NS 5600

Dit artikel gaat over de stoomlocomotieven van de serie NS-serie 5600 van 1874-1927. Zie voor de in 1945 van de SBB overgenomen stoomlocomotieven NS 5600 (ex-SBB).

NS 5600 was een serie tenderlocomotieven van de Nederlandse Spoorwegen (NS) en diens voorgangers Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) en Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS), welke oorspronkelijk als locomotief met losse tender gebouwd zijn.

NS 5600
Nr. 17 "Atchin" van de N.C.S. in Utrecht.
Aantal	5
Nummering	NCS: 16-20 SS: 81-85 NS: 5601-5606
Fabrikant	Hanomag
In dienst	1874-1876
Uit dienst	1925-1927
Asindeling	1'B, later: 2'B, 2'B2'
Spoorwijdte	1435 mm
Aantal bewaarde exemplaren	0
	Voor gedetailleerde gegevens, zie Kenmerken
Portaal    Verkeer & Vervoer

NS 5604 op het depot van Utrecht. (1918)

Aflevering met asindeling 1'B

De in 1870 opgerichte Pommersche Centralbahn bestelde voor de nieuw te bouwen spoorlijn van Wangerin via Neustettin naar Konitz een aantal stoomlocomotieven bij de locomotieffabriek van George Egestorff te Hannover, sinds 1871 Hanomag geheten. Als gevolg van de Frans-Duitse Oorlog raakte de Pommersche Centralbahn in geldnood en werd in 1873 een faillissement aangevraagd, waarna ook de order bij Hanomag werd geannuleerd. De reeds in aanbouw zijnde locomotieven werden in het magazijn opgeborgen. Toen de NCS in 1874 een order voor drie 1'B locomotieven bij Hanomag plaatste, werden de deels gebouwde locomotieven voor de Pommersche Centralbahn voor de NCS afgebouwd. Deze kwamen in 1874 met de nummers 16-18 en de namen Kraton, Atchin en Sumatra in dienst. Twee jaar later plaatste de NCS nog een vervolgorder voor twee locomotieven, welke in 1876 als 19-20 met de namen Java en Borneo in dienst werden gesteld. Het waren 1'B locomotieven met een tweeassige tender.

Verbouwing tot asindeling 2'B

In 1882 en 1883 werden respectievelijk de 19 en 18 voorzien van een nieuwe ketel. Tussen 1891 en 1897 werden alle ketels vervangen door ketels met een maximum stoomspanning van 10 kg/cm², beginnend met de 17, gevolgd door de 20, 16, 19 en 18. Bij de 18 werd tevens, ter verlaging van de asdruk, de voorste loopas vervangen door twee loopassen, waardoor de asindeling 2'B werd. De overige locomotieven werden tussen 1900 en 1905 overeenkomstig verbouwd, waarbij tevens de tweeassige tender werd vervangen door een grotere drieassige tender afkomstig van de serie 21-25. Bij de 18 werd in 1901 de tender vervangen.

Verbouwing tot tenderlocomotief met asindeling 2'B2'

Een tweede grote verbouwing vond plaats in de jaren 1913-1915, waarbij de vijf locomotieven werden verbouwd tot 2'B2' tenderlocomotieven voor de lokaaldienst. Het frame werd verlengd en ondersteund door een tweeassig loopdraaistel. Het machinistenhuis werd vervangen, langs de ketel werd aan weerszijden een waterbak geplaatst en achter het machinistenhuis was ruimte voor het meenemen van kolen. Bij deze verbouwing werden tevens de cilindergietstukken vervangen door exemplaren met een grote middellijn en werden de locomotieven voorzien van een oververhitter.

Overname door SS en NS

In 1919 werd de exploitatie van de NCS overgenomen door de SS, waarbij deze locomotieven in de SS-nummering werden opgenomen als 81-85 (tweede bezetting van deze nummers). Bij de samenvoeging van het materieelpark van de SS en de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij in 1921 kregen de locomotieven van deze serie de NS-nummers 5601-5605. Tussen 1925 en 1927 werden de locomotieven buiten dienst gesteld.

Kenmerken

NS 5600
Periode	1874-1905	1897-1905	1900-1927
Uitvoering	Oorspronkelijke uitvoering als locomotief met losse tender	Na verbouwing met nieuwe ketel en extra voorloopas	Na verbouwing tot tenderlocomotief
Aantal	5	5	5
Nummering NCS	16-20	16-20	16-20
Nummering SS	n.v.t.		81-85
Nummering NS	n.v.t.		5601-5606
Fabrikant	Hanomag	NCS werkplaats Utrecht	NCS werkplaats Utrecht
In dienst	1874-1876	1897-1905	1900-1905
Uit dienst	1897-1905	1900-1905	1925-1927
Asindeling	1'B	2'B	2'B2'
Spoorwijdte	1435 mm
Gewicht locomotief	34,5 ton	?	72,4 ton
Gewicht tender	23,1 ton	23,1 ton	n.v.t
Middellijn drijfwielen	1728 mm, later: 1760 mm	1760 mm	1760 mm
Middellijn loopwielen	1054 mm, later: 1086 mm	1086 mm	voor: 1086 mm, achter: 1184 mm
Middellijn tenderwielen	1152 mm, later: 1184 mm	1184 mm	n.v.t.
Lengte over buffers	13.590 mm	15.857 mm	13.823 mm
Hoogte	4087 mm, later: 4000 mm	4134 mm	4181 mm
Maximumsnelheid	?	?	90 km/u
Verwarmd oppervlak vuurkist	7,0 m2	?	8,0 m2
Verwarmd oppervlak vlampijpen	90 m2	?	94 of 75 m2
Verwarmd oppervlak oververhitter	n.v.t.	?	33 m2
Roosteroppervlak	1,48 m2	?	1,80 m2
Maximum stoomspanning	9,0 kg/cm2, later 10 kg/cm2	9,0 kg/cm2, later 10 kg/cm2	10,3 kg/cm2
Aantal cilinders	2
Middellijn x slaglengte cilinders	418 x 576	?	460 x 576 mm
Stoomverdeling	Allan
Waterinhoud	8,7 m3	8,7 m3, later 12 m3	10 m3
Brandstofvoorraad	4 ton kolen	4 ton kolen	3 ton kolen
Trekkracht	3670 kg	?	5000 kg
Soortmerk NS	n.v.t.		PTO1

Overzicht

Fabrieksnummer	Naam	NCS nummer	In dienst	Voorzien van grotere ketel	Verbouwd tot 2'B	Voorzien van drieassige tender	Tender afkomstig van	Verbouwd tot 2'B2' tenderlocomotief	SS nummer	NS nummer	Uit dienst	Bijzonderheden
1045	Kraton	16	1874	1895	1900	1900	25	1915	81	5601	1926
1046	Atchin	17	1874	1891	1903	1903	22	1916	82	5602	1925
1047	Sumatra	18	1874	1897	1897	1901	24	1913	83	5603	1925
1351	Java	19	1876	1896	1905	1905	23	1913	84	5604	1927
1352	Borneo	20	1876	1894	1902	1902	25 (21)	1914	85	5605	1927	Oorspronkelijke tender van de 21 in 1901 achter de 25 geplaatst

Bronnen, noten en/of referenties

• N. J. van Wijck Jurriaanse: De Nederlandsche Centraal Spoorwegmaatschappij. Uitg. Wyt, Rotterdam, 1973. ISBN 90 6007 527 7
• H. Waldorp: Onze Nederlandse stoomlocomotieven in woord en beeld, 1e druk. H. Waldorp, Hilversum, 1932.
• H. Waldorp: Onze Nederlandse stoomlocomotieven in woord en beeld, 5e geheel herziene druk. Uitg. De Alk, Alkmaar, 1981. ISBN 90 6013 909 7.
• A. Weijts: Tussen vuur en stoom. Uitg. Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 2001. ISBN 90 288 26947.

Nederlandse stoomlocomotieven