Wikipedia:Café Exact/Archief 2016

Zonsverduisteringen

Een collega heeft tientallen artikelen over zonsverduisteringen aangemaakt. Wat mij betreft mogen ze een plaats krijgen op Wikipedia, maar misschien is het handig dat iemand die er iets van kent even enkele bekijkt om na te gaan of ze ok zijn. Ze zijn voorlopig nog niet gemarkeerd als gecontroleerd. Queeste (overleg) 10 jan 2016 19:48 (CET)

Zo te zien is deze collega (JosOss) bezig met het overnemen en vertalen van de tabellen van NASA. Ik neem aan dat bij de bronloze artikelen desgevraagd een bron geleverd zal worden. Echter, als er niet meer in een artikel staat dan de basisgegevens, dan zie ik de encyclopedische waarde er niet van in. --BDijkstra (overleg) 11 jan 2016 10:50 (CET)

Zwaartekrachtgolven

Voor wie meer wil weten over de wetenschap achter het hoerageroep over de eerste waarneming van zwaartekrachtsgolven is hier de bijhorende referentie: B. P. Abbott et al. (LIGO Scientific Collaboration and Virgo Collaboration). "Observation of Gravitational Waves from a Binary Black Hole Merger;" Physical Review Letters vol. 116 nr. 6 (12 Feb. 2016), DOI:10.1103/PhysRevLett.116.061102 Die "et al." is niet overbodig want de lijst van auteurs is bijna drie bladzijden lang.

De volledige tekst van het artikel is online. Veel leesplezier. Klever (overleg) 12 feb 2016 15:02 (CET)

Zwaartekrachtgolven (2)

In het lemma Oppervlaktegolf (vloeistofdynamica) lees ik onder het kopje zeegolven:

Boven de 2 knopen vormen zich stabielere zwaartekracht(s)golven.

met een link naar zwaartekrachtgolven. Hoe moet ik dat duiden? – Maiella (overleg) 14 feb 2016 12:22 (CET)

Die link is incorrect. Een en:Gravity wave (= nl:?????) is een golf in/op een vloeistof die zich onder invloed van de zwaartekracht beweegt. Dat is heel wat anders dan een en:Gravitational wave (= Zwaartekrachtgolf). Mvg, Trewal 14 feb 2016 13:39 (CET)

De term 'zwaartegolven' wordt wel gebruikt. Ik weet niet hoe gangbaar die term is, maar het KNMI gebruikt die in ieder geval: [1]. Wellicht is er een meer gespecialiseerde vloeistofdynamicus in de zaal? Paul B (overleg) 14 feb 2016 18:32 (CET)

Reeks

Sinds enkele weken is er sprake van een fundamenteel verschil van inzicht in het op Wikipedia behandelen van het wiskundige begrip Reeks. Zie onder andere Overleg:Reeks (wiskunde), Overleg:Harmonische rij, de geschiedenis van het artikel Harmonische rij en Overleg gebruiker:Natuur12#Harmonische rij. Ik hoop dat er nog concensus kan worden bereikt, zodat er geen peiling noodzakelijk is. Bob.v.R (overleg) 20 dec 2015 15:00 (CET)

Het gaat mijnerzijds (Hesselp) om de opvatting dat in het lemma Reeks (wiskunde) te lezen moet zijn wat auteurs van wiskunde-teksten bedoelen als ze het woord 'reeks' gebruiken. Er is nog geen bron aangehaald waarin dit anders is dan dat die auteurs dan een wat in onbruik geraakt synoniem voor 'rij' gebruiken.

Daartegenover staat de opvatting dat die auteurs er allemaal naast zitten, omdat er een zelfstandig, van 'rij' afwijkend, 'wiskundig begrip reeks' bij wiskundigen in gebruik zou zijn; een begrip dat in het lemma Reeks omschreven staat als "de [eindige of oneindige] formele som (uitdrukking die een som voorstelt)". Nadere uitleg bij deze adacadabra is nergens te vinden. Zelfs wordt in het midden gelaten of het hier wel om een wiskundig begrip zou gaan, dan wel om een bepaalde schrijfwijze in formulevorm voor een - duister blijvend - wiskundig begrip. Hesselp (overleg) 26 dec 2015 12:02 (CET)

Het overleg verloopt tot heden bijzonder stroef. Diverse gebruikers, waaronder ik, hebben richting Hesselp suggesties gedaan die kunnen leiden tot een effectiever overleg en minder irritaties. Of Hesselp deze suggesties wenst over te nemen is voor mij nog niet duidelijk. Bob.v.R (overleg) 10 jan 2016 19:57 (CET)

Het grote struikelblok om tot inhoudelijke discussie te komen, is een absolute eis van Bob.v.R. Namelijk dat ik éérst moet verklaren dat in het gangbare spraakgebruik onder wiskundigen met 'reeks' steeds een ander wiskundig object bedoeld wordt dan met 'rij'. Pas daarna zegt hij in te willen gaan op mijn vraag wat volgens hem de inhoud is van dat begrip 'reeks'. In het huidige artikel staat een onbegrijpelijk definitie-zinnetje, zonder enige vermelding van bronnen. Hesselp (overleg) 18 feb 2016 16:20 (CET)

Celsius

In het artikel Celsius heb ik wat geschoven omdat de definiëring niet logisch was. Inhoudelijk is het artikel erg pover vergeleken met bijvoorbeeld de Engelse versie. Misschien iets voor een liefhebber met de juiste kennis om er wat meer van te maken. Een detail in de huidige versie begrijp ik niet: er staat een referentie naar "ideaal gas" wat ik niet kan plaatsen wat die doet m.b.t. tot de temperatuur van een vloeistof. Iemand die dat kan ophelderen? VanBuren (overleg) 2 mrt 2016 12:07 (CET)

De verwijzing naar ideaal gas, die niet essentieel was om e.e.a. duidelijk te maken, staat inmiddels niet meer in het artikel. Het had overigens niet direct betrekking op de temperatuur van een vloeistof. Zie voor de achtergrond van de oorspronkelijke opmerking de artikelen ideaal gas en Kelvin (eenheid). Richard 3 mrt 2016 11:12 (CET)

Piramidaal carbokation

Piramidaal carbokation is als nieuw artikel aangemaakt. Ziet er op het eerste gezicht OK uit, maar ik heb hier geen verstand van. Kan iemand er eens naar kijken? - ArjanHoverleg 9 mrt 2016 11:24 (CET)

koolstofdioxide smeltpunt

Een anon veranderde het smeltpunt in artikel koolstofdioxide: [2] naar 78 C. Even zoekend of dit correct zou kunnen zijn vond ik op de:Kohlenstoffdioxid dat "kein Schmelzpunkt bei Normaldruck". Volgens .pdf van het Vlietland College (volgens Binas) is het smeltpunt inderdaad 195 K (78 C). Welke is correct? VanBuren (overleg) 5 mrt 2016 17:51 (CET)

Mijn versie van BINAS (2004, 5e druk) geeft inderdaad 195K als smeltpunt (sublimatiepunt eigenlijk) van CO₂ onder standaarddruk (in het BINAS gedefinieerd als 1,01325x10⁵ Pa). Dat is -78 °C, niet 78 °C; de "anon" had ongelijk. Woudloper _overleg 5 mrt 2016 18:45 (CET)

Dan moet de parameter 'smeltpunt' leeg blijven, want zoals je zegt sublimeert koolstofdioxide bij atmosferische druk. Het smeltpunt dat er nu staat, is het tripelpunt: -56,6 °C en 5,19 bar, zie deze referentie van Dewiki. Wikiwerner (overleg) 5 mrt 2016 20:10 (CET)

@Woudloper: mijn fout wat betreft omrekening, maar de anon schreef –78. Dan had hij dus gelijk? @Wikiwerner: die link naar itrust.de geeft fout. VanBuren (overleg) 5 mrt 2016 20:37 (CET)

Bij mij werkt de link gewoon. Wikiwerner (overleg) 5 mrt 2016 21:27 (CET)

Geeft mij dit bericht: 404 - File or directory not found.. VanBuren (overleg) 5 mrt 2016 22:09 (CET)

Het is de tweede voetnoot van Dewiki. Misschien lukt het vanaf daar wel? Wikiwerner (overleg) 5 mrt 2016 22:14 (CET)

De zie deze referentie link geeft 404. In de Gas Encyclopedia, Gas properties Co2, Air Liquide staat -56.57 °C als smelttemperatuur in vaste toestand bij 1.013bar. Het triple point is op -56.56 °C. Kooktemperatuur is -78.45 °C in vloeibare toestand Vliegenmepper (overleg) 12 mrt 2016 10:30 (CET)

Ook daar wordt het tripelpunt genoemd: -56,56 °C en 5,187 bar. Bij lagere druk is er geen sprake van een smeltpunt, maar van een sublimatiepunt. Wikiwerner (overleg) 12 mrt 2016 12:51 (CET)

Dank Wikiwerner voor je reactie. Ik snap het eerlijk gezegd niet meer. In elk geval zou een duidelijke uitleg in het artikel wel nuttig zijn. Er staat nu wel een korte opmerking, maar een uitgebreidere uitleg kan hopelijk wat minder verwarring geven. Zou je dat willen doen? VanBuren (overleg) 12 mrt 2016 13:11 (CET)

P-T-diagram voor CO₂; standaarddruk (P = 1 bar) bevindt zich langs de horizontale as in deze grafiek, waar de vaste en gasvormige fases direct aan elkaar grenzen.

At your service! Wikiwerner (overleg) 12 mrt 2016 21:31 (CET)

Het BINAS geeft de situatie voor scholieren versimpeld weer. CO₂ heeft bij standaarddruk geen vloeibare fase: het gaat direct van gas naar vast (of van vast naar gas). De temperatuur waarbij dat gebeurt is blijkbaar -78 graden Celsius.

In werkelijkheid hangt het overgaan van de ene naar de andere aggregatietoestand niet alleen af van de temperatuur, maar ook van de druk. In een gesloten systeem (bv. een gasfles gevuld met CO₂) heeft een verandering in de temperatuur altijd een verandering van de druk tot gevolg (en wel volgens de wet van Gay-Lussac: P/T = constant, ofwel P1/T1 = P2/T2, mits V = constant). Om het gedrag van CO₂ ook onder andere omstandigheden dan standaarddruk (P = 1 bar) weer te geven is meer nodig dan een "smeltpunt" (een enkele temperatuur). De overgang van vast naar vloeibaar (en die van vloeibaar naar gas ook) is een relatie/functie tussen temperatuur en druk: dat is wiskundig dus niet een punt, maar een curve in een P-T-diagram (zie plaatje rechts).

Het zogenaamde tripelpunt waar de Duitse wiki naar verwijst is de minst ver van standaarddruk afliggende druk en bijbehorende temperatuur waarbij koolstofdioxide wel een vloeibare fase heeft. In gesloten systemen zal bij doorgaande verhitting (= toevoeging van energie aan het systeem) het systeem ook daadwerkelijk naar dit punt toe bewegen, langs de in de figuur gegeven P-T-curve tussen vast en gasvormig (die curve lijkt me de zogenaamde solidus). Er is daarom wel iets voor te zeggen dit punt te vermelden, maar we maken een encyclopedie voor algemeen gebruik, geen zo nauwkeurig mogelijk naslagwerk voor de wetenschap. Een bekend algemeen referentiepunt als het BINAS lijkt me voor Wikipedia daarom een bijzonder geschikte bron. Daarbij komt nog dat het alternatief een website zonder duidelijke status is (die bovendien niet langer lijkt te bestaan). Daarom is het n.m.m. beter de -78 °C te vermelden - maar dan wel als "sublimatiepunt" i.p.v. "smeltpunt", desnoods met een voetnoot waarin enige uitleg en het tripelpunt gegeven worden.

VanBuren heeft overigens gelijk dat de onderliggende theorie in thermodynamica en fysische chemie nog volstrekt onvoldoende in de Nederlandse Wikipedia behandeld wordt. Woudloper _overleg 12 mrt 2016 13:16 (CET)

Helium-3, mogelijk foutje

Ik geloof dat op de pagina Helium-3 de tweede vervalvergelijking een foutje bevat. Op de overlegpagina heb ik hierover een opmerking gemaakt. Wie kan er uitsluitsel over geven? Pingel (overleg) 8 apr 2016 21:44 (CEST)

Volgens deze referentie op Enwiki ondergaat lithium-4 protonemissie i.p.v. bèta(+)-emissie. Ik heb het aangepast. Bedankt voor de oplettendheid! Wikiwerner (overleg) 8 apr 2016 22:51 (CEST)

Tritum en kernfusie

Zou iemand met verstand van zaken eens willen kijken naar deze en deze bewerking op Kernfusie en deze en deze op Tritium. Ik heb dat niet, maar puur de taal van de toevoeger (in alle vier de gevallen dezelfde) doen sterk denken aan een eigen agenda. Toth (overleg) 11 apr 2016 00:13 (CEST)

Ziet eruit als promo voor de Fusor. Dat artikel heeft dezelfde anoniem geschreven en is onlangs verwijderd bij deze sessie. Het is onzin dat alle tritium in de atmosfeer binnen de kortste keren op is. Het wordt namelijk steeds weer aangezuiverd door de kosmische straling, tot zo'n hoeveelheid waarbij er evenveel tritium ontstaat door de kosmische straling als dat er verdwijnt door radioactief verval. Waarom zouden we ons anders nog druk hoeven te maken om radon in huis, met een halfwaardetijd van 4 dagen? Daarnaast kan tritium op meerdere manieren geproduceerd worden, zie en:Tritium. Wikiwerner (overleg) 11 apr 2016 20:05 (CEST)

Gravitational anomaly

In mijn kladblokruimte ben ik het artikel over de Grote Aantrekker aan het herschrijven. In Engelstalige bronnen kom ik de term gravitational anomaly tegen. Kan iemand mij helpen met het vinden van een vertaling? maarten|overleg 7 sep 2016 17:15 (CEST)

Zwaartekrachtsanomalie? Of is dat te simpel gedacht? Richard 7 sep 2016 17:21 (CEST)

Die vertaling kwam (als zwaartekrachtanomalie) ook als eerste in mij op, maar het is iets anders. Ik heb geen natuurkundige achtergrond en kan er weinig over uitleggen zonder fouten te maken. Hier staat een uitleg. Ik wil in het artikel niet per se ingaan op wat het is, ik zoek puur een Nederlandstalige term. maarten|overleg 7 sep 2016 17:30 (CEST)

Da's inderdaad wat anders (de waarschuwing op de Engelstalige pagina doet mij vermoeden dat er meer mensen zijn die deze fout maken). Ik zou in het Nederlands zo snel geen bijvoeglijk naamwoord weten van 'zwaartekracht' (want dat is waar het feitelijk op neerkomt). 'Gravitationeel' staat niet in de officiële woordenlijst. Richard 7 sep 2016 17:40 (CEST)

Kijk eens naar de Sloveense en Roemeense interwiki's; daar gebruiken ze dezelfde term voor beide begrippen met haakjes ter disambiguatie. Aan de andere kant bestaat gravitationele tijddilatatie ook al. --bdijkstra (overleg) 7 sep 2016 18:42 (CEST)

In dat geval zou je gravitationele anomalie kunnen gebruiken, Maarten. Richard 7 sep 2016 19:30 (CEST)

Oké, kies ik daarvoor. Dank voor jullie inbreng. maarten|overleg 7 sep 2016 21:10 (CEST)

De nada. Overigens zie ik dat op de huidige pagina over de Grote Aantrekker wel degelijk [[zwaartekrachtanomalie|gravitationele anomalie]] gebruikt wordt ;) Richard 8 sep 2016 09:22 (CEST)

Isotopen van ijzer

Er zitten een paar verschilletjes tussen de Nederlandse en de Engelse lijst van ijzerisotopen.

• 45Fe: volgens ons een halfwaardetijd van 4,9 ± 1,5 ms, volgens de Engelstaligen 1.89 ± 0.49 ms. Bovendien hebben zij een andere vervalprocedure en restproducten.
• 52Fe: Wij geven als vervalproduct 52Mn op, zij 52mMn. Die middelste m slaat natuurlijk op metastabiel, misschien moeten we dat woord eens ergens toevoegen als verklaring.
• 63Fe: kernspin staat op de Engelse Wikipedia tussen haakjes, met onderaan als verduidelijking: "Spins with weak assignment arguments are enclosed in parentheses". Bij ons worden die haakjes ook gebruikt, behalve bij 63Fe, en bovendien ontbreekt bij ons wat die haakjes betekenen. Ook ons gebruik van toleranties tussen haakjes wordt niet uitgelegd.
• Ander probleem: oorspronkelijk stond er: "De meest voorkomende isotoop van ijzer, ijzer-56, is één van de stabielste bekende isotopen." Dit werd later veranderd in "één van de meest stabiel bekende" en nog weer later in "één van de meest stabiele en bekende". Nu staat er dat dat isotoop zeer stabiel is en bovendien erg bekend, wat ik betwijfel. De oorspronkelijke betekenis is verdwenen, bedoeld werd dat het isotoop als zeer stabiel bekend staat.

Mijn naslagwerk is oud en ook niet zo stabiel meer, dus ik wijzig even niets aan bovengenoemde getallen. W.D. Sparling (overleg) 26 sep 2016 19:47 (CEST)

Fe-45: hier een oude pagina (2007) die 4,9ms meldt, hier een pagina met nieuwere referenties die 1,89 meldt. Beide pagina's beweren gegevens van Wolfram Research te gebruiken, dus de gegevens zijn veranderd. --bdijkstra (overleg) 26 sep 2016 20:16 (CEST)

(bwc) Bedoeld was oorspronkelijk vermoedelijk "een van de stabielste isotopen die bekend zijn", wat volgens mij correct is als je naar bindingsenergie of massadefect kijkt. Het gebruik van het woord 'stabiel' is potentieel wel wat verwarrend overigens, want een isotoop duiden we doorgaans aan met 'stabiel' of 'instabiel' al naar gelang of hij vervalt. We koppelen daar niet echt een mate van (in)stabiliteit aan.

Een bruikbare actuele bron die algemeen toegankelijk is, lijkt me de Chart of Nuclides die wordt gehost door het National Nuclear Data Center op BNL: [3]. Dit is de meest uitgebreide volledig geëvalueerde informatie die ik daar kon vinden: [4] (mocht die link niet permanent zijn, ga dan naar http://www.nndc.bnl.gov/ensdf/ en vul "45Fe" in. Vink vervolgens 'ADOPTED LEVELS' aan en klik op 'View in web format').

Fe-45 vervalt volgens die bron door hetzij het uitstoten van twee protonen (ca. 70%, naar Cr-43, dat zelf ook niet stabiel is) hetzij elektronenvangst en/of β⁺-verval (max. 43%, naar Mn-45). Dat laatste wordt echter snel gevolgd door opnieuw het uitstoten van een of meer protonen (β-delayed proton emission). Maar Mn-44 zie ik nergens terug, dus ik vermoed dat dat dan een fout is geweest (mogelijk ook een verkeerde interpretatie door de schrijver van ons artikel) of verouderde informatie. Dit soort systemen is moeilijk te meten vanwege de korte vervaltijd gekoppeld aan het feit dat dit ding zoveel protonen heeft dat het niet het vervalproduct is van een stabielere moedernuclide, en dus alleen door middel van kernreacties in situ kan worden geproduceerd, in ongetwijfeld zeer kleine hoeveelheden ("Observed 17 ⁴⁵Fe decay events", en daar wil je dan al die informatie uit halen...). Dat zou dus ook een algemeen probleem kunnen zijn met de heel erg exotische nucliden in dit soort artikelen: het is verdraaid moeilijk om daaraan te meten, dus tien jaar later kunnen de getallen en zelfs de veronderstelde vervalwijzen er heel anders uitzien.

Merk op dat de link een vervaltijd van 1,89 ms geeft, wat overeenkomt met het Engelstalige artikel (behalve dan dat die luiaards ±0,49 ms suggereren terwijl het +0,49/−0,21 is ;)). Wat er ook niet bij wordt verteld in het Engelstalige artikel, is dat dit een gewogen gemiddelde is van nogal uiteenlopende experimentele waarden: 4,7(+3,4/−1,4) ms, 3,2(+2,6/−1,0) ms, 1,6(+0,5/−0,3) ms en 3,5(+1,6/−0,8) ms. Nieuwere, nog niet geëvalueerde data is er ook, [5] en die informatie komt wat de vervalkanalen betreft overeen met het Engelstalige artikel. Ik vermoed dan dat de in ons artikel opgegeven vervaltijd een verouderde waarde is (de gelinkte bron dateert uit 1999) en het vervalkanaal via Mn-44 is ofwel een fout geweest in ons artikel, ofwel een achterhaalde veronderstelling. In dit geval lijkt het er trouwens op dat het 2p-verval van Fe-45 het eerste waargenomen geval is van 2p-verval vanuit de grondtoestand met een meetbare halveringstijd: [6]. Je zou je kunnen voorstellen dat men daarvóór veronderstelde dat dat 'dus' twee afzonderlijke protonemissies moesten zijn, en dat zou dan de 44-Mn kunnen verklaren - maar dat is natuurlijk speculatie van mijn kant. Paul B (overleg) 26 sep 2016 21:29 (CEST)

Semireguliere polytopen

Ik heb een pagina aangemaakt van de wiskundige Emanuel Lodewijk Elte vanuit de Duitse en Engelse wikipedia. Zijn theorie over semireguliere polytopen lukte me niet goed om te vertalen en te linken. Kan iemand daar naar kijken? Hannolans (overleg) 23 nov 2016 23:12 (CET)

Hafniumcarbide

Ik heb hier een vraagje gesteld: Overleg:Hafnium(IV)carbide. Misschien is er iemand die dat in het artikel kan verduidelijken. VanBuren (overleg) 23 dec 2016 11:11 (CET)

Englerformule

Hai, Ik kwam bij het poetsen van dit artikel het gegeven tegen dat ze op ru-wiki een mooie formule hebben staan, maar noch mijn Russisch noch mijn natuurkundige capaciteiten zijn goed genoeg om hier soep van te kunnen maken. Iemand hier die daar wel de weg in weet? Milliped (overleg) 26 dec 2016 18:03 (CET)

Met googletranslate: "Translation Engler degrees in units of kinematic viscosity (Stokes) performed on a table or on the empirical formula:..." Blijkbaar een formule om Englereenheden om te zetten naar Stokes eenheden. VanBuren (overleg) 26 dec 2016 21:42 (CET)