Kaapkolonie

Nederlandse en Britse kolonie in zuidelijk Afrika

De Kaapkolonie was een Nederlandse en later Britse kolonie rond Kaapstad in het huidige Zuid-Afrika. Deze kolonie had eigenlijk alleen een verversingsstation moeten worden van de VOC, om de reis naar India te vergemakkelijken. Door de vele scheepvaart en emigratie van Nederlanders (vooral Zeeuwen en Hollanders), en later ook Fransen, Duitsers en Engelsen groeide de plek in de loop van de 17e eeuw uit tot een ware kolonie.

Kaapkolonie
Cape Colony
Nederlandse Kaapkolonie 1652-1795
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
(Eerste) Engelse Kaapkolonie 1795-1803
Koninkrijk Groot-Brittannië
Bataafse Kaapkolonie 1803-1806
Bataafs Gemenebest
(Tweede) Engelse Kaapkolonie 1806-1910
Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland
1652 – 1910 Unie van Zuid-Afrika 

Kaart
1809
1809
Algemene gegevens
Hoofdstad Kaapstad
Oppervlakte 145.000 km² (in 1795)
569,020 km² (in 1910)
Bevolking 1.500 (in 1650)
18.000 (in 1800)
2.564.965 (in 1910)
Talen Nederlands,
Engels,
andere inlandse talen
Religie(s) Nederlandse Hervormde Kerk,
Anglicanisme
Munteenheid Guldens (tot 1806)
Ponden (vanaf 1806)
Europese geschiedenis in Zuid-Afrika



Van
VOC Tussenstation (1652)
tot en met de
Republiek Zuid-Afrika (heden)


Vlag van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie Vlag van Nederland Vlag van de Bataafse Republiek Vlag van Republiek Natalia Vlag van Oranje Vrijstaat Vlag van Transvaal
Vlag van Kaapkolonie Vlag van kolonie Oranjerivier Vlag van kolonie Transvaal Vlag van Zuid-Afrika 1912-1928
Vlag van Zuid-Afrika 1928=1994 Vlag van Zuid-Afrika
..Naar chronologie
  • Brits Zuid-Afrika (1806-1910)
  • Onafhankelijkheid (1931-heden)

Portaal  Portaalicoon  Zuid-Afrika
Portaal  Portaalicoon  Geschiedenis
Ontwikkeling van het grondgebied ten tijde van de VOC.

Nederlandse Kaapkolonie

bewerken
  Zie Nederlandse Kaapkolonie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 6 april 1652 stichtte Jan van Riebeeck in opdracht van de VOC een verversingsstation bij Kaap de Goede Hoop. Schepen van de VOC op weg naar Nederlands-Indië konden hier tonnen met vers water, vlees, wijn, geneeskrachtige kruiden, groente en fruit inslaan. De schepen bleven vaak twee of drie weken liggen. Hierdoor kreeg Kaapstad de bijnaam De Herberg van Twee Oceanen.

Na de bouw van Kasteel de Goede Hoop groeide het versterkte station snel uit tot een Nederlandse kolonie, ondanks het verbod van de VOC om gebieden te koloniseren. In Kaapstad en omgeving herinneren veel gebouwen en plaatsnamen nog aan die tijd. Eerst vestigden de kolonisten zich vooral rond het fort - aan de kust - en Stellenbosch, in het binnenland. Later werd ook buiten deze steden op grote schaal gekoloniseerd. In de Kaapkolonie woonden, in tegenstelling tot andere Nederlandse koloniën, vooral boeren.

Met de oorspronkelijke bewoners (de Khoikhoi en de San) werd eerst handel gedreven, maar deze kwamen in verzet toen zij erachter kwamen dat deze vreemdelingen zich permanent wilden vestigen en het gebied wilden overheersen. Daardoor werden ze verdreven uit de gekoloniseerde gebieden. Er werd erg op hen neergekeken omdat ze bijna naakt liepen. Ze kregen bijnamen zoals: Strandlopers, Hottentotten en Bosjesmannen (zoals zij zichzelf noemen). Hierdoor dunden deze stammen erg uit in aantal, ook door Europese ziekten waar ze niet tegen bestand waren. Sommigen traden in dienst van hun nieuwe overheersers.

Omdat deze inheemsen niet zo gewillig waren, werden er al vrij snel na de stichting slaven ingevoerd uit West-Afrika en Maleisië. Deze slaven hadden in vergelijking met de slaven in Amerika en de rest van Afrika een dragelijk leven, al werden ze niet in de watten gelegd.

Bestuurders Nederlandse Kaapkolonie (1652-1797)

bewerken
Periode
1652-1662 Jan van Riebeeck (1619-1677) commandeur
1662-1666 Zacharias Wagener commandeur
1666-1668 Cornelis van Qualberg commandeur
1668-1670 Jacob van Borghorst commandeur
1670-1671 Pieter Hackius commandeur en gouverneur
1671-1672 Waarnemende raad
1672 Albert van Breugel waarnemend commandeur
1672-1676 IJsbrand Godske gouverneur
1676-1678 Johan Bax van Herenthals commandeur
1678-1679 Hendrik Crudorp waarnemend commandeur
1679-1699 Simon van der Stel (1639-1712) commandeur, vanaf 1691 gouverneur
1699-1707 Willem Adriaan van der Stel (1664-1733) gouverneur
1707-1708 Johannes Cornelis D'Ablaing waarnemend gouverneur
1708-1711 Louis van Assenburg gouverneur
1711-1714 Willem Helot waarnemend gouverneur
1714-1724 Maurits Pasques de Chavonnes gouverneur
1724-1727 Jan de la Fontaine waarnemend gouverneur
1727-1729 Pieter Gijsbert Noodt gouverneur
1729-1737 Jan de la Fontaine waarnemend gouverneur, vanaf 1730 gouverneur
1737 Adriaan van Kervel gouverneur
1737-1739 Daniel van den Hengel waarnemend gouverneur
1739-1750 Hendrik Swellengrebel (1700-1763) gouverneur
1751-1771 Rijk Tulbagh (1699-1771) gouverneur
1771-1785 Joachim van Plettenberg (1739-1793) waarnemend gouverneur, vanaf 1774 gouverneur
1785-1791 Cornelis Jacob van der Graaff gouverneur
1791-1792 Johan Isaac Reinus (Rhenius) waarnemend gouverneur
1792-1793 Sebastiaan Cornelis Nederburgh commissarissen generaal
Simon Hendrik Frijkenius
1793-1795 Abraham Josias Sluysken commissaris generaal

(Eerste) Engelse Kaapkolonie

bewerken
  Zie Engelse Kaapkolonie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Na de Slag om Muizenberg in 1795 namen de Britten zonder al te veel moeite de macht over van de Nederlanders in de Kaapkolonie. Een Nederlandse poging in 1796 om de Kaapkolonie te heroveren eindigde met de capitulatie van het Nederlands eskader.

Bestuurders 1e Britse Kaapkolonie (1797-1803)

bewerken

Bataafse Kaapkolonie

bewerken
  Zie Bataafse Kaapkolonie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bij de Vrede van Amiens in 1802 kreeg de Bataafse Republiek de Kaapkolonie terug, maar de vrede was van korte duur en na de Slag bij Blaauwberg in 1806 viel de Kaap definitief in Britse handen.

Bestuurders Bataafse Kaapkolonie (1803-1807)

bewerken

(Tweede) Engelse Kaapkolonie

bewerken
  Zie Engelse Kaapkolonie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bestuurders 2e Britse Kaapkolonie (1807-1910)

bewerken

De Britten hadden echter weinig respect voor de Afrikaander gebruiken en cultuur, en hielden de Afrikaners of Boeren (zoals de voormalige kolonisten zich vooral noemden) stevig onder de duim. Hierdoor trokken veel Boeren rond 1840 naar het binnenland (De Grote Trek). Hier stichtten zij vele, grote en kleine onafhankelijke republieken. Dit leidde aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw tot twee grote oorlogen tussen de Boeren en de Britten, de Boerenoorlogen.

Ex-kolonie

bewerken
  Zie Unie van Zuid-Afrika en Republiek van Zuid-Afrika voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
 
Vlag van Zuid-Afrika (1928-1994)

Vanaf 1910 maakt het gebied deel uit van de Unie van Zuid-Afrika (deel van het Britse rijk) en vanaf 1961 van de Republiek Zuid-Afrika, in deze tijd werd het gebied de Kaapprovincie genoemd. In 1994, na het einde van de apartheid, werd het gebied gesplitst in de provincies West-Kaap, Oost-Kaap, Noord-Kaap en (een gedeelte van) de Noordwestelijke Provincie.