Yttrium
Yttrium is een scheikundig element met symbool Y en atoomnummer 39. Het is een zilverwit overgangsmetaal.
OntdekkingBewerken
In 1794 is yttriumoxide (Y2O3) ontdekt in het mineraal gadoliniet door de Finse chemicus en geoloog Johan Gadolin. Later is het in 1828 voor het eerst geïsoleerd door Friedrich Wöhler door yttriumchloride (YCl3) te reduceren met kalium.[1]
Het element is genoemd naar de Zweedse groeve Ytterby. In de omgeving werden en worden lanthanidehoudende mineralen gevonden waarin ook vaak yttrium wordt aangetroffen. Andere elementen die naar deze stad zijn vernoemd zijn erbium, terbium en ytterbium.
ToepassingenBewerken
- Met europium gedoteerde yttriumverbindingen, YVO4:europium en Y2O3:europium worden als fosforescenten toegepast in kleurentelevisies voor de rode pixels.[1]
- Yttrium-ijzer granaten blijken effectieve filters voor microgolfstraling en zijn zeer goede geleiders van akoestische energie.[1]
- Yttrium-aluminium granaten hebben een hardheid van 8,5 op de hardheidsschaal van Mohs en kunnen daarmee gebruikt worden als edelsteen.[1]
- In legeringen met aluminium en magnesium waarmee de sterkte van deze metalen aanmerkelijk toeneemt.
- Als katalysator bij de polymerisatie van etheen.
- Een andere belangrijke toepassing van yttrium is in YAG-lasers. Hierin vormen yttrium-aluminiumkristallen waarbij een klein deel van de yttriumatomen is vervangen door neodymium een belangrijk onderdeel.
Recentelijk is onderzoek gedaan naar het gebruik van een isotoop van yttrium in cytostatica. Patiënten met een bepaalde vorm van non-Hodgkinlymfoom lijken baat te hebben bij behandeling met ibritumomab tiuxetan (handelsnaam Zevalin): radioactief 90Y met een halveringstijd van 2,46 dagen, is gekoppeld aan monoklonale antilichamen die gericht zijn tegen specifieke antigene determinanten van de tumorcellen. Na binding van de antilichamen aan de tumorcellen zal de radioactiviteit zich dus in het tumorweefsel kunnen concentreren, waardoor schade aan ander, gezond, weefsel zo veel mogelijk wordt beperkt.
Opmerkelijke eigenschappenBewerken
Yttrium wordt net als scandium meestal tot de lanthaniden gerekend. Onder normale omstandigheden is het metaal vrij stabiel, maar als fijn verdeeld poeder kan het makkelijk ontbranden in aanwezigheid van zuurstof.
VerschijningBewerken
In vrijwel alle mineralen waarin lanthaniden voorkomen wordt ook yttrium aangetroffen. Ook in uraniumerts komt yttrium regelmatig voor. De concentraties daarin zijn echter te laag om het daaruit op commerciële basis te winnen. De meest gebruikte yttriumbronnen zijn de mineralen monaziet en bastnäsiet die tot 3% respectievelijk 0,2% yttrium in verbindingen bevatten.[1] De meest toegepaste isolatiemethode is het reduceren van yttriumfluoride met metallisch calcium. Desalniettemin is het een erg lastig karwei om yttrium te scheiden van andere lanthaniden.
Stenen die met de Apollo 11 van de maan terug naar de aarde werden gebracht, bleken relatief hoge concentraties yttrium te bevatten.[1]
IsotopenBewerken
| Stabielste isotopen | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Iso | RA (%) | Halveringstijd | VV | VE (MeV) | VP |
| 88Y | syn | 106,65 d | EV | 3,623 | 88Sr |
| 89Y | 100 | stabiel met 50 neutronen | |||
In de natuur komt er één stabiele yttriumisotoop voor (89Y). De stabielste radioactieve isotoop is 88Y met een halveringstijd van iets meer dan 100 dagen. 90Y komt samen met het strontiumisotoop 90Sr vrij bij kernproeven.
Toxicologie en veiligheidBewerken
Yttriumverbindingen worden in het algemeen als zeer giftig beschouwd. Sommige yttriumzouten kunnen kankerverwekkend zijn.
Externe linksBewerken
- Lenntech.nl - Yttrium
- (en) EnvironmentalChemistry.com - Yttrium
- (en) WebElements.com - Yttrium
- (en) Encyclopedia of Geochemistry - Yttrium
| Bronnen, noten en/of referenties |
| Chemische elementen en isotopen | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
Zie de categorie Yttrium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |