Associatie van grauwe wilg

De associatie van grauwe wilg (Salicetum cinereae) is een associatie uit het verbond van wilgenbroekstruwelen (Salicion cinereae). De associatie omvat broekstruwelen die worden gedomineerd door grauwe wilg. Ze komen voor op mesotrofe tot eutrofe bodems in laagvenen, beek- en riviervalleien en verlandde vennen en sloten.

Associatie van grauwe wilg
Zomeraspect van de associatie
Syntaxonomische indeling
Klasse: Franguletea (klasse van wilgenbroekstruwelen) Orde: Salicetalia auritae (orde van wilgenbroekstruwelen) Verbond: Salicion cinereae (verbond van wilgenbroekstruwelen)
Associatie
Salicetum cinereae Zólyomi 1931
Afbeeldingen op Wikimedia Commons

De associatie is algemeen in Nederland en komt verspreid voor in Vlaanderen.

Naamgeving en codering

• Synoniem: Frangulo-Salicetum cinereae Graebner & Hueck 1931
• Duits: Grauweidengebüsch
• Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r39Aa02
• BWK-karteringscodes: sf

De wetenschappelijke naam Salicetum cinereae is afgeleid van de botanische naam van de dominante soort van de associatie, de grauwe wilg (Salix cinerea).

Fysiognomie

De formatie van de associatie van grauwe wilg betreft een struweel. De vegetatiestructuur van de associatie van grauwe wilg wordt gekenmerkt door een dominante struiklaag die zeer dicht is en hoofdzakelijk door grauwe wilg wordt gevormd. Een echte, gestructureerde boomlaag is meestal afwezig. De dichte struiklaag laat weinig licht door, waardoor de kruidlaag meestal soortenarm en weinig ontwikkeld is. Ook de moslaag is arm, en veenmossen komen er zelden in voor.

Ecologie

Zicht op een beekdal met de associatie van grauwe wilg in Ierland.

De associatie van grauwe wilg komt voor op mesotrofe tot eutrofe, moerassige bodems, zoals in voedselrijke laagvenen, in beekdalen, aan de rand van geëutrofieerde vennen, op zelden overstroomde rivierbeddingen, in duinvalleien en in verlande sloten. De grondwaterspiegel is variabeler, en de bodem minder zuur, voedselrijker en minder venig dan bij de associatie van geoorde wilg.

Subassociaties in Nederland en Vlaanderen

Van de associatie van grauwe wilg worden in Nederland en Vlaanderen drie subassociaties onderscheiden.

Subassociatie met hennegras

Een subassociatie met hennegras (Salicetum cinereae calamagrostietosum canescentis) wordt aangetroffen op plekken waar veenvorming optreedt en de trofiegraad langzaam afneemt. Deze subassociatie is vooral te vinden in laagveengebieden maar zij kan ook ontstaan op plekken in beekdallandschappen en soms in het rivierlandschap. De belangrijkste differentiërende soort voor deze subassociatie is hennegras. Wateraardbei, gewoon sterrenmos en haakveenmos worden als zwakke differentiërende soorten gezien voor deze subassociatie. De syntaxoncode voor Nederland is r39Aa02a.

Typische subassociatie

De typische subassociatie (Salicetum cinereae typicum) is opmerkelijk soortenarm en wordt vooral aangetroffen op de voedselrijkere plekken in beekdallandschappen. Bitterzoet is een opvallende soort die in deze subassociatie het optimum heeft. De syntaxoncode voor Nederland is r39Aa02b.

Subassociatie met kruipwilg

Een subassociatie met kruipwilg (Salicetum cinereae salicetosum repentis) wordt gevonden in vochtige duinvalleien, in het bijzonder op de Waddeneilanden en in het renodunaal district. De belangrijkste differentiërende soorten zijn kruipwilg en duinriet. De syntaxoncode voor Nederland is r39Aa02c.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen

Grauwe wilg

Sporkehout

Bitterzoet

Riet

Moeraswalstro

Grote wederik

De associatie van grauwe wilg heeft geen specifieke kensoorten. Ze wordt praktisch altijd gedomineerd door de grauwe wilg, terwijl sporkehout en geoorde wilg in tegenstelling tot in de associatie van geoorde wilg slechts een beperkte rol spelen.

In de kruidlaag zijn vooral moerasplanten als bitterzoet, riet, hennegras, grote wederik, moeraswalstro, wolfspoot en gele lis te vinden.

Zwak differentiërende soorten ten opzichte van de nauw verwante associatie van geoorde wilg zijn bitterzoet, grote brandnetel en ruw beemdgras.

In de onderstaande tabel staan de diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen.

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking
Boomlaag
			-
Struiklaag
kV		100%	grauwe wilg	Salix cinerea
kK		> 10%	sporkehout	Frangula alnus
kK		< 10%	geoorde × grauwe wilg	Salix ×multinervis
		> 30%	zwarte els	Alnus glutinosa
		> 20%	zachte berk	Betula pubescens
	dS		kruipwilg	Salix repens	subassociatie met kruipwilg
Kruidlaag
	dA	> 50%	bitterzoet	Solanum dulcamara	t.o.v. de associatie van geoorde wilg
		> 50%	gewoon riet	Phragmites australis
	dS	> 40%	hennegras	Calamagrostis canescens	subassociatie met hennegras
		> 40%	moeraswalstro	Galium palustre
		> 40%	grote wederik	Lysimachia vulgaris
		> 30%	wolfspoot	Lycopus europaeus
		> 30%	gele lis	Iris pseudacorus
		> 30%	gewone braam	Rubus fruticosus
	dA	> 20%	grote brandnetel	Urtica dioica	t.o.v. de associatie van geoorde wilg
		> 20%	smalle stekelvaren	Dryopteris carthusiana
		> 20%	watermunt	Mentha aquatica
		> 20%	pitrus	Juncus effusus
		> 20%	grote kattenstaart	Lythrum salicaria
	dA	> 20%	ruw beemdgras	Poa trivialis	t.o.v. de associatie van geoorde wilg
		> 20%	melkeppe	Peucedanum palustre
		> 10%	kale jonker	Cirsium palustre
		> 10%	stijve zegge	Carex elata
		> 10%	pinksterbloem	Cardamine pratensis
Moslaag
			-

Verspreiding

Het verspreidingsgebied van de associatie van grauwe wilg omvat de gematigde delen van de Eurosiberische regio, noordelijk tot in Zuid-Zweden en de Baltische staten.

In Nederland komt de associatie algemeen voor, vooral in de beekdalen op hogere zandgronden in heidegebieden, natte potkleigebieden, laagveengebieden en in het Waddendistrict.

In Vlaanderen komt ze verspreid voor, maar is nergens algemeen. De belangrijkste vindplaatsen bevinden zich in beekdalen en langsheen de grote rivieren, in de Vlaamse duinen is deze associatie zeldzaam.

Fotogalerij

• 
  Herfstaspect van de typische subassociatie in november
• 
  Verdrogende vorm van de typische subassociatie in juli
• 
  Een aspect van de associatie in april
• 
• 
  Herfstaspect van de subassociatie met hennegras

Externe links

• Associatie van grauwe wilg op Flora van Nederland

Mediabestanden

Zie de categorie Salicetum cinereae van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

• Schaminée, J.H.J., K.Sýkora, N.Smits & M.Horsthuis (2010). Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist.
• K.Sýkora, 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
• B.De Fré & M.Hoffmann, 2002: Systematiek van natuurtypen voor Vlaanderen: 9. Struwelen en mantels. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2002.
• Vriens L., Bosch H., De Knijf G., De Saeger S., Guelinckx R., Oosterlynck P., Van Hove M. & Paelinckx D. (2011). De Biologische Waarderingskaart. Biotopen en hun verspreiding in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. INBO.M.2011.1, Brussel. ISBN 9789040303142

---

Indeling van de vegetatieklasse Franguletea (klasse van wilgenbroekstruwelen)

Orde: Salicetalia auritae (orde van wilgenbroekstruwelen)
Verbond: Salicion cinereae (verbond van wilgenbroekstruwelen)
Associaties: Salicetum auritae (associatie van geoorde wilg) · Salicetum cinereae (associatie van grauwe wilg)