Wikipedia

Standaardstations van de Staatsspoorwegen

spoorwegstation in Nederland
(Doorverwezen vanaf Waterstaatstation)

Tussen 1860 en 1873 werden langs de door de Staat der Nederlanden aangelegde spoorlijnen vele stationsgebouwen volgens een standaardmodel gebouwd.[1] Vanaf 1863 werden de meeste geëxploiteerd door de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS), alleen de lijn Den Helder – Amsterdam kwam bij de HIJSM in exploitatie. De stations werden gebouwd door de overheidsdienst Rijkswaterstaat, men spreekt dan ook wel van Waterstaatstations. Standaardisatie had als doel het verhogen van het bouwtempo en het goedkoper bouwen, maar beantwoordde tevens aan de wens om de uitstraling van de gebouwen langs het spoor te uniformeren.[1]

De indeling in klassen betrof de grootte van het station. De klasse was gerelateerd aan het aantal inwoners van de plaats waar het station zou komen. Het type SS eerste klasse was het grootste model, bestemd voor grotere provinciesteden. Type SS vijfde klasse was het kleinste model. De architect was de spoorweg-ingenieur Karel Hendrik van Brederode.

Totaal werden 96 stationsgebouwen volgens de diverse standaardtypen gebouwd. Hiervan zijn er nu nog 26 aanwezig. Hieronder een overzicht van de gebouwen verdeeld naar type:

Overzicht van de gebouwen

bewerken

Type SS "eerste klasse"

bewerken

Deze stations zijn ontworpen door architect Nicolaas Johannes Kamperdijk. Er zijn twee stations gebouwd, beide zijn nog aanwezig:

Bouw Naam Plaats Bijzonderheden Afbeelding
1866 Station Zwolle Zwolle
 
1870 Station Dordrecht Dordrecht
 

Type SS "tweede klasse"

bewerken

Hiervan is er één station gebouwd, maar deze is gesloopt.

Bouw Naam Plaats Bijzonderheden Afbeelding
1863 Station Zutphen Zutphen Gesloopt in 1952
 

Type SS "derde klasse"

bewerken

Het standaardstation SS derde klasse bestond uit een langwerpig gebouw met een hoge middenrisaliet van twee verdiepingen. Op de begane grond hadden de deuren en vensters van de middenrisaliet en de vleugels rondbogen, op de eerste verdieping van de risaliet waren dit segmentbogen. Hiervan zijn er negen gebouwd, vijf zijn er nog aanwezig.

Bouw Naam Plaats Bijzonderheden Afbeelding
1862 Station Tilburg Tilburg Gesloopt in 1961
 
1862 Station Den Helder Den Helder Gesloopt in 1958
 
1863 Station Harlingen Harlingen
 
1863 Station Leeuwarden Leeuwarden Verbouwd in 1890, 1904 en 1924
 
1864 Station Alkmaar Alkmaar Verbouwd in 1879, 1908, 1929 en 1959
 
1864 Station Eindhoven Eindhoven Gesloopt in 1912
 
1865 Station Winschoten Winschoten
 
1865 Station Steenwijk Steenwijk Gesloopt in 1971-1972
 
1872 Station Middelburg Middelburg
 

Type SS "vierde klasse"

bewerken

Het standaardstation SS vierde klasse bestond uit een rechthoekig gebouw van twee verdiepingen. De zijgevels en het middendeel hadden puntgevels. In het middendeel bevonden zich drie rondboogvensters.

Hiervan zijn er vijftien gebouwd, zeven zijn er nog aanwezig

Bouw Naam Plaats Bijzonderheden Afbeelding
1862 Station Roermond Roermond Vergroot in 1864
 
1862 Station Sittard Sittard Gesloopt in 1922-1923
 
1863 Station Delden Delden
 
1863 Station Goor Goor
 
1863 Station Lochem Lochem
 
1863 Station Oisterwijk Oisterwijk
 
1863 Station Boxtel Boxtel Vergroot in 1890. Gesloopt in 1998
 
1863 Station Franeker Franeker Gesloopt in 1974
 
1863 Station Feanwâlden Veenwouden Gesloopt in 1973
 
1864 Station Buitenpost Buitenpost Gesloopt in 1973
 
1864 Station Helmond Helmond Vergroot in 1876 en 1911. Gesloopt in 1986
 
1865 Station Scheemda Scheemda
 
1865 Station Wolvega Wolvega
 
1865 Station Dedemsvaart Dedemsvaart Vergroot in 1893. Gesloopt in 1952
1868 Station Goes Goes Vergroot in 1873, 1902, 1914. Gesloopt in 1980
 

Type SS "vijfde klasse"

bewerken

Het standaardstation SS vijfde klasse bestond uit een middendeel met twee korte vleugels. Zowel het middendeel als de vleugels hadden een puntgevel. De beide vleugels sprongen aan de straatzijde enigszins en aan de perronzijde sterk terug. De meeste van deze stations zijn rond 1914-1915 vergroot door het middendeel te verhogen en lage zijvleugels aan te bouwen. Er zijn 38 van deze stations gebouwd; hiervan zijn nog negen aanwezig.

Bouw Naam Plaats Bijzonderheden Afbeelding
1862 Station Echt Echt Vergroot 1884, verhoogd 1911
 
1862 Station Maasbracht Maasbracht Door brand verwoest in 1899
1862 Station Wouw Wouw Gesloopt in 1961
1862 Station Anna Paulowna Anna Paulowna Vergroot in 1872. Verdieping gesloopt in de jaren 40/50. In 1961 geheel gesloopt
 
1862 station Noord Scharwoude Noord Scharwoude Vergroot in 1872. Gesloopt in 1954
1862 Station Heerhugowaard Heerhugowaard Vergroot in 1872. Gesloopt in 1967
 
1862 Station Schagen Schagen Vergroot 1866 en 1907. Gesloopt in 1967
 
1862 Station Bunde Bunde Vergroot in 1911. Gesloopt in 1964
1862 Station Susteren Susteren Vergroot in 1911. Gesloopt in 1975
 
1862 Station Velp Velp Verhoogd in 1914. Gesloopt in 1973
 
1862 Station Dieren Dieren Verhoogd in 1914. Verwoest bij bombardement in 1944
1862 Station Brummen Brummen Verhoogd in 1914. Gesloopt in 1970
 
1862 Station Beek-Elsloo Beek Vergroot in 1885, verhoogd in 1911. Gesloopt in 1975
 
1862 Station Gilze-Rijen Rijen Vergroot 1893, verhoogd in 1907. Gesloopt in 1915.
 
1863 Station Kapelle-Biezelinge Kapelle Vergroot in 1907, verhoogd in 1916
 
1863 Krabbendijke Krabbendijke Vergroot in 1916
 
1863 Station Kruiningen-Yerseke Kruiningen Vergroot in 1890 en 1902
 
1863 Station Laren-Almen Laren Verhoogd in 1914
 
1863 Station Markelo Markelo Vergroot in 1914, verhoogd in 1914
 
1863 Station Reuver Reuver Vergroot in 1911, in 1995 ongedaan gemaakt
 
1863 Station Swalmen Swalmen Vergroot in 1911
 
1863 Station Gorssel Gorssel Vergroot en verhoogd in 1914. Gesloopt in 1963
 
1863 Station Dronryp Dronryp Vergroot 1868 en 1899, verhoogd in 1915. Gesloopt in 1973
 
1863 Station Grijpskerk Grijpskerk Vergroot in 1870. Gesloopt in 1881.
1863 Station Hardegarijp Hardegarijp Vergroot 1891, verhoogd 1915. Gesloopt in 1964
 
1863 Station Zuidhorn Zuidhorn Vergroot in 1869 en 1891, verhoogd in 1915. Gesloopt in 1975
 
1863 Station Tegelen Tegelen Vergroot 1892 en 1904, verhoogd in 1911. Gesloopt in 1974
1863 Station Woensdrecht Woensdrecht Vergroot en verhoogd in 1916. Verwoest in 1944
1863 Station Langeweg Langeweg Vergroot in 1907. Gesloopt in 1937
1864 Station De Steeg De Steeg Verhoogd in 1914. Gesloopt in 1961
 
1864 Station Deurne Deurne Vergroot 1892, verhoogd 1913. Verbouwd in 1965. Gesloopt in 1976
 
1864 Station Nuenen-Tongelre Nuenen Vergroot en verhoogd in 1906. Gesloopt in 1972
 
1864 Station Best Best Vergroot in 1882, verhoogd rond 1914. Gesloopt in 1975
 
1865 Station Staphorst Staphorst Vergroot in 1908, verhoogd rond 1914. Gesloopt in 1970
1866 Station Castricum Castricum Vergroot in 1912. Gesloopt in 1969
 
1864 Station Horst-Sevenum Hegelsom Vergroot in 1870, verhoogd in 1915
 

Vernieuwde uitvoering "derde klasse"

bewerken

Hiervan zijn er twaalf gebouwd, Meppel en Zuidbroek zijn nog aanwezig.

Bouw Naam Plaats Bijzonderheden Afbeelding
1865 Station Zuidbroek Zuidbroek Vergroot 1912, verkleind 1959
 
1865 Station Meppel Meppel
 
1865 Station Hoogezand-Sappemeer Hoogezand-Sappemeer Gesloopt in 1989
 
1865 Station Enschede Enschede Gesloopt in 1950
 
1866 Station Hengelo Hengelo Gesloopt in 1899
1867 Station Bad Nieuweschans Bad Nieuweschans Gesloopt in 1973
 
1867 Station Krommenie-Assendelft Krommenie Gesloopt in 1930
 
1867 Station Wormerveer Wormerveer Gesloopt in 1978
 
1867 Station Koog-Zaandijk Koog aan de Zaan Gesloopt in 1930
1867 Station Zaandam Zaandam Gesloopt in 1983
 
1868 Station Assen Assen Gesloopt in 1988
 
1868 Station Heerenveen Heerenveen Gesloopt in 1983
 
1868 Station Hoogeveen Hoogeveen Gesloopt in 1984
 

Gewijzigde uitvoering "vierde klasse" (type Zaltbommel)

bewerken

Hiervan werden er acht gebouwd, Vught en Arnemuiden zijn behouden.

Bouw Naam Plaats Bijzonderheden Afbeelding
1866 Station Vught Vught
 
1868 Station Zaltbommel Zaltbommel Gesloopt in 1984
 
1868 Station Hedel Hedel Gesloopt in 1950
 
1870 Station Barendrecht Barendrecht Gesloopt in 1973
 
1870 Station IJsselmonde IJsselmonde (Rotterdam) Gesloopt in 1940
1871 Station Arnemuiden Arnemuiden Kleinere uitvoering van dit stationstype
 
1872 Station Zwijndrecht Zwijndrecht Gesloopt in 1894

Gewijzigde uitvoering "vijfde klasse" (type Houten)

bewerken

Hiervan zijn er zes gebouwd, alleen het stationsgebouw van Houten bestaat nog.

Bouw Naam Plaats Bijzonderheden Afbeelding
1866 Station Houten Houten In 2007 150 meter verplaatst
 
1866 Station Waardenburg Waardenburg Gesloopt in 1973
 
1866 Station 's-Heer Arendskerke 's-Heer Arendskerke Gesloopt in 1963
1867 Station Schalkwijk Schalkwijk Gesloopt in 1964
1867 Station Culemborg Culemborg Gesloopt in 1974
 
1867 Station Geldermalsen Geldermalsen Gesloopt in 1884

Zie ook

bewerken
bewerken
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Standaardstations_van_de_Staatsspoorwegen&oldid=67862855"