Acht van Chaam
De Acht van Chaam is een jaarlijks terugkerende wielerronde in de Noord-Brabantse plaats Chaam. Het is het oudste nog bestaande "Natourcriterium" ter wereld en Nederlands oudste internationale wielerwedstrijd. Binnen Nederland is alleen het Nederlands kampioenschap wielrennen op de weg ouder.
 Acht van Chaam
| ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
De Acht van Chaam op 25 juli 1973.
| ||||
| Lokale naam | De Acht | |||
| Bijnaam | De klassieker der criteria,
De pracht van Chaam. | |||
| Regio | Chaam | |||
| Periode | Eerste woensdag na de Ronde van Frankrijk | |||
| Organisator | Comité Acht van Chaam | |||
| Type | (Natour)Criterium | |||
| Geschiedenis | ||||
| Eerste editie | 1933 | |||
| Aantal edities | 83 (2023) | |||
| Eerste winnaar | Thijs van Oers
| |||
| Laatste winnaar | Mathieu van der Poel
| |||
| Laatste Bel. winnaar | .svg){kind=small} Tom Boonen (2005)
| |||
| Laatste Ned. winnaar | Mathieu van der Poel (2023)
| |||
| Meeste zeges | Karel Kaers Rik Van Steenbergen Jo de Roo
| |||
| ||||
De dinsdagavond voorafgaand aan de Acht van Chaam vindt traditiegetrouw een groot openluchtfeest plaats op en rond de Dorpsstraat, de 'Nacht van Chaam' genoemd. Tijdens de Acht zelf is er elk jaar een artiestenplein.
Geschiedenis bewerken
Al in 1890 werd in Chaam de eerste wielerwedstrijd georganiseerd. Dit in de vorm van een driewielerwedstrijd. Deze wedstrijd was erg populair bij het publiek uit Chaam en omstreken en smaakte naar meer.[bron?]
In 1898 werd in Chaam de wielerclub 'Steeds Voorwaarts' opgericht. Deze club organiseerde jaarlijks een wedstrijd voor tweewielers, over een parcours tussen Ulvenhout en Baarle-Nassau. De club kreeg steeds vaker met onverwachtse problemen te maken, zoals plotseling opengebroken wegen en gesloten spoorbomen. Toen de burgemeester van een van de gemeentes op de route niet langer toestond dat de wielrenners met blote benen door zijn gemeente fietsten, werd besloten tot een criterium dat binnen de Chaamse gemeentegrenzen verreden werd. De eerste koers werd op dinsdag 30 mei 1933 gehouden. Het parcours kreeg de vorm van een 8, waarop de naam Acht van Chaam gebaseerd is.[1]
De eerste Acht van Chaam trok meteen al 25.000 toeschouwers.[2]
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de organisatie van de Acht moeilijk. In 1940 mocht er onder toeziend oog van de Duitse bezetter nog gewoon gekoerst worden maar de andere oorlogsjaren werd dit verboden.[bron?] Ook in 1946 kon er geen Acht gerealiseerd worden, toen omdat er niet genoeg geld was door de naweeën van de oorlogsjaren.
In 1947 werd het Comité Acht van Chaam opgericht. Deze nam de organisatie over van wielerclub 'Steeds Voorwaarts'. Vanaf deze periode haalde het Comité Acht van Chaam vele grote Tourvedetten en wereldkampioenen naar de start. Voor zover is de Acht elk jaar verreden met uitzondering van de coronapandemie die in 2020 en 2021 het evenement in de weg stond.
Het absolute hoogtepunt was in 1968 toen naar schatting 100.000 mensen naar Chaam waren gekomen om de eerste Nederlandse Tourwinnaar Jan Janssen de Acht te zien winnen. Rini Wagtmans wist Janssen echter te lossen en won.
Na Jan Janssen werden er nog een aantal gele truien naar Chaam gehaald maar ze kwamen nooit verder dan een tweede plaats. Hier kwam pas verandering in toen bij de 79e editie in 2017 viervoudig Tourwinnaar Chris Froome als eerste over de streep kwam. Twee jaar later won Tourwinnaar Egan Bernal ook in de gele trui.
In de periode 1994-1997 werd de Acht van Chaam als UCI-ploegenwedstrijd verreden; sinds 1998 is het weer een 'gewoon' criterium. Hierover meer onder het kopje Parcours.
Wegens de ouderdom, naammerksbekendheid (de naam is nooit veranderd) en de unieke regionale cultuur werd de Acht van Chaam in 2014 als eerste en tot nu toe enige wielercriterium toegevoegd aan de Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland om het voortbestaan ervan veilig te stellen.
Parcours bewerken
Het parcours is een van de redenen dat de Acht van Chaam een succes is en grote bekendheid heeft verworven.
Parcours (1933-1993) bewerken
Het eerste parcours werd uitgetekend over een lengte van 11 kilometer met het doel zo veel mogelijk cafés te passeren omdat de kasteleins financieel bijdroegen aan de organisatie. Hierdoor ontstonden twee lussen en een unieke dubbele passage in de Dorpsstraat. Daar passeerden de coureurs elkaar vaak, waardoor de Acht van Chaam een beetje leek op een tenniswedstrijd. Deze passage was dan ook een grote trekpleister in deze jaren. Na een paar jaar werd het parcours 8 kilometer maar zonder grote veranderingen in de vorm.
Parcours (1994-1997) bewerken
In deze periode werd de Acht verreden als een internationale UCI-wedstrijd voor ploegen. Daarvoor breidde men de lengte van het parcours uit naar 9 kilometer waarbij de dubbele passage in de Dorpsstraat en de bekende achtvorm kwamen te vervallen.
Parcours (1998-2009) bewerken
In 1998 werd door het comité Acht van Chaam geconstateerd dat de gok van UCI-wedstrijd met minder bekende wielrenners geen succes was. De toenmalige organisatie greep de gelegenheid aan om het parcours publieksvriendelijker te maken door het in te krimpen tot vier kilometer.
Parcours (2010-2022) bewerken
In 2010 werd tot vreugde van velen de achtvorm hersteld. Dit door de oorspronkelijke zuidlus te herstellen en een kleinere noordlus toe te voegen. Hierdoor is een parcours ontstaan wat achtvormig is, waarbij de twee lussen vlak langs elkaar gaan bij het denkbeeldige kruispunt en in elkaar overlopen. Hierdoor lijkt dit circuit in feiten meer op een 8 dan het eerste parcours. Alleen bevat dit parcours geen dubbele passage in het centrum van Chaam.
Parcours (2023-heden) bewerken
In 2023 werd besloten tot een nieuw achtvormig parcours. Uitsluitend in het centrum van Chaam en over een lengte van 2,6 kilometer. Dit zodat het evenement wat compacter is en de renners vaker langskomen.
Uitslagen mannen bewerken
De weergegeven prestaties van de wielrenners gelden voor de periode voorafgaand aan de Acht van dat jaar, en gaan terug tot na de Acht van het jaar er voor. Dit is weergegeven omdat deze geleverde prestaties vaak het publiek naar de Acht van Chaam lokken. Voor 1949 werd de Acht van Chaam in mei verreden.
- Er zijn hier truien weergeven die de renners het hele jaar door droegen als beloning van een eerdere overwinning (regenboogtruien en nationale truien).
- Er zijn hier truien weergegeven die in de voorafgaande Tour waren gewonnen en werden gedragen met als doel het publiek te amuseren (gele trui, groene trui enz.). Ook zijn hier, met medailles, de tweede en derde plaats uit de Tour weergegeven en is tussen haakjes het aantal gewonnen Touretappes per renner weergegeven.
- Winst in de monumenten voorafgaand aan de Acht is hier weergegeven met de afkortingen: (MSR)= Milaan-San Remo, (RVV)= de Ronde van Vlaanderen, (PR)=Parijs-Roubaix, (LBL)= Luik-Bastenaken-Luik en (RVL)= de Ronde van Lombardije.
Meervoudige winnaars bewerken
| Overwinningen | Renner | Land | Jaren |
|---|---|---|---|
| 3 | Karel Kaers | |
1935 + 1936 + 1938 |
| Rik van Steenbergen | |
1956 + 1958 + 1960 | |
| Jo de Roo | |
1963 + 1964 + 1967 | |
| 2 | Wout Wagtmans | |
1950 + 1952 |
| Wim van Est | |
1953 + 1955 | |
| Rini Wagtmans | |
1968 + 1971 | |
| Tino Tabak | |
1972 + 1975 | |
| Gerrie Knetemann | |
1978 + 1979 | |
| Adrie van der Poel | |
1986 + 1997 | |
| Michael Boogerd | |
1999 + 2006 | |
| Servais Knaven | |
2001 + 2003 | |
| Niki Terpstra | |
2010 + 2014 |
Overwinningen per land bewerken
| Overwinningen | Land |
|---|---|
| 61 | Nederland
|
| 12 | België
|
| 3 |  Duitsland
|
| 2 |  Italië
|
| 1 |  Oekraïne,  Verenigde Staten,  Spanje, .svg){kind=small} Verenigd Koninkrijk,  Colombia
|
Grote namen die deelnamen maar nooit in de top 3 finishten bewerken
Hieronder een lijst met wielrenners die deelnamen als wereldkampioen, nationaal kampioen, tourwinnaar, winnaar van de bolletjestrui, winnaar van de puntentrui of winnaar van de jongerentrui zonder dat ze top 3 finishten in de Acht van Chaam.
Lucien van Impe- Claude Criquielion
Vittorio Adorni
Raymond Poulidor- Jacques Anquetil
Rudi Altig
Harm Ottenbros
Hugo Koblet- Gastone Nencini
- Felice Gimondi
- Franco Bitossi
- Bernard Thévenet
Luis Ocaña- Dietrich Thurau
Joaquim Agostinho- Francesco Moser
- Giuseppe Saronni
- Gianni Bugno
Greg LeMond- Claudio Chiappucci
- Lance Armstrong
- Fabian Cancellara
.svg){kind=small}
Eddy Merckx (België) kon nooit deelnemen omdat er op dezelfde dag ook een criterium in zijn geboorteplaats werd gehouden, en van de Belgische wet mag een wielrenner maar aan één wedstrijd per dag deelnemen. Wel loste hij in 1972 het startschot bij de profs.
Acht van Chaam voor Elite-vrouwen bewerken
| Acht van Chaam voor Elite-vrouwen
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Lokale naam | De Acht | |||
| Regio | Chaam | |||
| Periode | Eerste woensdag na de Ronde van Frankrijk | |||
| Organisator | Comité Acht van Chaam | |||
| Type | UCI-wedstrijd | |||
| Geschiedenis | ||||
| Eerste editie | 1992 | |||
| Aantal edities | 24 (2023) | |||
| Eerste winnaar | Monique Knol
| |||
| Laatste winnaar | Femke Beuling
| |||
| Meeste zeges | Marianne Vos (9 zeges)
| |||
| ||||
Elk jaar wordt tijdens de Acht van Chaam ook een versie voor vrouwen georganiseerd.
Uitslagen bewerken
Meervoudige winnaars bewerken
| Overwinningen | Renner | Land | Jaren |
|---|---|---|---|
| 9 | Marianne Vos | |
2005 + 2007 + 2009 + 2011 + 2014 + 2016 + 2017 + 2018 + 2019 |
| 4 | Leontien Zijlaard-van Moorsel | |
1997 + 2001 + 2002 + 2004 |
| 2 | Vera Koedooder | |
2003 + 2008 |
| Thalita de Jong | |
2013 + 2015 | |
| Nina Kessler | |
2012 + 2022 |
Overige categorieën bewerken
Buiten de profmannen en elite vrouwen koers worden er op de wedstrijddag ook wedstrijden voor andere categorieën georganiseerd. Hier onder een overzicht van deze wedstrijden:
- Elite/beloften mannen (UCI)
- Amateur/sportklasse (UCI)
- Junioren jongens (UCI)
- Nieuwelingen jongens (UCI)
- Nieuwelingen meisjes/junior vrouwen (UCI)
- Funklasse met Open Chaams kampioenschap.
- Mini Acht van Chaam (UCI) 'wordt vereden tijdens koningsdag' met jeugd categorieën groepen 1 t/m 7.
- Dikke banden race 'voorafgaand aan de Mini Acht van Chaam op koningsdag'
NK's en WK's bewerken
NK's bewerken
Hoewel volgens sommige bronnen in 1933 het Nederlands kampioenschap wielrennen op de weg in Chaam werd georganiseerd, was dit niet het geval. Beide koersen hadden wel dezelfde winnaar, Thijs van Oers.[3]
In 1960 was de Acht van Chaam de tweede van de totaal drie wedstrijden waar punten te verdienen waren voor de Nederlandse kampioenstricot.
En in 2013 kreeg de Acht van Chaam ter ere van de 75e editie de NK's voor de categorieën van Nieuwelingen t/m Elite/Beloften mannen toegewezen.
WK militairen bewerken
In 2008 kreeg de Acht van Chaam het Wereldkampioenschap wielrennen voor militairen toegewezen ter ere van de 70e editie. Dit werd verreden in de vorm van een ploegentijdrit en een wegwedstrijd. Ditzelfde WK militairen is in 2018 op dezelfde manier gehouden ter ere van de 80e editie.
Standbeeld en museum bewerken
Standbeeld bewerken
Op de hoek van de Gilzeweg en Dorpsstraat staat De Wielrenner (1983), een bronzen beeld van Ruud Ringers.[4] De wielrenner symboliseert Thijs van Oers als winnaar van de eerste Acht van Chaam.[bron?] Op de sokkel staat informatie over de Acht en alle winnaars van de profwedstrijden.
Acht van Chaam Museum bewerken
In café Het Chaamsche Wapen aan de Dorpsstraat is een zaaltje met daarin het museum van de Acht van Chaam. In dit museum bevinden zich foto's van alle winnaars, verschillende affiches en overige bijzondere dingen die met de Acht van Chaam te maken hebben.
Literatuur bewerken
- Stichting Jubileumuitgave - 65 jaar Acht van Chaam (2003)
- Stichting Jubileumuitgave - 75 jaar Acht van Chaam (2013)
Externe link bewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|