Moerasheide

associatie uit het hoogveenmos-verbond

De moerasheide (Sphagno palustris-Ericetum) is een associatie uit het hoogveenmos-verbond (Oxycocco-Ericion). Het is een zeldzame plantengemeenschap die thuishoort in laagveenmoerasgebieden.

Moerasheide
Herfstaspect van de associatie
Herfstaspect van de associatie
Syntaxonomische indeling
Klasse:Oxycocco-Sphagnetea
(klasse van hoogveenbulten en natte heiden)
Orde:Sphagnetalia magellanici
(hoogveenmos-orde)
Verbond:Oxycocco-Ericion
(hoogveenmos-verbond)
Associatie
Sphagno palustris-Ericetum
Meltz. 1945
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons

Naamgeving en codering

bewerken
Synoniemen
Sphagnetum palustri-papillosi Den Held & Barkm. in Westh. & Den Held 1969

De wetenschappelijke naam Sphagno palustris-Ericetum is afgeleid van de botanische namen van twee dominante diagnostische plantensoorten van de associatie. Dit zijn gewoon veenmos (Sphagnum palustre) en gewone dophei (Erica tetralix).

Fysiognomie

bewerken

Moerasheide wordt net als alle andere heidevegetatie gekenmerkt door de volledige afwezigheid van een boomlaag. De struiklaag is vertegenwoordigd door dwergstruiken als de gewone dophei en de struikhei en een aantal zeldzamere soorten zoals kraaihei, grote veenbes en lavendelhei, waarbij de oorspronkelijke aard van het water (zoet- of brak) bepalend is voor de soortensamenstelling.

De kruidlaag is ijl en in de samenstelling ervan komen de soorten van het veenmosrietland terug, zoals riet (zij het dan armzalig en zeer verspreid), gewoon reukgras, waternavel en tormentil.

Er is een sterk ontwikkelde moslaag met verschillende soorten veenmossen, maar ook algemene soorten als gewoon haarmos en gewoon peermos.

Ecologie

bewerken

De moerasheide lijkt door het overwicht van veenmossen en heidestruiken op de verwante associatie van gewone dophei en veenmos (Erico-Sphagnetum magellanici). In tegenstelling tot de hoogveengemeenschappen komt ze echter enkel voor in laagveenmoerasgebieden. Ze ontstaat als laatste fase van een verlandingsreeks van open zoet- of brakwatervenen via een veenmosrietland (Pallavicinio-Sphagnetum), waarbij rietmaaien als beheersvorm overheerst.

De gelijkenis met hoogveen wordt veroorzaakt door de zeer voedselarme bodem in combinatie met een hoog grondwaterpeil en zuur water. Dieper in de bodem komen echter eutrofe veenlagen voor, waardoor bij gebrek aan beheer snel struiken en bomen opschieten.

Subassociaties in Nederland en Vlaanderen

bewerken

Van de moerasheide worden in Nederland en Vlaanderen twee subassociaties onderscheiden.

Subassociatie met pijpenstrootje

bewerken

Een subassociatie met pijpenstrootje (Sphagno palustris-Ericetum molinietosum) bevat overwegend pijpenstrootje (Molinia caerulea), met kleine veenbes (Oxycoccus palustris) en rode bosbes (Vaccinium idaea).

Subassociatie met gewoon reukgras

bewerken

Een subassociatie met gewoon reukgras (Sphagno palustris-Ericetum anthoxanthetosum) bevat overwegend gewoon reukgras (Anthoxanthum odoratum).

Verspreiding

bewerken

Het verspreidingsgebied van de moerasheide is beperkt tot de Atlantische provincie: de kuststrook van West-Europa, Groot-Brittannië en Ierland. Het is een typische vegetatie die zich thuis voelt in streken met een maritiem klimaat, met hoge luchtvochtigheid, niet te warme zomers en geen strenge winters.

In Nederland is deze vegetatie nog sporadisch terug te vinden in Noord- en Zuid-Holland, Noordwest-Overijssel en Friesland.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen

bewerken

In de onderstaande tabel staan de belangrijkste diagnostische plantentaxa van de moerasheide voor Nederland en Vlaanderen.

 
Gewone dophei
 
Kraaihei
 
Riet
 
Ronde zonnedauw
 
Gewoon reukgras
Kruidlaag
Kentaxon Diff.soort Abundantie Triviale naam Botanische naam Opmerking
kK F/O gewone dophei Erica tetralix
A/F struikhei Calluna vulgaris
kO A/F kleine veenbes Vaccinium oxycoccos zoet water
A/F rode bosbes Vaccinium vitis-idaea zoet water
A/F kraaihei Empetrum nigrum brakwater
kO F/O grote veenbes Vaccinium microcarpus brakwater
kO Z lavendelhei Andromeda polifolia brakwater
gewoon riet Phragmites australis
kK ronde zonnedauw Drosera rotundifolia
tormentil Potentilla erecta
waternavel Hydrocotyle vulgaris
veenpluis Eriophorum angustifolium
dS D/A gewoon reukgras Anthoxanthum odoratum subassociatie met gewoon reukgras
dS A/F pijpenstrootje Molinia caerulea subassociatie met pijpenstrootje
 
Gewoon veenmos
 
Gewoon haarmos
Moslaag
Kentaxon Diff.soort Abundantie Triviale naam Botanische naam Opmerking
kA A/F gewoon veenmos Sphagnum palustre
kV A/F rood veenmos Sphagnum rubellum
kV wrattig veenmos Sphagnum papillosum
gewimperd veenmos Sphagnum fimbriatum
gewoon spinragmos Kurzia pauciflora
rood viltmos Aulacomnium palustre
A/F gewoon haarmos Polytrichum commune
gewoon peermos Pohlia nutans
glanzend maanmos Cephalozia connivens

Bedreiging en bescherming

bewerken

Moerasheide is een halfnatuurlijk vegetatietype dat enkel kan blijven bestaan bij een hoge grondwaterstand en continu maaibeheer, zo niet nemen struiken en bomen snel de overhand.

Fotogalerij

bewerken

Zie ook

bewerken
Zie de categorie Sphagno palustris-Ericetum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.