Deze pagina geeft een overzicht van alle uitgelichte artikels en/of afbeeldingen op het portaal Moderne Tijd. Voor elke week van het jaar is er zo'n artikel en/of afbeelding. Voel u vrij om deze te bewerken door de bijhorende bewerk-link te volgen.
Uitgelicht deze week (45)
kaart met de ligging van de telegraafkabel
De trans-Atlantische telegraafkabel was een kabel die Europa via de Atlantische Oceaan met Noord-Amerika verbond. Met deze kabel kon men via morse-code binnen enkele minuten tussen Europa en Noord-Amerika communiceren. Zoals met alle nieuwe technieken had dit ook enkele onverwachte effecten. Er werd onder andere fraude gepleegd door een informatie-voorsprong op de beurzen.
Tussen 1857 en 1866 vonden er 3 mislukte pogingen plaats tot het leggen van deze kabels.
Toen de Britse ingenieur Brunel in 1866 het legendarische stoomschip Great Eastern tot kabellegger ombouwde werd het project met succes beëindigd. Het spreekt voor zich dat deze operatie over heel de wereld veel aandacht trok. Toch bleef dit een hele moeilijke klus omdat in die tijd rubber nog niet bestond, men kon toen alleen maar guttapercha gebruiken om de kabels te bekleden.
Tegenwoordig is deze techniek voorbijgestreefd en maakt men gebruik van glasvezelkabels en satellieten om te communiceren.
De Duitse troepen in gevecht met de Herero, een schilderij van Richard Knötel (1857-1914)
De Namibische Genocide (1904) is door de Verenigde Naties aangemerkt als de eerste genocide van de 20e eeuw. De genocide heeft aan de meerderheid van de Herero- en de Namabevolking in de toenmalige kolonie Duits-Zuidwest-Afrika het leven gekost. Tussen 1904 en 1908 zijn circa 80.000 mensen omgekomen tijdens hevige gevechten en onder erbarmelijke omstandigheden in concentratiekampen. Deze periode werd in het verleden aangeduid als de opstand van de Herero en de Hottentotten (Nama) tegen de Duitsers.
Eugene Christophe beklimt de Galibier tijdens de 5e etappe van de tour de france van 1912
Ronde van Frankrijk is de Nederlandse vertaling van Tour de France (ook wel de Tour genoemd), een meerdaagse wielerwedstrijd die een ronde maakt door een deel van Frankrijk maar in toenemende mate ook door andere landen gaat. De Tour de France is ontstaan in 1903 en werd destijds georganiseerd door Henri Desgrange, hoofdredacteur van het tijdschrift L'Auto, naar een idee van zijn jonge medewerker Georges Lefèvre, directeur van de allereerste Tour (1903). De Tour is sindsdien uitgegroeid tot de belangrijkste, meest veeleisende en eervolste wielerwedstrijd van het jaar.
Het Empire State Building is gebouwd naar aanleiding van een "competitie" tussen Walter Chrysler, van de Chrysler Corporation, en John Raskob, oprichter van General Motors. Het doel van de competitie was om te zien wie het eerst het hoogste gebouw ter wereld kon bouwen. Om de strijd te winnen zocht John Raskob in 1929 een groep investeerders bij elkaar en samen hebben zij de opdracht gegeven tot de bouw van deze wolkenkrabber.
Op 22 januari 1930 kon al worden begonnen met de bouw van de 381 meter hoge toren en mede door de gedrevenheid van de bouwvakkers was het gebouw al klaar op 1 mei 1931, dit was ruim voor de geplande datum.
Darwins werk zorgde voor een revolutie binnen de wetenschap, maar had ook invloed op maatschappij, filosofie en religie. De acceptatie van evolutie zette de mens neer als een diersoort, onderdeel van de natuur, in plaats van een boven de natuur staande levensvorm. Samen met de erfelijkheidsleer van Mendel vormt Darwins evolutietheorie tegenwoordig de basis van alle biologische kennis.
De veldtocht begon op 23 juni1812. Napoleon had kort tevoreneen laatste bod voor vrede gestuurd naar Sint-Petersburg. Hij kreeg echter nooit antwoord en dus gaf hij bevel om Russisch Polen binnen te trekken. Hij verklaarde: "Over twee maanden vraagt Rusland mij om vrede" ('Avant deux mois, la Russie me demandera la paix'). Dat bleek echter een misvatting.
Hij ontmoette aanvankelijk weinig weerstand en trok snel het vijandelijk gebied binnen. De Russische opperbevelhebber Barclay weigerde om te vechten ondanks het aandringen van Bagration. Verschillende malen probeerde hij een sterke defensieve positie op te zetten, maar elke keer bleek het oprukkende Franse leger te snel voor hem om zijn voorbereidingen te voltooien, waardoor hij steeds weer gedwongen was om zich terug te trekken. Dit wordt vaak een voorbeeld genoemd van de tactiek van de verschroeide aarde. Hierbij werden alle voorraden weggehaald en zelfs de waterputten vergiftigd, waardoor er in het Franse leger allerlei besmettelijke ziekten uitbraken. Napoleon werd door deze tactiek gedwongen om het gebied steeds verder binnen te gaan met gebrek aan voorraden en vele schermutselingen. Op 15 augustus, Napoleons verjaardag, trokken zijn troepen de rivier de Dnjepr over.
De Thames Tunnel is een tunnel onder de rivier de Theems in Londen tussen Rotherhithe en Wapping. Hij is elf meter breed, zes meter hoog en 396 meter lang. De tunnel ligt 23 meter onder het wateroppervlak van de rivier bij vloed.
Het is de eerste tunnel ter wereld onder een bevaarbare waterweg.
De tunnel was oorspronkelijk bedoeld voor koetsen maar door de hoge kosten bleek het niet meer mogelijk om de toeritten aan te leggen en werd er slechts aan elke zijde een trappenhuis gebouwd in de toegangsschachten. Het gebruik en de inkomsten bleven dan ook sterk achter bij de verwachtingen en de tunnel werd in 1869 in gebruik genomen als onderdeel van de East London Line van de metro van Londen.
De East London Line sloot op 23 December 2007 voor werkzaamheden voor de ombouw tot onderdeel van het London Overground netwerk.
Van 1937 tot 1943 was hij hoofdredacteur van de krant Die Transvaler. In die functie ijverde hij voor de culturele verheffing van de Afrikaners. Daarnaast nam zijn gedachtegoed antisemitische vormen aan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij uitgesproken pro-Duits en anti-Brits.
De LZ129 Hindenburg, genoemd naar de Duitse veldmaarschalk en later rijkspresident Paul von Hindenburg, was de grootste zeppelin ooit gebouwd. Men bouwde deze zeppelin zo groot, vanwege de plannen het (iets zwaardere) helium te gaan gebruiken, in plaats van het gangbare (maar zeer explosieve) waterstof. Vanwege de politieke situatie leverden de Verenigde Staten echter geen helium aan Duitsland, waarna men besloot de LZ129, net als zijn voorgangers, alsnog te vullen met waterstof.
De eerste commerciële vaart van de Hindenburg was in 1936. Het luchtschip bereikte Amerika in 61,5 uur. In de periode daarna voer men tien keer naar Amerika, en zeven keer naar Rio de Janeiro in Brazilië. In totaal werd met de Hindenburg 337 000 kilometer afgelegd tussen de ingebruikname in 1936, en het fatale ongeluk op 6 mei1937.
Monet schilderde vooral de landschappen uit de omgeving waar hij woonde. In Argenteuil het beroemde veld met klaprozen, en in Giverny scènes uit de beroemde tuin van Monet, die later een toeristische trekpleister is geworden.
Het schilderij "Impression, soleil levant" uit 1872 werd oorspronkelijk geridiculiseerd door de kunstkritiek en door het publiek, en gaf aanleiding tot de naam 'Impressionisme'. Dit werk was tentoongesteld in de op last van Napoleon III geopende 'Salon des Refusés', waar toen nog andere dergelijke werken hingen, die geweigerd waren voor de toonaangevende 'Salon de Paris'. Het publiek kwam in grotere aantallen naar deze salon van de 'geweigerden', dan naar de officiële salon, al was het maar om de spot te drijven met deze nieuwlichters, maar uiteindelijk zouden de geweigerden algemene erkenning krijgen.
Bloedige Zondag, demonstranten vluchten weg voor tsaristische troepen. Afbeelding uit Sovjet propagandafilm uit 1925.
Bloedige Zondag (Russisch: Кровавое воскресенье, Krovavoe woskresenije) vormde het begin van de Russische Revolutie van 1905, die gericht was tegen tsaarNicolaas II. Toen het nieuws van de nederlaag in de Russisch-Japanse Oorlog bekend werd, ging het volk, onder leiding van priester Georgi Gapon, de straat op. De demonstranten eisten van de tsaar veranderingen om het lot van de boeren en arbeiders te verbeteren.
Ruim honderdduizend mensen deden aan de demonstratie mee en de massa werd steeds luidruchtiger en wilder. De ordestrijdkrachten verloren hun zelfbeheersing.
Jugendstil is een kunststroming die tussen 1880 en 1914 op verschillende plaatsen in Europa in zwang was, voornamelijk als reactie op het vormvervagende impressionisme. De jugendstil manifesteerde zich vooral in gebruiksvoorwerpen (glaskunst, plateel, sieraden, meubels etc.), de architectuur en de schilderkunst. De stroming kende een korte maar hevige bloeitijd. In West-Europa was de stijl ruim voor 1910 al verleden tijd, in het oosten kon ze wat langer overleven.
De aanduiding jugendstil gaat terug op de de naam van het weekblad Die Jugend dat vanaf januari 1896 in München verscheen. Voor verwante stromingen die in elders in Europa tot bloei kwamen zijn ook andere termen in gebruik, waarvan er een, art nouveau, evenals jugendstil een overkoepelende term is geworden. Art nouveau blijft over het algemeen voorbehouden aan België en Frankrijk, terwijl jugendstil wordt gekoppeld aan Oostenrijk en Duitsland. In het Nederlands zijn beide aanduidingen in gebruik, waarbij de Franse aanduiding art nouveau ook in de vertaling nieuwe kunst wordt gebruikt voor de uitingsvormen van de stijl in Nederland zelf. Daarnaast wordt ook in spottende zin ook gesproken van slaolie-, spaghetti- of vermicellistijl. Benamingen voor andere lokale varianten zijn de Oostenrijkse Secession, de Engelse modern style of Liberty style het Catalaanse modernisme en de Russische stil modern.
Toen hij leraar was in Elgin raakte hij onder de indruk van het werk van de Duitse natuurkundige Hermann von Helmholtz op het gebied van geluid en elektriciteit en begon hij onderzoek te doen naar de elektrische overdracht van geluid. In Boston zette hij – naast het geven van onderwijs – zijn onderzoek verder. Hij richtte zich voornamelijk op het zichtbaar maken van spraak en hoopte, door zijn anatomische kennis, een nieuw telegraaftoestel te maken die meerdere berichten tegelijkertijd kon versturen.
De beurskrach (of -crash) van 1929 was de eerste beurskrach met wereldwijde catastrofale gevolgen en begon in New York. Hierna volgde de Grote Depressie.
De wereld, en met name de Verenigde Staten, beleefde in de jaren 20 van de twintigste eeuw een hoogconjunctuur. Als gevolg hiervan stegen de koersen van aandelen en andere effecten tot enorme hoogten, aandelen werden op de beurs veel meer waard dan redelijk was. De onderliggende economie was echter ongemerkt in kracht verminderd, zonder dat dit op de beurs tot uiting kwam. Beleggers verkeerden in euforie, en de prijzen van de aandelen werden steeds maar verder opgejaagd, dit tegen alle economische logica in.
Op 30 juni1908 vond in Toengoeska (nu Evenkië, hetgeen sinds 2007 bestuurlijk onderdeel is van de kraj Krasnojarsk) in Siberië een enorme explosie plaats bij de rivier de Stenige Toengoeska, die bekendstaat als de Toengoeska-explosie of Grote Siberische Explosie. Bij de explosie werden vele bomen ontworteld in een omtrek van 30 tot 40 kilometer. Over de oorzaak van de explosie wordt nog veel gespeculeerd, mede doordat deze in een zeer afgelegen gebied plaatsvond; de meest geaccepteerde verklaring is de ontploffing van een meteoriet op circa 8 kilometer boven het aardoppervlak.
De schaarse ooggetuigen in het zeer dunbevolkte gebied zagen een vuurbal uit de hemel neerdalen en in de lucht exploderen. Dit ging gepaard met een zeer harde knal. Door de kracht van de explosie werden bomen in de omgeving ontworteld en mensen en dieren weggeblazen. De explosie was op vele kilometers afstand (meer dan 200 km) van ground zero te voelen.
Mohandas Karamchand Gandhi (Devanagari: मोहनदास करमचन्द गांधी, Gujarati: મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી) (Porbandar, 2 oktober1869 – New Delhi, 30 januari1948) was een Indiaaspoliticus. Zijn bijnaam 'mahātmā' is Sanskriet voor "grote ziel". Ook werd en wordt hij in India vaak Bapu genoemd, wat "vader" betekent en waarmee men probeert aan te geven dat hij de "vader" is van het huidige India en het Indiase volk.
Na een rechtenstudie in Engeland vertrok Gandhi naar Zuid-Afrika, waar hij zich voor de Indiase bevolkingsgroep inzette. Na terugkeer in India werd hij leider in de Indiase onafhankelijkheidsstrijd. Mahatma Gandhi was een van de grondleggers van de moderne staat India en voorstander van het actieve geweldloosheid als middel voor revolutie.
Gandhi zette zich ook in voor verzoening tussen hindoes en moslims in India. Hij werd in 1948 te New Delhi vermoord door een extremistische hindoe.
Zijn geboortedag wordt gevierd als Gandhi Jayanti, een dag waarop mensen van vele gezindten hun held herdenken. Bij een bescheiden monument Raj Ghat, pal aan de rivier de Yamuna in New Delhi, wordt dan zijn favoriete lied Raghupati Raghava gezongen en wordt op de ouderwetse wijze katoen gesponnen.
Het kanaal heeft geen sluizen omdat beide zeeën hetzelfde niveau hebben. Het bestaat uit een strook met verschillende passeermogelijkheden. Ieder jaar onderneemt een 15.000-tal schepen de elf tot zestien uur durende tocht door het Suezkanaal. Dat was in 2000 ongeveer 14% van het totale tonnage van de wereldscheepvaart.
Het belang van het kanaal is zeer groot. Schepen uit de noordelijke Atlantische Oceaan moesten voorheen om het continent Afrika heen varen om de Indische Oceaan te bereiken, en vice versa. Sinds het Suezkanaal bestaat, is dit niet meer nodig. Ook kan men volledig om Afrika heen varen omdat het nu een 'los' continent is. Het kanaal werd in 1869 geopend.
De oorspronkelijke titel is Uncle Tom's Cabin or Life among the Lowly. In het Nederlands is het ook uitgegeven als De Negerhut en als De hut van Oom Tom.
Het boek vertelt over de lotgevallen van een aantal slaven in en om een plantage in de Amerikaanse staat Kentucky. Onder hen zijn Eliza en vooral Oom Tom, slaven van de vriendelijke plantagebezitter Shelbey. Het verhaal begint op het moment dat hun leven ruw verstoord wordt door de financiële situatie van Shelbey, die zich gedwongen ziet Oom Tom en Eliza's zoontje te verkopen. Het boek beschrijft de poging van Eliza om met haar zoontje te vluchten. Intussen vlucht Eliza's man George ook - hij is slaaf van een andere eigenaar en wordt door zijn meester mishandeld. Oom Tom verzet zich niet tegen de verkoop. Hij wordt de Mississippi af gescheept, in de richting van de gevreesde katoenplantages en komt uiteindelijk in handen van de bullebak Simon Legree, die de volgzame slaaf doodmartelt.
De kerk is in aanbouw sinds 1882. Tijdens en na de Spaanse Burgeroorlog heeft de bouw een paar jaar stilgelegen. Het grootste gedeelte van de kerk is nog in aanbouw of zelfs niet eens. Een nog niet gebouwde centrale hoofdtoren van 170 meter hoog, omringd door vier kleinere torens, zal Christus tussen de evangelisten voor moeten gaan stellen. De huidige officiële opleverdatum is in 2026, maar velen denken dat het werk nooit voltooid zal worden. De bouw duurt inmiddels al zo lang, dat de voltooide gedeelten al zijn aangetast en gerenoveerd moeten worden.
De architect die de Sagrada Família heeft ontworpen is Antoni Gaudí, de bedenker van meerdere andere karakteristieke bouwwerken in Barcelona (onder meer Casa Batlló en Park Güell). Omdat Gaudí voorganger is van het Catalaans modernisme, is de kerk daar nu het belangrijkste symbool van. Het Catalaans modernisme is nauw verwant aan de Jugendstil en dient dus niet verward te worden met het Modernisme.
Turkije werd een seculiererepubliek met Mustafa Kemal als eerste president en partijvoorzitter van de CHP (Cumhuriyet Halk Partisi = Republikeinse VolksPartij) (1923-1938). Zijn politieke ideeën worden het kemalisme genoemd. Hij zorgde voor een nieuwe grondwet en maakte Ankara de nieuwe hoofdstad van Turkije. Ook voerde hij verregaande sociale en politieke hervormingen door. Zijn grootste hervorming is de scheiding van kerk en staat. En hij voerde ook bijvoorbeeld familienamen in en liet het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse.
Het Vichy-regime vormde de regering in Frankrijk gedurende de periode 1940-1944 tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze tijdelijke regering, die onder leiding stond van maarschalkPhilippe Pétain, en zich État français noemde, zetelde in de stad Vichy en bestuurde het zuidoostelijk deel van Frankrijk. Het regime werd berucht vanwege zijn collaboratie met de Duitse nazi's en de Italiaanse fascisten.
Pétain volgde Paul Reynaud op als premier op 16 juni 1940, tijdens de Slag om Frankrijk. Op 22 juni werd in zijn naam door generaal Huntzinger te Compiègne een wapenstilstand met nazi-Duitsland ondertekend. De overeenkomst voorzag in het opdelen van Frankrijk. Duitsland bezette het noorden en westen van Frankrijk en de kust van de Atlantische Oceaan. Het resterende deel - twee vijfde van Frankrijk, plus de Franse koloniën (waaronder Madagaskar) - zou worden bestuurd door de Franse regering, met Vichy als hoofdstad. De Franse marine moest blijven of zich begeven naar havens waar die in vredestijd hun thuisbasis hadden, ook al lagen die, zoals Brest, in bezet gebied. De Duitsers waren immers bang dat de Franse marine en de Franse koloniën anders in Britse handen zouden vallen. Alle Franse joden moesten worden overgedragen aan Duitsland. Het Franse leger werd verkleind tot honderdduizend manschappen in de 'vrije' zone en alle Franse krijgsgevangenen bleven in gevangenschap.
Poster door Theodorus Henricus Adolf Molkenboer uit 1918
Het vrouwenkiesrecht is het actief en passief kiesrecht van vrouwen.
Algemeen vrouwenkiesrecht werd voor het eerst ingevoerd in 1893 in Nieuw-Zeeland.
Tot het begin van de 20e eeuw mochten in Nederland alleen mannen stemmen, als ze voldeden aan bepaalde eisen. Het passief kiesrecht voor vrouwen werd in 1917 ingevoerd, tegelijk met het algemeen kiesrecht voor mannen. Actief kiesrecht voor vrouwen kwam pas in in 1922.
In België waren onder andere Marie Popelin en Emilie Claeys voorvechtsters van het vrouwenstemrecht. In de grondwetsherziening van 1921 werd het algemeen enkelvoudig stemrecht ingevoerd; dit systeem huldigde het principe van "één man, één stem". Vrouwen kregen enkel stemrecht op gemeentelijk niveau, grootoorlogsweduwen mochten echter ook op nationaal niveau hun stem uitbrengen. Er werd een artikel in de grondwet opgenomen dat bepaalde dat het vrouwenkiesrecht in een bijzondere wet kon worden goedgekeurd. Dit zou pas gebeuren na de Tweede Wereldoorlog in 1948.
Karl Heinrich Marx (Trier, 5 mei1818 – Londen, 14 maart1883) was een Duitse denker die belangrijke invloed heeft gehad op de (politieke) filosofie, de economie, de sociologie en de historiografie; hij was een van de grondleggers van de arbeidersbeweging en een centrale figuur in de geschiedenis van het socialisme en het Communisme. Marx woonde en werkte in Duitsland, Frankrijk, België, Nederland en Engeland. Hij had een bewogen leven, dat hij deelde met zijn vrouw Jenny von Westphalen en met zijn grote vriend Friedrich Engels, die hem - onder andere financieel - zijn hele leven heeft gesteund en die na de dood van Marx belangrijke werken van hem persklaar maakte.
Als Marx' belangrijkste werk wordt meestal Das Kapital (of in het Nederlands: Het Kapitaal) beschouwd. Daarnaast is zijn Communistisch Manifest (met Friedrich Engels) wereldberoemd.
Sir Rowland Hill bedacht het idee om de afzender van poststukken vooraf te laten betalen in plaats van het gebruik om de ontvanger hiervoor verantwoordelijk te houden. Ook wilde Sir Rowland het systeem van tarieven vereenvoudigen. Tot de uitgifte van de Penny Black werd het tarief vastgesteld naar aanleiding van de afstand die het poststuk moest overbruggen. Het idee achter de Penny Black was om één standaardtarief van 1 penny in te voeren voor poststukken tot een bepaald gewicht, de zogenaamde penny postage.
Chopin werd geboren in het dorp Źelazowa Wola in het Hertogdom Warschau, als zoon van een Poolse moeder en een uitgeweken Franse vader. In zijn vroege levensjaren stond hij bekend als een wonderkind op de piano. In november 1830, twintig jaar oud, vertrok hij naar het buitenland. Als gevolg van de onderdrukking ten gevolge van de Novemberopstand in Polen (1830-1831) was hij een van de vele uitgewekenen tijdens de 'Grote Emigratie'.
Het enorme "Crystal Palace" werd in 9 maanden voltooid.
De Great Exhibition (te vertalen als Grote Tentoonstelling), ook wel bekend als de Crystal Palace Exhibition, was een internationale tentoonstelling die werd gehouden in Hyde Park, Londen, van 1 mei tot en met 15 oktober1851. Het was de eerste in een serie van wereldtentoonstellingen over cultuur en industrie. Zes miljoen mensen, destijds gelijk aan een derde van de gehele Britse bevolking, bezochten de tentoonstelling.
De Rijksdagbrand was een brand op 27 februari1933, waarbij het Duitse Rijksdaggebouw in Berlijn grotendeels uitbrandde. De Nederlandse communist Marinus van der Lubbe is als dader opgepakt, vervolgd en geëxecuteerd, maar er wordt betwist of hij de brand heeft gesticht, en of hij hierbij is geholpen.
De avond van maandag 27 februari 1933 bemerkten suppoosten diverse kleine brandjes in het Rijksdaggebouw. De brandweer werd op de hoogte gesteld. Om kwart over negen troffen ze Van der Lubbe aan zonder bovenkleding in de grote vergaderzaal, die al in lichterlaaie stond. Dat het brandstichting betrof was hiermee een uitgemaakte zaak, nu de dader op heterdaad betrapt werd. Hitler, die op dat moment een intiem diner had met Goebbels en diens vrouw, werd opgebeld en vertrok in alle haast naar de Rijksdag. Göring was reeds ter plaatse met de brandweer en schreeuwde dat dit het begin was van een communistische revolutie.
In 1910 werden er weer verkiezingen gehouden. Zijn belangrijkste tegenstrever was de liberale kandidaat Francisco I. Madero. Madero genoot veel steun van de bevolking, maar volgens de officiële verkiezingsuitslag had Díaz haast unaniem gewonnen. Madero zou in het gehele land slechts een paar honderd stemmen gekregen hebben. Dit was zo duidelijk verkiezingsfraude, dat Madero opriep tot een opstand tegen Díaz. Madero vluchtte naar Texas waar hij het Plan de San Luis Potosí ter omverwerping van Díaz uitwerkte. De opstand begon op 20 november om 6 uur 's avonds. Dit was het begin van de Mexicaanse Revolutie. Vijf maanden later was het regeringsleger verslagen en Díaz vluchtte.
De Golden Gate Bridge (letterlijk de Goudenpoortbrug) is een hangbrug in Californië over de Golden Gate, een zeestraat tussen de Baai van San Francisco en de Grote Oceaan. Toen de brug voltooid was in 1937, was het de langste hangbrug van zijn tijd en werd het daarmee een symbool voor San Francisco en de Verenigde Staten. Voordat met de bouw van de brug was begonnen, voer er een veerpont tussen de twee kanten. De bouw begon op 5 januari 1933 en heeft $35 miljoen gekost.
Neutraal Moresnet of kortweg Moresnet was een dwergstaatje met een oppervlakte van 344 hectare (ongeveer 2x zo groot als het huidige dwergstaatje Monaco). Het lag ongeveer zeven kilometer ten zuidwesten van Aken. Moresnet bestond van 1816 tot 1920, en grensde aan Nederland en Pruisen. Na 1839, toen België onafhankelijk was geworden van Nederland, grensde Moresnet aan België, Pruisen en op het vierlandenpunt de Vaalserberg ook aan Nederland.
Zorro (Spaans voor vos) is de naam van een personage uit vele boeken, films en tv-series. In alle gevallen betreft het een gemaskerde held die onrecht en corruptie bestrijdt in het door een Spaanse gouverneur bestuurde, tot Mexico behorende Californië van het Oude Westen.
Het personage werd gecreëerd door de Amerikaanse "pulp"-schrijver Johnston McCulley (1883-1958) in de roman The Curse of Capistrano, die in 1919 in afleveringen verscheen in het tijdschrift "All-Story Weekly".
In 1920 verscheen de film The Mark of Zorro, met in de hoofdrol Douglas Fairbanks Sr.; door het succes daarvan werd de roman heruitgegeven met als titel eveneens The Mark of Zorro. Johnston McCulley zou later, vooral in de jaren 1930 en -40 nog tientallen Zorro-verhalen schrijven voor verschillende tijdschriften onder meer "Argosy" en "West".
Duitse en Britse soldaten ontmoeten elkaar op het Niemandsland
Een van de meest bijzondere momenten tijdens het bloodvergieten gedurende de Eerste Wereldoorlog was Kerstmis 1914. Deze korte periode is ingegaan als een van de laatste aantoonbare momenten van allesoverheersende humaniteit in oorlogssituatie. Op dat moment had de oorlog al aan honderdduizenden mensen het leven gekost. De troepen hadden zich ingegraven in loopgraven en bestookten elkaar dagenlang met granaten. Alleen met kerst 1914 gebeurde er iets merkwaardigs. In plaats van beschietingen over en weer klonk er op sommige plaatsen aan het front gezang uit beide loopgraven. Soldaten raakten daarmee zo vertrouwd dat zij zelfs bij de vijand Kerstmis vierden in de loopgraaf, rondom een kerstboom, en werden er cadeaus uitgewisseld. De dag erna volgde zelfs een voetbalwedstrijd in het niemandsland, die de Duitsers overigens wonnen. Deze merkwaardige situatie leidde tot grote woede van de legerleiding en duurde slechts enkele dagen; waarna de oorlog weer werd hervat.
Victoria's regeerperiode werd gekenmerkt door een grote uitbreiding van het Britse Rijk; tijdens deze periode bereikte het zijn hoogtepunt, onder haar regering was het Britse Rijk het grootste rijk uit de geschiedenis. Ze regeerde over gebieden in alle werelddelen.
Haar kinderen en kleinkinderen ging huwelijken aan die bijna alle Europese vorstenhuizen aan elkaar verbond, ze kreeg daardoor de bijnaam the grandmother of Europe (de grootmoeder van Europa). Ze was de laatste vorst van Groot-Brittannië uit het huis Hannover. Haar zoon en opvolger, koning Eduard VII, was een vorst uit het huis Saksen-Coburg en Gotha.
De Olympische Zomerspelen van de XIe Olympiade werden in 1936 gehouden in Berlijn, Duitsland. Hoewel de Spelen aan Berlijn werden toegekend voordat de Nazi's aan de macht kwamen in Duitsland, zag de overheid de Spelen als een uitgelezen mogelijkheid om haar fascistische ideologie uit te dragen. Hoewel Duitsland de Spelen domineerde, werden de overwinningen door atleten van andere landen gezien als een weerlegging van de racistische Nazi-filosofieën. In het bijzonder gold dit voor de vier gouden medailles van de zwarte Amerikaan Jesse Owens.
De superioriteit van het Reich kwam ook tot uiting in de immense infrastructuur die voor de Spelen uit de grond was gestampt: er was een schitterend nieuw stadion gebouwd ten westen van het Slot Charlottenburg met plaats voor wel honderdduizend toeschouwers. Daarnaast bevond zich het zwembassin met plaats voor maar liefst twintigduizend toeschouwers.
Hitler volgde het Olympisch handvest tot de letter op en beloofde geen enkele toespraak te houden tijdens de Spelen. Verder liet hij ook geen rassendiscriminatie toe op de Spelen. Getuige hiervan was de opname van de joodse schermster Helene Mayer in de Duitse schermploeg.
Caféterras bij nacht, ook bekend als Terrasse du café le soir, Place du forum, Arles, is een schilderij van de NederlandsekunstschilderVincent van Gogh dat hij maakte in Arles, Frankrijk in september 1888. Van Gogh gebruikte olieverf op doek. Het schilderij is 81 bij 65,5 cm en bevindt zich in het Kröller-Müller Museum in Otterlo. Vincent Van Gogh bracht zijn nieuwe impressies over het zuiden van Frankrijk naar voren op het schilderij van een café in Arles, dat nu Café van Gogh heet. De stijl van het schilderij is typisch Van Gogh met warme kleuren en perspectief.
De Vrijstaat werd in het jaar 1885 door Leopold II opgericht. Op de Conferentie van Berlijn verwierf hij hiervoor toestemming van de andere Europese landen. Hij had verschillende redenen om een kolonie te verwerven:
persoonlijke geldingsdrang
ambitie om België te verfraaien
economische en financiële macht van België vergroten alsook het internationaal prestige
de angst dat België zonder kolonie zou overblijven bij de 'Scramble for Africa'.
De Belgische regering zat echter niet te wachten op een kolonie. Daarnaast was niet iedereen ervan overtuigd dat een kolonie wel zo winstgevend en voordelig was als anderen beweerden.
Op 18 oktober1908, nadat er in de pers alarmerende berichten verschenen waren over de door Leopolds zetbazen in de kolonie begane gruwelen (volkerenmoord, slavernij, ontvoeringen, martelen, verkrachtingen, onthoofdingen en het afhakken van handen), werd het gebied onder internationale druk door de Belgische staat geannexeerd, waarop het de naam Belgisch-Congo kreeg.
Absint werd voor het eerst commercieel geproduceerd door Henri-Louis Pernod in 1805. Hij had het recept voor de drank eerder gekocht van de Franse arts Ordinaire, die te paard door de ZwitserseJura trok om zijn panacees te slijten. Hoewel van oorsprong een volksdrank, werd absint in de 19e eeuw vooral populair onder kunstenaars, die het de bijnaam De Groene Fee gaven.
Absint werd in het begin van de 20e eeuw in diverse Europese landen verboden, wegens de vermeende hallucinogene werking en neurotoxiciteit van het bestanddeel thujon. Aanleiding tot het verbod was onder andere het tragische geval van de Zwitserse alcoholist Jean Lanfray, die na overmatige alcoholconsumptie, waaronder twee glazen absint, zijn gezin uitmoordde.
In het jaar 1902 deden Robert Falcon Scott en Ernest Shackleton een poging de geografische zuidpool te bereiken, waarbij ze tot 82°17′ ZB kwamen. In 1907 probeerde Shackleton het opnieuw. Het slaagde wederom niet - hij kwam tot 88°23' ZB - maar zijn expeditie bereikte wel de geomagnetische zuidpool en bovendien bereikte hij als eerste het Antarctisch Plateau.
Vier jaar later vertrokken expedities van Scott en de NoorRoald Amundsen ongeveer tegelijkertijd met als doel de pool te bereiken. Amundsen was de Brit te snel af en op 14 december1911 stond er voor het eerst een mens op de pool. Scott bereikte de pool ongeveer een maand later, waar hij tot zijn teleurstelling ontdekte dat Amundsen hem voor was geweest. Scott en zijn metgezellen overleefden de tocht terug niet.
In 1914 probeerde Shackleton het continent over te steken, maar deze poging mislukte. In 1929 slaagde Richard Evelyn Byrd daar wel in met een vliegtuig.
De Spaans-Amerikaanse Oorlog vond in 1898 plaats tussen Spanje en de Verenigde Staten. De Verenigde Staten steunden de Cubaanse opstandelingen tegen de Spaanse kolonisator en grepen de ontploffing van het Amerikaanse slagschip Maine in de haven van Havana aan om militair te interveniëren. Ook veroverden de VS de Filipijnen op de Spanjaarden, evenals Guam en Puerto Rico. De Spaans-Amerikaanse oorlog ruimde de laatste resten op van het eens zo machtige Spaanse imperium en markeerde het begin van de imperialistische politiek van de Verenigde Staten in Latijns-Amerika.
Rechtsonder de MarollenHet Justitiepaleis van Brussel is het belangrijkste gerechtsgebouw in België. Het is opgetrokken in eclectische stijl, op vraag van Koning Leopold II. Dit gigantische gebouw wat ontworpen was door Joseph Poelaert was in de 19de eeuw het grootste overheidsgebouw ter wereld. Op 31 oktober 1866 werd de eerste steen gelegd en het paleis werd op 15 oktober 1883 ingewijd. Uiteindelijk kostte het 45 miljoen BEF, inclusief het meubilair. Poelaert is in 1879 overleden en zag dus de voleinding van zijn levenswerk nooit. Het Justitiepaleis werd op 3 mei 2001 als monument beschermd bij gouvernementeel besluit.
Nadat hij van de Charterhouse School afkwam, diende Baden-Powell van 1876 tot 1910 in het Britse leger in India en Afrika. In 1899, tijdens de Tweede Boerenoorlog in Zuid-Afrika, verdedigde hij succesvol de stad Mahikeng. Gebaseerd op zijn verkenners-ervaringen ontwierp Baden-Powell een nieuw jeugdspel dat in 1908 uitkwam als boek Scouting for Boys. Terwijl hij dit schreef, testte hij zijn ideeën en methodes tijdens een kamp op Brownsea Island dat op 1 augustus 1907 begon, en vandaag de dag wordt gezien als het begin van Scouting.
Nadat hij getrouwd was met Olave St. Clair Soames, gaven hij, zijn vrouw en zijn zus Agnes leiding aan scouts en de gidsen. Baden-Powell bracht zijn laatste jaren door in Nyeri, Kenia, waar hij in 1941 stierf.
The Great Dictator (1940) is een film geschreven, geregisseerd en gespeeld door Charlie Chaplin (voluit Sir Charles Spencer Chaplin). Het is vooral een satirische kijk op de toenmalige dictator Adolf Hitler, die in de film Adenoid Hynkel heet. Ook zien we een parodie op de dictator Mussolini die in de film Napolini wordt genoemd.
Chaplin speelt zelf twee rollen in The Great Dictator: die van een joodse kapper en die van de dictator (Hynkel). Dit is trouwens ook de eerste film waarin Chaplin spreekt. Hij heeft dit zo lang mogelijk gemeden, omdat hij bang was dat hij zou vervallen naar 'gewoon nog een komiek' als hij zou spreken.
De film viel bij veel mensen zeer in de smaak, maar bij anderen juist weer niet, omdat ze dachten dat Chaplin een communist was. Hitler heeft de film zelf ook gezien, en hem later opnieuw aangevraagd. Een vriend van Hitler vertelde tijdens een interview zelfs dat hij hartelijk om de film heeft gelachen.
Chaplin gaf overigens later toe, dat als hij wist wat Hitler later allemaal voor vreselijks zou doen, hij nooit deze (komische) film zou hebben gemaakt.
Eduard Douwes Dekker werkte als ambtenaar in Nederlands-Indië (het tegenwoordige Indonesië), waar, toen hij er op negentienjarige leeftijd aankwam, naar eigen zeggen zijn 'ziel ontwaakte', maar waar hij ook de vele wantoestanden zag onder verantwoordelijkheid van het Nederlandse koloniale bewind. Zijn bekendste werk is de kaderromanMax Havelaar, waarin hij - op basis van zijn eigen ervaringen - de behandeling van de plaatselijke bevolking door Nederlandse en Nederlands-Indische bestuurders aan de kaak stelde. In dit boek koos Dekker het pseudoniem Multatuli, Latijn voor 'ik heb veel (leed) gedragen' (multa tuli) en een verwijzing naar een beroemde passage uit de Tristia van Ovidius.
De Oorlog van 1812 was een militair conflict tussen enerzijds de Verenigde Staten en anderzijds Groot-Brittannië en haar Noord-Amerikaanse koloniën in het huidige Canada. De oorlog begon nadat Thomas Jefferson — president van de VS — buiten de Europese conflicten wilde blijven en zich wilde wijden aan de opbouw van de nieuwe natie die hij leidde (onder zijn bewind werd het VS-grondgebied verdubbeld). Groot-Brittannië wilde niets horen van dit neutraliteitsrecht en als reactie kondigde Jefferson een handelsembargo af.
In 1812 verklaarde Jeffersons opvolger James Madison de oorlog aan Groot-Brittannië met als hoofddoel de Indiaans-Britse coalitie te breken en heel Canada te veroveren—of zoals de Amerikanen het zagen: te bevrijden. Vandaar de andere in de VS gebruikelijke naam: de Tweede Onafhankelijkheidsoorlog. Tijdens deze oorlog, die niet echt volgens de wens van de VS verliep, werd op 27 april1813 York (het toenmalige bestuurscentrum van Canada en het latere Toronto) door de Amerikanen platgebrand; in de nacht van 24 op 25 augustus1814 werd Washington door de Britten bezet en werden verschillende publieke gebouwen, waaronder het Witte Huis, platgebrand.
De trans-Atlantische telegraafkabel was een kabel die Europa via de Atlantische Oceaan met Noord-Amerika verbond. Met deze kabel kon men via morse-code binnen enkele minuten tussen Europa en Noord-Amerika communiceren. Zoals met alle nieuwe technieken had dit ook enkele onverwachte effecten. Er werd onder andere fraude gepleegd door een informatie-voorsprong op de beurzen.
Tussen 1857 en 1866 vonden er 3 mislukte pogingen plaats tot het leggen van deze kabels.
Toen de Britse ingenieur Brunel in 1866 het legendarische stoomschip Great Eastern tot kabellegger ombouwde werd het project met succes beëindigd. Het spreekt voor zich dat deze operatie over heel de wereld veel aandacht trok. Toch bleef dit een hele moeilijke klus omdat in die tijd rubber nog niet bestond, men kon toen alleen maar guttapercha gebruiken om de kabels te bekleden.
Tegenwoordig is deze techniek voorbijgestreefd en maakt men gebruik van glasvezelkabels en satellieten om te communiceren.
Kaart van de wereld waarbij met kleuren de relatie tussen de landen en de Volkenbond wordt aangegeven
De Volkenbond (voorheen: Volkerenbond) werd op 25 januari1919 opgericht (eerste algemene vergadering op 10 januari1920) op basis van het Verdrag van Versailles en gevestigd in Genève, met de intentie om via een supranationale organisatie 'een einde aan alle oorlogen' te maken. In haar grootste vorm (1934-1935) kende de Volkenbond 58 aangesloten landen als leden. De Volkenbond werd opgeheven op 20 april 1946, één dag na haar laatste vergadering. De Verenigde Naties, die werd opgericht in 1945, is te beschouwen als de opvolger van de Volkenbond.
De Eerste Wereldoorlog waar Rusland in betrokken was leidde tot een spontane volksopstand in Moskou op 24 februari1917 die het begin was van de eerste fase van de Russische Revolutie. Hoewel de tsaristische garde tot dan toe elke opstand had neergeslagen, gebeurde dat deze keer niet. Integendeel, soldaten van de garde schoten hun eigen officieren neer en deden met de opstand mee. Een week later, op 2 maart, deed Nicolaas II gedwongen afstand van de troon ten gunste van zijn broer, Michaël II, en werd naar Jekaterinenburg verbannen.
In de nacht van 16 juli op 17 juli1918, toen het contra-revolutionaire leger van Koltsjak op het punt stond om Jekaterinenburg te veroveren, werd de hele tsarenfamilie, vader, moeder en vijf kinderen, geëxecuteerd op bevel van de lokale Sovjet. De lijken werden grotendeels verbrand en daarna in een mijnschacht gegooid. Hier bevindt zich nu het klooster van de heilige koninklijke martelaren.
De Grote Hongersnood (Engels: Great Famine, ook wel: Potato Famine) is de periode van voedselschaarste die Ierland tussen 1845 en 1850 trof. Voor hun voedselvoorziening waren de Ieren grotendeels afhankelijk van de aardappeloogst. Negentig procent daarvan was echter mislukt als gevolg van de aardappelziektePhytophthora infestans die veroorzaakt werd door monocultuur. Als gevolg van de voedselschaarste stierven meer dan een miljoen Ieren de hongerdood. Miljoenen anderen vluchtten naar Noord-Amerika. Waar de bevolking van Ierland in 1840 8 miljoen mensen bedroeg, was deze in het begin van de 20e eeuw rond de 3,5 miljoen door de directe en indirecte gevolgen van de Grote Hongersnood.
De eerste kernsplijtingsbommen werden gemaakt in de VS, waar in 1939 een project (het Manhattanproject) was gestart om een atoombom te ontwikkelen en om voldoende splijtbaar materiaal te produceren voor een bom.
Het Los Alamos-laboratorium, of Project Y, werd begin 1943 voor slechts één doel opgezet: een atoombom ontwerpen en bouwen. Amerikaanse wetenschappers haastten zich om de kracht van het atoom te ontsluiten. Er werd gevreesd dat ook Nazi-Duitsland aan een kernbom werkte. Dit was inderdaad zo, maar hun project is, hoewel er aanzetten toe waren gedaan, nooit goed van de grond gekomen. Bovendien bleek na de oorlog, toen de geallieerden de Duitse geleerden die er aan werkten ondervroegen, dat de nazi's op een verkeerd spoor zaten en dat ze nog jaren verwijderd waren van een werkend prototype.
De Titanic was het tweede van een drietal luxeschepen uit de Olympic-klasse, die een groot deel van het trans-Atlantisch verkeer moesten verwerken. De Titanic verging echter op zijn eerste reis. Het schip was eigendom van de rederijWhite Star Line, en werd gebouwd in Belfast. Tijdens de eerste reis van de RMS Titanic in april1912 kwam het schip in aanvaring met een ijsberg; een deel van de stuurboordzijde werd op verscheidene plaatsen doorboord, en binnen drie uur was het schip gezonken. 1522 opvarenden kwamen om het leven. Hoewel dit naar aantal slachtoffers niet de grootste scheepsramp in de geschiedenis is, is het wel de bekendste, vooral omdat het schip als "onzinkbaar" bekend stond.
In 1985 werd het wrak teruggevonden onder leiding van Robert Ballard, waardoor veel informatie over het schip en zijn fatale reis aan het licht kwam.
Na de Tweede Wereldoorlog werd in de Republiek China de Chinese Burgeroorlog tussen de Chinese Communistische Partij en de Kwomintang voortgezet. Aanvankelijk leek Chiang te winnen, in 1947 veroverde de Kwomintang zelfs triomfantelijk Mao's hoofdkwartier te Yan'an. Maar Mao met zijn Rode Leger was al vertrokken en zou de volgende 2 jaar kat en muis spelen met de Kwomintang die geleidelijk zijn steun verloor bij de bevolking en zijn soldaten liepen langzamerhand over. Eind 1948 had Chiang nog maar 1 miljoen man over en Mao's Rode Leger was gegroeid tot 1,5 miljoen man. In november 1948 koos Mao voor de aanval en Mukden viel en daarmee Mantsjoerije. In januari 1949 veroverde de communistische veldheer Lin BiaoBeijing. De burgeroorlog werd in september 1949 door de communisten gewonnen, in oktober 1949 proclameerde Mao vanaf de Tiananmen-poort de Chinese Volksrepubliek waarvan hijzelf president werd en Zhou Enlai premier.
De Zuiderzeewerken waren een project waarmee de Zuiderzee werd afgesloten tot IJsselmeer en deels werd ingepolderd. Ze behoren tot de grootste waterbouwkundige projecten die ooit zijn uitgevoerd. Van de publicatie van het plan van Cornelis Lely in 1891 tot aan de voltooiing van de dijk Enkhuizen – Lelystad in 1975 hebben de werken meer dan driekwart eeuw in beslag genomen.
In 1882 diende Tweede Kamerlid A. Buma een wetsvoorstel in om te onderzoeken of het mogelijk was de hele Zuiderzee droog te leggen. In de noordelijke provincies was men tegen het droogleggen van alleen het zuidelijk deel, omdat dat geen bescherming bood aan de noordelijke provincies.
Verzet leidde ertoe dat Buma zijn wetsvoorstel weer introk. Niet bij de pakken neerzittende zocht hij contact met P.J.G. van Diggelen, zoon van de opsteller van het ambitieuze plan Van Diggelen. Zij richtten op 4 januari 1886 de Zuiderzeevereniging op die moest gaan onderzoeken of het droogleggen van de hele Zuiderzee haalbaar was. Ingenieur Cornelis Lely leidde het onderzoek.
De Zuiderzeewerken waren een project waarmee de Zuiderzee werd afgesloten tot IJsselmeer en deels werd ingepolderd. Ze behoren tot de grootste waterbouwkundige projecten die ooit zijn uitgevoerd. Van de publicatie van het plan van Cornelis Lely in 1891 tot aan de voltooiing van de dijk Enkhuizen – Lelystad in 1975 hebben de werken meer dan driekwart eeuw in beslag genomen.
In 1882 diende Tweede Kamerlid A. Buma een wetsvoorstel in om te onderzoeken of het mogelijk was de hele Zuiderzee droog te leggen. In de noordelijke provincies was men tegen het droogleggen van alleen het zuidelijk deel, omdat dat geen bescherming bood aan de noordelijke provincies.
Verzet leidde ertoe dat Buma zijn wetsvoorstel weer introk. Niet bij de pakken neerzittende zocht hij contact met P.J.G. van Diggelen, zoon van de opsteller van het ambitieuze plan Van Diggelen. Zij richtten op 4 januari 1886 de Zuiderzeevereniging op die moest gaan onderzoeken of het droogleggen van de hele Zuiderzee haalbaar was. Ingenieur Cornelis Lely leidde het onderzoek.
.jpg)
.jpg)
.png)
_003.jpg)
