Wikipedia

Geografie van Europa

Europa wordt traditioneel gezien als een van de zeven continenten. Fysisch-geografisch gezien wordt het echter beschouwd als het noordwestelijke schiereiland van een grotere landmassa of supercontinent genaamd Eurazië (of het nog grotere supercontinent Afrika-Eurazië). Het idee van Europa als continent is aldus niet de als enige voorkomende zienswijze; sommige geografische bronnen spreken van een Euraziatisch continent of Europees subcontinent, omdat Europa niet door zeeën wordt omringd en meer een culturele dan een geografische eenheid is.

Topografische reliëfkaart van Europa
Ecoregio's van Europa
 Portaal Europa

Omvang

bewerken

In totaal bestrijkt Europa een gebied van 10.400.000 km², slechts een fractie groter dan het continent Australië.

Europa's oostelijke grens met Azië wordt vaak getrokken bij de Oeral, op de waterscheiding die de hoogste toppen met elkaar verbindt. De zuidoostelijke grens met Azië wordt niet altijd op dezelfde plaats getrokken, het vaakst wordt hiervoor de rivier de Oeral gebruikt; door sommige geografen wordt ook de rivier de Emba als grens genomen. De grens loopt verder via de Kaspische Zee, over de waterscheiding van de Grote Kaukasus, of volgens sommigen de Koema-Manytsjlaagte ten noorden ervan, volgens weer anderen langs de rivier de Koera, ten zuiden daarvan. In het algemeen worden de hoogste toppen van de Grote Kaukasus als grens aangehouden. Verder loopt de Euro-Aziatische grens door de Zwarte Zee, de Bosporus, de Zee van Marmara en door de Dardanellen. Er zijn ook geografen die Azerbeidzjan, Armenië, Georgië, Turkije en Cyprus bij Europa voegen, in verband met politieke en culturele redenen.

De Middellandse Zee scheidt Europa van Afrika in het zuiden. De westelijke grens loopt door de Atlantische Oceaan en dwars door IJsland heen.

Als gevolg van de afwijkende meningen over de exacte grenzen van Europa is er blijvend debat over waar het geografisch middelpunt van Europa zou liggen.

  Zie ook de Lijst van Europese landen voor verscheidene definities van Europa

Globale geografische kenmerken

bewerken

Europa bestaat uit een romp, die van oost naar west steeds smaller wordt, en enkele grote schiereilanden, die men op zich als subcontinenten kan beschouwen. Dit zijn het Scandinavisch Schiereiland, het Iberisch Schiereiland, het Apennijns Schiereiland en het Balkanschiereiland. Daaromheen liggen enkele grote en kleine eilanden en eilandengroepen, waarvan de Britse Eilanden de grootste zijn.

Het reliëf in Europa vertoont voor een relatief klein gebied een grote variatie. De zuidelijke gebieden zijn bergachtig en wanneer men zich naar het noorden beweegt komt men vanaf de Pyreneeën, Alpen en de Karpaten, via heuvelachtige en semi-bergachtige gebieden, in de brede noordelijke laagvlaktes, gezamenlijk bekend als de Europese Vlakte, die in het oosten het grootst is. Nog verder naar het noorden bevindt zich een boog van hooggelegen gebieden, die begint in het westen van de Britse Eilanden en via de Schotse Hooglanden, onderbroken door het noordelijke deel van de Noordzee, via het Scandinavisch Hoogland, naar het noorden van Noorwegen loopt.

Deze omschrijving is vereenvoudigd, omdat deelgebieden zoals het Iberisch en het Apennijns Schiereiland hun eigen complexe kenmerken hebben, zoals ook de rest van het vasteland van Europa, waar het reliëf vele plateaus, rivierdalen en bekkens kent, die het algemene beeld nog complexer maken. IJsland en de Britse Eilanden zijn een verhaal op zich. IJsland is een feite een landmassa op zichzelf in de noordelijke Atlantische Oceaan, die als deel van Europa wordt meegeteld, de Britse Eilanden zijn eigenlijk hoger gelegen gebieden die vroeger als schiereiland bij het vasteland van Europa hoorden, voordat het stijgende zeewater de eilandengroep afsneed van de rest van het continent.

Lijst van Europese landen

bewerken

Dit is de lijst van alle landen in Europa, met inbegrip van die niet geheel in Europa liggen staan. Deze landen zijn transcontinentaal.[1] Er staan ook landen op die geografisch niet in Europa liggen. Deze landen zijn enigszins verbonden met Europa. Dat komt doordat sommige landen bijvoorbeeld lid zijn van de Europese Radio-unie (ERU) of de Europese Economische Ruimte (EER).

Vlag en Naam Oppervlakte
(km2) 		Inwonertal
 Bevolkingsdichtheid
(per km2)[2] 		Hoofdstad Naam in officiële taal Geografisch in Europa[3] lid van EU[4]
  Albanië 28.748 2.876.591 101,27 Tirana Shqipëria   Ja   Nee
  Andorra 468 77.281 164,59 Andorra la Vella Andorra   Ja   Nee
  Armenië 29.743 2.924.816 101,94 Jerevan Հայաստան (Hayastan)   Nee   Nee
  Azerbeidzjan 86.600 9.911.646 115,17 Bakoe Azǝrbaycan transcontinentaal   Nee
  België 30.528 11.358.357 372,06 Brussel België/Belgique/Belgien   Ja   Ja (1957)
  Bosnië en Herzegovina 51.129 3.531.159 68,97 Sarajevo Босна и Херцеговина   Ja   Nee
  Bulgarije 110.910 7.101.859 64,03 Sofia България   Ja   Ja (2007)
  Cyprus 9.251 1.170.125 126,48 Nicosia Kýpros/Kıbrıs   Nee   Ja (2004)
  Denemarken 43.094 5.748.796 133,40 Kopenhagen Danmark   Ja   Ja (1973)
  Duitsland 357.168 82.800.000 231,82 Berlijn Deutschland   Ja   Ja (1957)
  Estland 45.226 1.319.133 29,17 Tallinn Eesti   Ja   Ja (2004)
  Finland 336.593 5.509.717 16,37 Helsinki Suomi/Finland   Ja   Ja (1995)
  Frankrijk 547.030 67.348.000 118,27 Parijs France   Ja   Ja (1957)
  Georgië 69.700 3.718.200 56,99 Tbilisi საქართველო (Sakartvelo) transcontinentaal   Nee
  Griekenland 131.957 10.768.477 82,55 Athene Ελλάδα (Elláda)   Ja   Ja (1981)
  Hongarije 93.030 9.797.561 105,21 Boedapest Magyarország   Ja   Ja (2004)
  Ierland 70.280 4.761.865 67,57 Dublin Éire/Ireland   Ja   Ja (1973)
  IJsland 103.000 350.710 3,25 Reykjavík Ísland   Ja   Nee
  Italië 301.338 60.589.445 198,44 Rome Italia   Ja   Ja (1957)
  Kazachstan 2.724.900 17.987.736 6,63 Nur-Sultan Қазақстан (Qazaqstan) transcontinentaal   Nee
  Kosovo 10.908 1.831.432 167,90 Pristina Kosovo   Ja   Nee
  Kroatië 56.542 4.284.889 74,39 Zagreb Hrvatska   Ja   Ja (2013)
  Litouwen 65.300 2.800.667 43,36 Vilnius Lietuva   Ja   Ja (2004)
  Liechtenstein 160 38.111 239,42 Vaduz Liechtenstein   Ja   Nee
  Letland 64.589 1.925.800 34,15 Riga Latvija   Ja   Ja (2004)
  Luxemburg 2.586 602.005 225,52 Luxemburg Lëtzebuerg/Luxemburg/Luxembourg   Ja   Ja (1957)
  Noord-Macedonië 25.713 2.103.721 81,03 Skopje Македонија (Makedonija)   Ja   Nee
  Malta 316 445.426 1.456,63 Valletta Malta   Ja   Ja (2004)
  Moldavië 33.846 4.434.547 119,78 Chișinău Moldova   Ja   Nee
  Monaco 2,02 38.400 15.322,50 Monaco Monaco   Ja   Nee
  Montenegro 13.812 642.550 45,35 Podgorica Crna Gora/Црна Гора   Ja   Nee
  Nederland 41.543 17.271.990 410,03 Amsterdam Nederland   Ja   Ja (1957)
  Noorwegen 385.203 5.295.619 13,84 Oslo Norge/Noreg/Norga   Ja   Nee
  Oekraïne 603.628 42.418.235 73,57 Kiev Україна   Ja   Nee
  Oostenrijk 83.858 8.823.054 102,44 Wenen Österreich   Ja   Ja (1995)
  Polen 312.685 38.422.346 123,45 Warschau Polska   Ja   Ja (2004)
  Portugal 92.212 10.379.537 111,30 Lissabon Portugal   Ja   Ja (1986)
  Roemenië 238.397 19.638.000 80,70 Boekarest România   Ja   Ja (2007)
  Rusland 17.098.246 144.526.636 8,39 Moskou Россия transcontinentaal   Nee
  San Marino 61,2 33.285 547,99 San Marino San Marino   Ja   Nee
  Servië 88.361 7.040.272 99,33 Belgrado Srbija/Србија   Ja   Nee
  Slovenië 20.273 2.066.880 102,18 Ljubljana Slovenija   Ja   Ja (2004)
  Slowakije 49.035 5.435.343 110,78 Bratislava Slovensko   Ja   Ja (2004)
  Spanje 505.990 46.698.151 91,06 Madrid España   Ja   Ja (1986)
  Tsjechië 78.866 10.610.947 133,83 Praag Česko   Ja   Ja (2004)
  Turkije 783.356 80.810.525 102,40 Ankara Türkiye transcontinentaal   Nee
  Vaticaanstad 0,44 1000 2.272,72 Vaticaanstad Stato della Città del Vaticano   Ja   Nee
  Verenigd Koninkrijk 244.820 66.040.229 268,92 Londen United Kingdom   Ja   Nee (Brexit)[5]
  Wit-Rusland 207.560 9.504.700 45,56 Minsk Беларусь ((be) )   Ja   Nee
  Zweden 450.295 10.151.588 22,17 Stockholm Sverige   Ja   Ja (1995)
  Zwitserland 41.285 8.401.120 204,75 Bern Schweiz/Suisse/Svizzera/Svizra   Ja   Nee

Transcontinentale landen in Europees gedeelte

bewerken
Vlag en Naam Oppervlakte
(km2) 		Inwonertal
 Bevolkingsdichtheid
(per km2) 		Grootste stad in Europa
  Kazachstan 652.042 130.432 0,20 Oral
  Rusland 5.811.000 121.295.497 20,87 Moskou
  Turkije 23.764 10.620.739 446,93 Istanboel

Gebieden en landen

bewerken

Europa kan in de volgende geografische gebieden worden onderverdeeld:

Geografische extremen

bewerken
 
Geografische extremen van Europa

Geheel Europa

bewerken

Vasteland van Europa

bewerken

Geologie

bewerken
Geologische opbouw van de aardkorst onder Europa

Geologische opbouw

bewerken

Een continent als Europa is een erg groot gebied met een zeer variërende geologie. Veel gebieden hebben zijn eigen geologie, die weinig overeenkomsten vertoont met andere delen van Europa. Desondanks kan het continent verdeeld worden in een aantal geologische zones die afhankelijk van de tektonische situatie elk weer bestaan uit geologische structuren als bekkens, horsten, slenken of orogenen. Deze structuren bepalen welk gesteente in de ondergrond en aan het aardoppervlak te vinden is.

Geologisch gezien is Europa uit componenten van oudere continenten en oceanen opgebouwd. Door de werking van platentektoniek in de loop der miljoenen jaren zijn deze fragmenten samengevoegd tot de huidige configuratie. Het oudste gedeelte van Europa is het Baltisch Schild (Scandinavië, de Baltische landen, Europees Rusland, en het noorden van Polen en Duitsland), de kern van het oude continent Baltica. Stukken van de voormalige continenten Avalonia (Engeland, Ierland, de Benelux en het noordwesten van Duitsland) en Laurentia (West-Noorwegen en Schotland) liggen daar in het westen en zuiden tegenaan als gevolg van de Caledonische gebergtevorming rond 400 miljoen jaar geleden. Stukken van Gondwana (Iberisch Schiereiland en andere delen rond de westelijke Middellandse Zee) en het daarvan afgesplitste Cimmeria (Turkije en andere delen rond de oostelijke Middellandse Zee) zijn tijdens de Hercynische en Cimmerische gebergtevormingen (respectievelijk rond 300 en 150 miljoen jaar geleden) hier weer aan vast komen te zitten, met name in Centraal en Zuid-Europa. De laatste grote fase van gebergtevorming was de Alpiene gebergtevorming (vanaf 80 miljoen jaar geleden), waarmee grote delen van Zuid-Europa ontstonden. Tijdens de Alpiene gebergtevorming zijn delen van de bodem van de Westelijke Tethys-oceaan in de Pyreneeën, Alpen, Apennijnen, Balkan en de Karpaten terechtgekomen.

Vorming van het landschap

bewerken

Vanwege de grote verscheidenheid aan geologische situaties kent Europa een grote variëteit in landschappen die in het hele continent worden aangetroffen. Grote delen van het oppervlak van Europa bestaan uit tijdens de Caledonische of Hercynische gebergtevormingen gevormde gesteenten. De tektonische opheffing van het reliëf die deze gesteenten aan het oppervlak bracht is echter vrijwel altijd jonger. De uitzondering hierop vormen de gebergten van Zuid-Europa, die ontstaan zijn door de nog steeds doorgaande Alpiene gebergtevorming.

Tektoniek zorgt voor het omhoog of omlaag bewegen van de aardkorst, maar de huidige landvorm is vooral ontstaan door de erosie. De mate waarmee en manier waarop erosie plaatsvindt hangt weer af van factoren als klimaat, bodemvorming, of de competentie van het gesteente in de ondergrond. Op veel plekken zijn landvormen ontstaan tijdens perioden waarin het klimaat anders was dan tegenwoordig. Zo komen in Noord-Europa en in en rond de hooggebergten op veel plekken stuwwallen, fjorden, drumlins en eskers voor uit de laatste ijstijden, toen gletsjers grote delen van het continent bedekten.

  Zie ook de sectie geologie in het artikel Europa.

Zeeën

bewerken

Meren

bewerken

De zes grootste meren in Europa zijn met de oppervlakte naar benadering:

  1. Kaspische Zee (grens met Azië) – 371.000 km²
  2. Ladogameer – 17.700 km²
  3. Onegameer – 9.616 km²
  4. Vänermeer – 5.655 km²
  5. Saimaameer – 4.400 km² (gehele merensysteem)
  6. Peipusmeer – 3.555 km²

Rivieren

bewerken
 
Waterscheidingen en stroomgebieden van de belangrijkste rivieren

De langste twintig rivieren in Europa met de lengte naar benadering:

  1. Wolga – 3530 km
  2. Donau – 2888 km
  3. Oeral – 2428 km
  4. Dnjepr – 2285 km
  5. Don – 1870 km
  6. Petsjora – 1809 km
  7. Kama – 1805 km
  8. Oka – 1500 km
  9. Belaja – 1430 km
  10. Dnjestr – 1352 km
  11. Rijn – 1320 km
  12. Vjatka – 1314 km
  13. Desna – 1130 km
  14. Elbe – 1091 km
  15. Severski Donets – 1053 km
  16. Wisła – 1047 km
  17. Westelijke Dvina – 1020 km
  18. Loire – 1020 km
  19. Taag – 1007 km
  20. Chopor – 979 km

Belangrijkste eilanden en eilandengroepen

bewerken

In de Atlantische Oceaan en de Oostzee

bewerken

In de Middellandse Zee

bewerken

In de Noordelijke IJszee

bewerken

Vlaktes en laaglanden

bewerken

De uitgebreidste vlaktes en laaglanden zijn:

Bergketens

bewerken
  Zie Lijst van bergen in Europa voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Enkele van Europa's belangrijkste bergketens zijn:

Steden

bewerken
 
Satellietopname van nachtelijk Europa, waar goed de stedelijke gebieden op te zien zijn

Top 20

bewerken

De grootste twintig steden van Europa zijn:

  1. Moskou (Rusland)
  2. Istanboel (Turkije)
  3. Londen (Verenigd Koninkrijk)
  4. Sint-Petersburg (Rusland)
  5. Berlijn (Duitsland)
  6. Madrid (Spanje)
  7. Kiev (Oekraïne)
  8. Rome (Italië)
  9. Parijs (Frankrijk)
  10. Boekarest (Roemenië)
  11. Hamburg (Duitsland)
  12. Minsk (Wit-Rusland)
  13. Boedapest (Hongarije)
  14. Warschau (Polen)
  15. Wenen (Oostenrijk)
  16. Barcelona (Spanje)
  17. Charkov (Oekraïne)
  18. Sofia (Bulgarije)
  19. Belgrado (Servië)
  20. Milaan (Italië)
Opmerking: de lijst is op volgorde van het aantal inwoners van de stad zelf en dus niet van de agglomeratie.

Steden of plaatsen die de hoofdstad zijn van het gelijknamige land

bewerken

Steden die de grootste stad zijn van een land, maar niet de hoofdstad

bewerken

Binnenstaten

bewerken

De volgende landen worden geheel door andere landen omgeven:

* Deze acht landen vormen een blok van geheel door land omgeven landen.

Landen die geheel bestaan uit eilanden of delen van eilanden

bewerken

Landen die ook in een ander continent liggen

bewerken
  Zie ook de sectie Omvang

De volgende landen liggen voor het grootste deel in Europa:

  • Frankrijk (strikt genomen kent Frankrijk enkele departementen buiten Europa die integraal deel uitmaken van Frankrijk)
  • Griekenland (de eilanden voor de Turkse kust liggen strikt genomen in Azië)
  • IJsland (het noordwesten van IJsland ligt op de Amerikaanse plaat)
  • Nederland (omvat naast het Europese deel ook de Caribische eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba)
  • Portugal (strikt genomen ligt Madeira op de Afrikaanse plaat en het westelijkste deel van de Azoren op de Amerikaanse plaat)
  • Spanje (de Canarische Eilanden liggen op de Afrikaanse plaat, en Ceuta en Melilla liggen op het vasteland van Afrika)

De volgende landen liggen voor het grootste deel in Azië:

  • Azerbeidzjan (het deel ten noorden van de waterscheiding van de Grote Kaukasus ligt in Europa)
  • Georgië (het deel ten noorden van de waterscheiding van de Grote Kaukasus ligt in Europa)
  • Kazachstan (het gebied ten westen van de rivier de Oeral of de Emba ligt in Europa)
  • Rusland (alles ten westen van de Oeral ligt in Europa)
  • Turkije (het gebied ten westen van de Bosporus en de Zee van Marmara ligt in Europa)

De volgende landen liggen in het geheel liggen niet op het Europees continent:

Lijst van landen gesorteerd op het aantal landen waar ze aan grenzen

bewerken
Opmerking: Alleen landgrenzen zijn meegeteld en de overzeese departementen van Frankrijk en Nederland zijn niet meegenomen.
Opmerking: Als we Kosovo niet als deel van Servië beschouwen, tellen zowel Noord-Macedonië als Montenegro 5 buurlanden.

Referenties

bewerken
  1. ↑ Begrip transcontinentaal. Gearchiveerd op 9 januari 2018. Geraadpleegd op 17 november 2018.
  2. ↑ Bevolkingsdichtheid van de Wereld. Gearchiveerd op 18 november 2018. Geraadpleegd op 17 november 2018.
  3. ↑ leden van de Europese Unie. Gearchiveerd op 18 november 2018. Geraadpleegd op 18 november 2018.
  4. ↑ Lidstaten Europese Unie. Gearchiveerd op 20 oktober 2018. Geraadpleegd op 18 november 2018.
  5. ↑ Brexit (Verenigd Koninkrijk neemt afscheid van de Europese Unie. Gearchiveerd op 26 augustus 2018. Geraadpleegd op 17 november 2018.
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Atlas of Europe op Wikimedia Commons.
Wikibooks heeft meer over dit onderwerp: Atlas van Europa.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Geografie_van_Europa&oldid=67288274"