Wikipedia

Wolvega

plaats in Friesland, Nederland

Wolvega (Stellingwerfs: Wolvege, ['ʋʊlvəxə]? Fries: Wolvegea, ['volvəɡɪ.ə]?) is sinds 1835 de hoofdplaats van de gemeente Weststellingwerf in de Nederlandse provincie Friesland. Vanaf 1812 was Wolvega een aantal jaar een zelfstandige gemeente, maar op 1 oktober 1816 werd de gemeente van voor 1812 weer in ere hersteld. Met 13.395 inwoners (31-12-2023)[2] is het veruit de grootste plaats van de gemeente en de Stellingwerven.

Wolvega
Plaats in Nederland Vlag van Nederland
Centrum van Wolvega met het gemeentehuis van Weststellingwerf
Wolvega (Friesland)
Wolvega
Situering
Provincie Vlag Friesland Friesland
Gemeente Vlag Weststellingwerf Weststellingwerf
Coördinaten 52° 53′ NB, 6° 0′ OL
Algemeen
Oppervlakte 13,19[1] km²
- land 12,07[1] km²
- water 1,12[1] km²
Inwoners
(2023-01-01) 		13.355[1]
(1.013 inw./km²)
Woningvoorraad 6.229 woningen[1]
Overig
Postcode 8470 - 8472
Netnummer 0561
Woonplaatscode 1744
Belangrijke verkeersaders A32, N351
Foto's
Een kaart van Wolvega rond 1850 van Eekhoff. Te zien zijn onder andere de Molen, het dorp Haule en de Nieuwe Aanleg. Ook zijn de buitenhuizen van Van Haren en Van Heloma te zien, en tevens de Lycklama Stins.
Een kaart van Wolvega rond 1850 van Eekhoff. Te zien zijn onder andere de Molen, het dorp Haule en de Nieuwe Aanleg. Ook zijn de buitenhuizen van Van Haren en Van Heloma te zien, en tevens de Lycklama Stins.
Molen Windlust uit 1888
Molen Windlust uit 1888
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Friesland

Historie bewerken

 
Het oude Grietenijhuis van Weststellingwerf. Ooit op het kruispunt van de drukste wegen, nu aan het 'Centrumplein'. Het 'stiekelstok' (lichtbalk) en het zebrapad zijn in 2011 bij de reconstructie van de Heerenveenseweg verwijderd. De Heerenveenseweg is nu een doodlopende weg.

Wolvega is oorspronkelijk een streekdorp. De oudste bron waarin het dorp genoemd is, stamt uit 1218. In die tijd droeg het dorp nog de naam Wolwagham, althans zo is het in de Gesta Fresonum opgegeven.

In de niet-Friese verslagen van de Vijfde Kruistocht wordt als enige Fries Hayo van Wolvega genoemd. Volgens deze verslagen was hij een ridder die bij het beleg van de Egyptische havenstad Damiate de vijandelijke vaandeldrager neersloeg met een dorsvlegel. Volgens het Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis (2002) lukte het Hayo om de banier van de sultan te pakken te krijgen. Het is niet met zekerheid te zeggen of Hayo echt bestaan heeft. In het gemeentehuis van Weststellingwerf is hij afgebeeld op een glas in loodraam.

Begin negentiende eeuw werd Wolvega vooral bewoond door de arbeidersklasse die met name in de akkerbouw en veeteelt werkzaam was. Toen telde het dorp zo'n 1270 inwoners. De armeren verdienden aan de hoeveelheid hakhout in de omgeving van Wolvega. Hoewel het dorp welvarend was, ondervond het destijds hinder[bron?] van de nabijgelegen koloniën Frederiks- en Willemsoord.

In de negentiende eeuw ontwikkelde het dorp zich tot een belangrijke kern. Voorname oorzaak was de aanleg van de rijksstraatweg tussen Leeuwarden en Zwolle in de jaren twintig van de 19e eeuw. Deze weg kruiste in het dorp een belangrijke oost-westverbinding. Op het kruispunt van beide wegen werd in 1835 het grietenijhuis geopend. Hiermee werd Wolvega definitief de hoofdplaats van de gemeente Weststellingwerf. Hoewel het gebouw in functie al diverse opvolgers heeft gekend, bestaat het nog steeds. Het bevat nu enkele bedrijven en appartementen.

Ook opening van Staatsspoorlijn A tussen Arnhem, Zwolle en Leeuwarden in 1868 droeg bij aan de ontwikkeling van het dorp. Het stationsgebouw uit 1865 bestaat ondanks een jarenlang dreigende sloop nog altijd en is in 1991 geheel gerenoveerd. Behalve langs de oude wegen breidde de bebouwing zich nu ook meer geconcentreerd rond het centrum uit. In 1839 werd de publieke wandelplaats De Nieuwe Aanleg als werkverschaffingsproject gerealiseerd. Het park werd ontworpen door de tuinarchitect Lucas Pieters Roodbaard. Daarnaast kenden ook de verschillende buitenhuizen grote parkachtige tuinen. Hiervan zijn nog enkele kleine gedeeltes bewaard gebleven, soms slechts in de vorm van wat oude bomen.

Sinds 1888 bepaalt korenmolen Windlust het beeld van het dorp. Deze molen is met een vlucht van ruim 27 meter de hoogste in Friesland. In de molen wordt nog altijd (demonstratief) koren gemalen. Vanaf 1954 was hier de Oudheidkamer Weststellingwerf gevestigd, in 2009 is deze verhuisd naar een voormalige burgemeesterswoning, Hoofdstraat Oost 52, bij het Griffioenpark.

Sinds begin 20ste eeuw had Wolvega een belangrijke varkensmarkt, een van de grootste van Nederland. Na de Tweede Wereldoorlog zakte de handel echter in, en in de jaren '60 werd de markt gesloten.[3][4]

Verklaring naam bewerken

 
Plaatsnaambord

Over het laatste deel van de naam is geen onenigheid: ga is een oud woord voor streek of landschap. Het eerste deel van de naam heeft een onzekere herkomst en is misschien afgeleid van een persoonsnaam met de betekenis "sterk als een wolf". In het gebied kwamen rond de Gouden Eeuw veel wolven voor en er werden wolvenjachten gehouden. Uit de archieven van het grietenijhuis in Wolvega is gebleken dat er aan het begin van de 18e eeuw nog wolven en wilde varkens in de omgeving aanwezig waren, al was de populatie wolven in 1712 vrijwel uitgeroeid. Er wordt daarom wel verondersteld dat het geheel staat voor streek van wolven. Bronnen geven echter een andere afleiding. In 1320 wordt de plaats vermeld als Wleugho, wat landstreek van Winiwald of Wimila kan betekenen. Verder zijn achtereenvolgens de vormen Wolvegae, Wobego, Vuluega, Wuluego en Woluega vastgelegd. Wolwegae komt tot in het begin van de 17e eeuw regelmatig voor, maar vanaf dan wordt Wolvega de enige vorm.[5]

Architectuur bewerken

 
Huize Lindenoord

Het enige buitenhuis dat nu nog in Wolvega staat, is Huize Lindenoord. Hier heeft onder andere de beroemde grietman Willem van Haren gewoond. Hij was de eerste Van Haren die in opvolging 122 jaar grietman waren. Willem van Haren was grietman van Weststellingwerf tussen 1688 en 1711. Zijn kleinzoon Onno Zwier van Haren was tussen 1742 en 1779 naast onder andere adviseur van Stadhouder Willem IV ook grietman van Weststellingwerf. Na een brand in 1776 liet hij het huis tussen 1776 en 1779 herbouwen in Lodewijk XVI-stijl.

Een ander bekende stins van Wolvega was de Lycklama state. Deze stond ten oosten van Wolvega en werd gebouwd door grietman Rinco van Lycklama à Nijeholt. Echter in 1736 was het in een zo vervallen staat dat het werd afgebroken.

Religie bewerken

Het oudste kerkgebouw van Wolvega is de Kerk op de Hoogte, de protestantse kerk (PKN). Deze werd in 1646 gebouwd na verwoesting van de oorspronkelijke kerk, deels met hergebruik van oude muurgedeelten. Onder de kerk is een grafkelder aanwezig waar veel leden van de familie Van Haren liggen. Volgens de overlevering komt de bruinhouten preekstoel van de kerk uit de tijd van de oorlog tegen Holland in verbond met Frankrijk in de zeventiende eeuw. In 1808 werd de oude torenspits vervangen door een houten koepel. Maar ook deze werd bouwvallig en is in 1842 vervangen door een andere spits.

Aan de andere zijde van de spoorlijn staat de rooms-katholieke Sint-Franciscuskerk uit 1939. Bouwmeester Pierre Cuypers jr. handhaafde de toren van het vorige gebouw, een ontwerp uit 1914 van architect Wolter te Riele, dat te klein was gebleken. Deze verving een godshuis uit 1861, de eerste katholieke kerk na de reformatie.

Andere kerken in Wolvega zijn onder andere de Gereformeerde Kerk, Vrij Gereformeerde Kerk, de Doopsgezinde Kerk en de evangelische kerk (opgericht in 2006) Gemeente de Toevlucht.

Wonen bewerken

 
De geherstructureerde Martinibuurt waarbij de woningen met uiteenlopende materialen zijn gerenoveerd

Na de Tweede Wereldoorlog is het woningbestand van Wolvega sterk uitgebreid. Vooral aan de zuid- en westzijde van het dorp zijn diverse woonwijken tot stand gekomen. Nabij het centrum vond vooral sociale woningbouw plaats, richting het buitengebied zijn voornamelijk koopwoningen gebouwd. In de jaren negentig kwam er midden in het dorp een woonwijk tot stand op de locatie van de oude drafbaan. Later volgden nieuwbouwprojecten ter hoogte van het vroegere buitenbad en een nabijgelegen middelbare school. Ook aan de oostzijde van het winkelcentrum ontstonden een groot aantal inbreidingslocaties, onder andere ter hoogte van het voormalige marktplein, enkele oude bedrijfspanden en twee oude supermarktlocaties. Op deze plaatsen verrezen voornamelijk appartementencomplexen. De hoogbouw sluit goed aan bij het nabijgelegen nieuwe gemeentehuis dat acht verdiepingen telt. Deze reconstructie van de oostzijde van het centrum is inmiddels afgerond.

Vanaf het begin van de 21e eeuw wordt een groot deel van de huurwoningen uit de jaren zestig opgeknapt. De eentonige bouwblokken en de verwaarloosde openbare ruimte worden hierbij getransformeerd tot een open wijk met veel diversiteit. Vrijwel tegelijkertijd is men aan de oostzijde van het dorp begonnen met de bouw van de Lindewijk, een grote woonwijk. Hiervoor wordt vrijwel het gehele gebied tussen de spoorlijn en de A32 opgevuld met woningen, groen en water. Volgens het plan komen er zo'n 650 woningen in de wijk en wordt het kenmerkende landschap van de Lindevallei de wijk ingetrokken. Er is een basisschool gebouwd en een ruim recreatieterrein met zwemplas en strand aangelegd.

Economie bewerken

 
Ansichtkaart van Wolvega met Station Wolvega , de molen Windlust , Sint-Franciscuskerk (Wolvega) en een gezellige visboer met z'n vrouw.

Wolvega is een dorp in een agrarische omgeving. Later werd ook de handel in turf een belangrijke bron van inkomsten. Nadat turf als brandstof steeds meer werd vervangen door steenkool, olie en gas trok het dorp steeds meer industrie aan. Inmiddels kent Wolvega drie grote bedrijventerreinen, waar de N351 als rondweg Om den Noort tussendoor slingert.

Het oudste van deze terreinen ligt rond de Schipsloot en is in de loop der jaren steeds verder uitgebreid. Dat deed de openbare ruimte niet veel goed en er kwamen steeds meer panden leeg te staan. In 2004 is het bedrijventerrein daarom gerevitaliseerd tot een overzichtelijk gebied met veel groen. Op dit moment bevinden zich aan de Schipsloot zo'n zestig bedrijven die voor ruim 650 mensen werkgelegenheid bieden. Aan de westzijde wordt inmiddels gewerkt aan de uitbreiding van het terrein. Aan de oostzijde van de Schipsloot, tussen de spoorlijn en de oude weg naar Heerenveen, ligt bedrijventerrein Heerendeel. Tussen de Heerenveenseweg en de A32 ligt ten slotte het bedrijventerrein De Plantage. Hier is voornamelijk plaats voor kantoren en dienstverlenende bedrijven. Ook hier is de groene omgeving een belangrijke factor.

Bekende bedrijven gevestigd in Wolvega zijn onder meer verffabrikant Motip Dupli, de zuivelfabriek van FrieslandCampina en meubelboulevard Home Centre.[6]

Voorzieningen bewerken

Als hoofdplaats van de gemeente Weststellingwerf heeft Wolvega een belangrijke centrumfunctie voor de regio. Het nieuwe gemeentehuis van Weststellingwerf is middelpunt van diverse nieuwbouwprojecten op inbreidingslocaties. In het winkelcentrum zijn dan ook verschillende supermarkten en een groot aantal andere winkels te vinden. Daarnaast is de grootste woonboulevard van Noord-Nederland aan de rand van het dorp gevestigd en er zijn diverse cafés, eetgelegenheden en hotels verspreid over het dorp te vinden.

In het dorp is een openbare bibliotheek gevestigd en er zijn diverse huis- en tandartspraktijken. Het dichtstbijzijnde ziekenhuis is Tjongerschans in Heerenveen. Voor hoger onderwijs gaat men naar plaatsen als Leeuwarden, Zwolle en Groningen.

Op het gebied van sport is er onder andere een zwembad, een aantal voetbalvelden, een skeeler- ijsbaan en zijn er verschillende sportzalen te vinden. Daarnaast kent Wolvega het modernste drafsportcentrum van Nederland. Hier worden naast Duindigt de meeste professionele wedstrijden, waar gewed kan worden, gehouden.

Demografie bewerken

jaar aantal inwoners
1954 5.555
1959 6.162
1964 7.591
1969 9.097
1973 10.346
2004 12.150
2009 12.581
2014 12.624
2019 12.950
2021 13.090
2023 13.355

Onderwijs bewerken

Basisonderwijs bewerken

Voortgezet onderwijs bewerken

Het Terra is gevestigd in de voormalige locatie van het Linde College aan de Paulus Potterstraat. De huidige locatie van het Linde College aan de Drafsportlaan is na de zomer van 1998 geopend. Deze locatie is gebouwd in de vorm van een hoefijzer en bevindt zich pal naast het Drafsportcentrum.

Het Bornego College, voorheen Christelijke School Wolvega, was van 1994 tot de zomer van 2003 gevestigd in Wolvega. Deze school voor vmbo en havo werd gesloten wegens een gebrek aan leerlingen en het gebouw aan de Sportlaan is enige jaren gebruikt als noodgebouw voor de basisscholen in Wolvega. Vanaf 2015 diende het als opvang voor asielzoekers en in 2018 is het gesloopt. De locatie is bestemd voor nieuwbouwwoningen.[7]

Speciaal onderwijs bewerken

  • SBO De Triade

Bereikbaarheid bewerken

De belangrijkste verbindingen:

Wegennet bewerken

Wolvega is gegroeid door de ligging aan een kruispunt van wegen en de aanwezigheid van een station. Het steeds drukker wordende wegennet deed het dorp en ook de andere plaatsen aan de rijksstraatweg tussen Zwolle en Leeuwarden geen goed. In de jaren tachtig is daarom begonnen met de aanleg van de A32. Deze verbindt het dorp met Heerenveen en Leeuwarden enerzijds, en Steenwijk, Meppel en Zwolle anderzijds. Het gedeelte tussen Ter Idzard (ten noorden van Wolvega) en Steenwijk Noord kwam in 1988 gereed. Hiermee verdween de belangrijkste verkeersstroom uit het centrum van Wolvega. De steeds drukker wordende oost-westroute door het dorp, de huidige N351 is inmiddels tweemaal richting het noorden opgeschoven en loopt nu vrijwel geheel om het dorp heen. Deze provinciale weg loopt van Urk en Emmeloord naar Oosterwolde.

Spoorwegen bewerken

 
Het station van Wolvega

Van maandag tot en met vrijdag rijdt tot 20:30 uur twee keer per uur een sprinter tussen Leeuwarden en Zwolle. Na 20:30 en in het weekend is dit één keer per uur en rijdt de sprinter alleen tussen Leeuwarden en Meppel.

  Zie Station Wolvega voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Busvervoer bewerken

Arriva rijdt met lijnbussen van en naar omliggende plaatsen.

  • Lijn 17 rijdt van maandag t/m vrijdag in een uurdienst van en naar Heerenveen via Oudeschoot enerzijds en Steenwijk via De Blesse, Steggerda, Noordwolde, Wilhelminaoord, Frederiksoord, Nijensleek en Eesveen anderzijds.
  • Lijn 108 is een buurtbuslijn en rijdt van maandag t/m vrijdag in een uurdienst in een ring om de dorpen ten westen van Wolvega, waaronder Scherpenzeel en Langelille. In de ochtend- en middagspits rijdt de bus na station Wolvega door naar het Linde College, behalve in de vakanties. Deze lijn wordt gereden door vrijwilligers van buurtbusvereniging "De Westhoek".
  • Lijn 116 rijdt van maandag t/m vrijdag, behalve in de schoolvakanties, in een uurdienst van en naar Oosterwolde via de N351 en heeft ook haltes aan die weg ter hoogte van de dorpen Oldeholtpade, Nijeholtpade, Oldeberkoop, Nijeberkoop en Makkinga.
  • Lijn 516 rijdt dezelfde route als lijn 116 in de schoolvakanties.
  • Lijn 517 rijdt van Wolvega via De Blesse en Noordwolde naar Steenwijk in de avonduren en in het weekend. Deze ritten worden gereden door Taxi Troost en de Boer.

Bekende personen afkomstig uit Wolvega bewerken

Zie ook bewerken

Externe links bewerken

Zie de categorie Wolvega van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wolvega&oldid=67334385"