaardighedenBewerken

MonumentenBewerken

In de gemeente is een groot aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, en oorlogsmonumenten, zie:

PolitiekBewerken

GemeenteraadBewerken

Verkiezingsuitslagen en samenstelling van de Edese gemeenteraad vanaf 1982. Zie voor eerdere uitslagen (vanaf 1946) de pagina 'Historische uitslagen gemeenteraadsverkiezingen Ede'.

Partij 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2022
SGP 5 6 6 6 6 6 6 6 7 7 7
ChristenUnie1 2 2 3 4 5 5 6 6 6 6 6
GemeenteBelangen Ede 1 2 2 4 3 2 4 4 5 55 5
D66 1 1 3 3 1 1 1 2 4 33 4
CDA 12 11 11 8 8 10 8 7 6 6 4
Burgerbelangen Ede - - - - - - - 1 2 2 3
GroenLinks2 - - 2 2 3 3 3 3 2 4 3
VVD 9 7 5 6 7 5 5 6 4 4 2
PvdA4 5 7 5 4 5 4 6 4 3 1 2
Mens en Milieu Ede - - - - - - - - - - 1
Democratische Partij Ede (DPE)7 - - - - - - - - - 1 1
Forum voor Democratie - - - - - - - - - - 1
Edese Jaap - - - - - 1 - - - - -
REde'98 - - - - 2 - - - - - -
Liberaal Ede/Leefbaar Ede - - - - - 2 - - - - -
Progressief Ede 2 1 - - - - - - - - -
Totaal 37 37 37 37 39 39 39 39 39 39 39

1 Deed t/m 1998 mee als combinatie RPF/GPV
2 Deed t/m 2014 mee als combinatie GroenLinks-Progressief Ede
3 D66 behaalde bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 3 zetels. Twee raadsleden splitsten zich echter af en gingen verder onder de naam EdeNU.[6]
4 De uitslagen voor 1946 betreffen de SDAP, de voorloper van de Partij van de Arbeid
5 In 2019 beëindigde GemeenteBelangen de samenwerking met mw. Wijnsouw. Zij maakte echter bekend haar zetel niet op te geven.[7]

6 De uitslagen voor 1946 betreffen de Roomsch-Katholieke Staatspartij, de voorloper van de Katholieke Volkspartij

7 Voorheen Democratische Kiezers Ede (DKE). DKE maakte eind 2021 bekend met Fractie Wijnsouw en EdeNU samen te gaan in Democratische Partij Ede.[8]

 
Jachthuis Sint-Hubertus in het Nationaal Park De Hoge Veluwe
 
Landgoed Hoekelum

College van burgemeester en wethoudersBewerken

Het college van burgemeester en wethouders wordt in de periode van 2022-2026 gevormd door een coalitie van SGP, ChristenUnie, GemeenteBelangen, CDA, en PvdA. (24 van de 39 zetels).

De voorzitter van het college van B&W is burgemeester:

Wethouders zijn:

  • Arnold Versteeg (SGP)
  • Leon Meijer (ChristenUnie)
  • Peter de Pater (GemeenteBelangen)
  • Jan Pieter van der Schans (CDA)
  • Karin Bijl (PvdA)

VerkiezingsgeografieBewerken

De gemeente Ede wordt in politieke voorkeur gekenmerkt door een vrij grote tegenstelling tussen enerzijds de dorpen aan de rand van de Gelderse Vallei en anderzijds de stad Ede en het dorp Bennekom. De dorpen in de Gelderse Vallei zijn overwegend gereformeerd en stemmen in meerderheid op SGP en in mindere mate ChristenUnie. Alleen het toeristische en overwegend liberale dorp Otterlo vormt een uitzondering. In de plaats Ede zelf daarentegen stemt 'slechts' een kwart en in Bennekom zelfs maar een vijfde van de bevolking op deze partijen.

Stemmenaandeel SGP + ChristenUnie per deelgemeente
Gemeenteraad
2006 		Tweede Kamer
2006 		Gemeenteraad
2010 		Gemeenteraad
2014 		Deelgemeente
67,1% 48,2% 69,9% 68,6% Wekerom
57,9% 41,0% 59,9% 55,7% Harskamp
57,9% 36,6% 61,9% 65,6% Ederveen / De Klomp
42,8% 31,7% 47,0% 49,2% Lunteren
28,4% 20,2% 29,2% 31,0% GEMEENTE EDE (gemiddelde)
23,1% 16,5% 23,3% 25,1% Ede
21,8% 14,4% 18,5% 19,4% Otterlo
19,8% 14,5% 19,3% 21,9% Bennekom
8,6% 8,6% 5,0% 11,1% Hoenderloo / Deelen
64,3% 84,5% 60,2% 61,3% OPKOMST (gemiddelde in de gemeente)
Bron: gemeente Ede

De grote verschillen in percentages tussen de verkiezingen voor de gemeenteraad en de Tweede Kamer zijn te verklaren door twee factoren. Enerzijds komen christelijke kiezers trouwer op dan niet-christelijke kiezers, waardoor hun stemmenaandeel hoger is bij een lagere opkomst. Anderzijds bracht een deel van de traditionele achterban van SGP en ChristenUnie bij de Tweede Kamerverkiezingen een strategische stem op het CDA van de eveneens gereformeerde Balkenende uit, waardoor het CDA in 2006 een fors hoger aandeel stemmen behaalde: 20,7% bij de gemeenteraadsverkiezingen tegenover 32,8% bij de Tweede Kamerverkiezingen.

Het dorp Wekerom is landelijk gezien een van de grootste SGP-"bolwerken".

JongerenraadBewerken

Sinds oktober 2008 is er ook een jongerenraad actief binnen de gemeente. Deze jongerenraad bestaat uit 15-25 jongeren tussen de 14 en 24 jaar. De jongerenraad functioneert als klankbord voor de gemeenteraad en brengt zelf gevraagd en ongevraagd advies uit.[9]

KindercollegeBewerken

Ede heeft sinds juli 2018 een Kindercollege, bestaande uit een kinderburgemeester en vier kinderwethouders. In het Kindercollege zitten kinderen uit groep zes, zeven en acht. Zij mogen twee jaar lang hun ideeën én de ideeën van hun klasgenoten vertellen aan het echte College van Burgemeester en Wethouders en de gemeenteraad.[10]

Referendum koopzondagBewerken

Op 10 juni 2015 vond het eerste referendum in de geschiedenis van Ede plaats. De gemeente organiseerde dit referendum om de mening van de inwoners te peilen over de mogelijke openstelling van winkels op zondag. De opkomst was 45,1%.[11]

In het referendum gaven inwoners antwoord op drie vragen:

1. Moet de gemeente Ede het mogelijk maken dat alle winkels in de hele gemeente Ede open kunnen op zon- en feestdagen?

% Ede Bennekom Lunteren Ederveen, De Klomp Harskamp Wekerom Otterlo Gemeente
Nee 45,83 56,1 85,8 93,1 86,6 91,9 64,6 57,1
Ja max. 12 12,7 12,4 3,4 1,8 2,7 1,1 9,2 10,4
Ja 41,5 31,6 10,8 5,1 10,7 7,0 26,2 32,5

2. Moet de gemeente Ede het mogelijk maken dat de supermarkten/bouwmarkten in de verschillende woonkernen open kunnen op zon- en feestdagen?

% Ede Bennekom Lunteren Ederveen, De Klomp Harskamp Wekerom Otterlo Gemeente
Nee 40,4 51,4 84,2 92,7 85,5 90,5 64,2 52,5
Ja max. 12 8,5 8,7 3,1 1,6 3,0 1,5 7,2 7,2
Ja 51,2 39,8 12,7 5,7 11,5 8,0 28,6 40,3

3. Moet de gemeente Ede het mogelijk maken dat alle winkels in Ede Centrum open kunnen op zon- en feestdagen?

% Ede Bennekom Lunteren Ederveen, De Klomp Harskamp Wekerom Otterlo Gemeente
Nee 42,5 53,1 83,9 92,1 84,8 90,4 61,5 53,9
Ja max. 12 14,4 13,5 4,3 2,5 3,4 1,7 9,6 11,8
Ja 43,1 33,4 11,8 5,5 11,8 7,9 28,9 34,3

De gemeenteraad besloot op 9 juli 2015 dat vanaf zondag 12 juli 2015 winkels in de hele plaats Ede elke zondag open mogen zijn. In alle andere dorpen in de gemeente Ede moeten de winkels dicht blijven.

 
Het gemeentehuis van Ede

PartnerstadBewerken

Aangrenzende gemeentenBewerken

   Aangrenzende gemeenten   
 Renswoude (U)       Barneveld       Apeldoorn 
             
 Veenendaal (U)    
           
 Rhenen (U)       Wageningen
Renkum  		     Arnhem 

LiteratuurBewerken

Peter van Beek: Verhaal van Ede, uitg. gemeente Ede; 2020

Zie de categorie Ede, Netherlands van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ede_(gemeente)&oldid=64069399"