Gebruiker:PAvdK/Kladblok/Hongaars voornaamwoord
Dit is het persoonlijke kladblok van PAvdK/Kladblok. |
Een kladblok is een subpagina van iemands gebruikerspagina. Het dient als testruimte voor de gebruiker en om nieuwe artikelen of langere toevoegingen aan bestaande pagina's voor te bereiden. Let op: je kladblok opslaan gaat met de knop 'publiceren'. De pagina wordt daarmee nog niet in de openbare encyclopedie geplaatst en blijft een kladpagina. De kladblokpagina is wel zichtbaar (voor iedereen die wat meer van Wikipedia) en mag dus geen onoorbare dingen te bevatten. |
Het is, ook in een kladblok, uitdrukkelijk niet toegestaan om zonder toestemming auteursrechtelijk beschermd materiaal van derden te publiceren. |
Enkele handige links: Spiekbriefje | Snelcursus Andere testplaatsen: De algemene zandbak | De probeerpagina van de snelcursus | De sjabloonzandbak |
Hongaars voornaamwoord bewerken
Er worden verschillende typen Hongaarse voornaamwoorden onderscheiden.[B 1][T 1] Enkele daarvan worden niet in het Nederlands gebruikt.
De in het Hongaars onderscheiden voornaamwoorden (névmás) zijn het persoonlijk (személyes), wederkerig (visszaható), wederkerend (kölcsönös), bezittelijk (birtokos), aanwijzend (mutató), vragend (kérdő), betrekkelijk (vonatkozó), onbepaald (határozatlan), algemeen (általános) en ontkennend voornaamwoord (tagadó névmás).
Persoonlijke voornaamwoorden bewerken
Persoonsvormen bewerken
ev. | 1ste p. | (én) | várok | ik wacht |
---|---|---|---|---|
2de p. | (te) | vársz | jij wacht | |
3de p. | (ő) | vár ø | hij/zij wacht | |
Ön/Maga | U (ev.) wacht | |||
mv. | 1ste p. | (mi) | várunk | wij wachten |
2de p. | (ti) | vártok | jullie wachten | |
3de p. | (ők) | várnak | zij wachten | |
Önök/Maguk | U (mv.) wacht |
De Hongaarse persoonlijke voornaamwoorden (személyes névmás) [B 2][T 2] zijn: én = "ik", te = "jij", ő = "hij/zij", mi = "wij", ti = "jullie", ők = "zij". In het Hongaars worden de persoonlijke voornaamwoorden weinig gebruikt, omdat de persoon al blijkt uit de uitgangen van de persoonsvorm en uit het zinsverband. Meestal laat men dan ook het persoonlijk voornaamwoord weg, behalve in geval van nadruk.
- Voorbeeld: Zo zegt men Tanár vagyok om uit te drukken "Ik ben leraar"; maar alleen bij sterke nadruk op "ik" wordt het: Én tanár vagyok.
- Maar let wel: in de derde persoon enkelvoud zoals bij Ő tanár = "Hij/Zij is leraar" en bij Ön tanár = "U bent/is leraar" wordt het koppelwerkwoord juist weggelaten.
Er komen twee beleefdheidsvormen voor: Maga/Maguk en Ön/Önök="U" (enkelvoud/meervoud). Er zijn subtiele, ook regionale, verschillen in het gebruik: vaak wordt Ön als het meest beleefd maar ook als wat afstandelijk ervaren.
Naamvallen bewerken
De persoonlijke voornaamwoorden worden in de verschillende naamvallen, in combinatie met uitgangen (suffixen) of met postposities (achterzetsels) gebruikt. Vaak wordt een zelfstandige vorm van de uitgang gebruikt in combinatie met een persoonsuitgang. De bezitsuitgangen hebben naast een vorm voor een enkelvoudig bezit ook een vorm voor een meervoudig bezit. In onderstaande tabel staan enkele voorbeelden voor enkelvoudig bezit en voor aanwijzende voornaamwoorden voor het enkelvoud.
Naamvallen
|
naamvalsuitgangen
(suffixen) |
|||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Enkelvoud
|
Meervoud
| |||||||||||
1ste pers. | 2de pers. | 3de pers. | beleefdheidsvormen | 1ste pers. | 2de pers. | 3de pers. | beleefdheidsvormen | |||||
nominatief | (1) | ø | én | te | ő | Ön | Maga | mi | te | ők | Önök | Maguk |
datief | (3) | -nak/-nek | nekem | neked | neki | Önnek | Magának | nekünk | nektek | nektek | Önöknek | Maguknak |
accusatief | (4) | -ot/-et/-öt, -at/-et, -t |
engem | téged | őt | Önt | Magát | minket bennünket |
titeket benneteket |
őket | Önöket | Magukat |
superessief | (hol?) | -on/-en/-ön | rajtam | rajtad | rajta | rajtunk | rajtatok | rajtuk | ||||
sublatief | (hova?) | -ra/-re | rám | rád | rá | Önre | Magára | ránk | rátok | rájuk | Önökre | Magukra |
delatief | (honnan?) | -ról/-ről | rólam | rólad | róla | Önről | Magáról | rólunk | rólatok | róluk | Önökről | Magukról |
adessief | (hol?) | -nál/-nél | nálam | nálad | nála | Önnél | Magánál | nálunk | nálatok | náluk | Önöknél | Maguknál |
allatief | (hova?) | -hoz/-hez/-höz | hozzám | hozzád | hozzá | Önhöz | Magához | hozzánk | hozzátok | hozzájuk | Önökhöz | Magukhoz |
ablatief | (honnan?) | -tól/-től | tőlem | tőled | tőle | Öntől | Magától | tőlünk | tőlete | tőlük | Önöktől | Maguktól |
inessief | (hol?) | -ban/-ben | bennem | benned | benne | Önben | Magában | bennünk | bennetek | bennük | Önökben | Magukban |
illatief | (hova?) | -ba/-be | belém | beléd | belé | Önbe | Magába | belénk | belétek | beléjük | Önökbe | Magukba |
elatief | (honnan?) | -ból/-ből | belőlem | belőled | belőle | Önből | Magából | belőlünk | belőletek | belőlük | Önökből | Magukból |
causalis-finalis | -ért | értem | érted | érte | Önért | Magáért | értünk | értetek | értük | Önökért | Magukért | |
instrumentalis, sociatief | -val/-vel | velem | veled | vele | Önnel | Magával | velünk | veletek | velük | Önökkel | Magukkal |
Bezittelijk voornaamwoord bewerken
Het bijvoeglijk gebruikte bezittelijk voornaamwoord (zoals dat voorkomt in het Nederlands: mijn, jouw, zijn etc.) is in het Hongaars vervangen door een uitgang achter het bezit.
- Voorbeeld: autóm = "mijn auto", autóim = "mijn autos".
Daarnaast zijn er de alleen zelfstandig gebruikt bezittelijke voornaamwoorden. Deze kunnen alle uitgangen krijgen. De "bezittelijke voornaamwoorden" (birtokos névmás) zijn: enyém, tied/tiéd, övé, mienk/miénk, tietek/tiétek, övék, enyéim, tieid/tiéid, övéi, mieink/miéink, tieitek, övéik ...)
Voorbeelden:
- Ez a kék auto az enyém, ez az övé? = Deze blauwe auto [is] de mijne, dit [is] de hare?,
- Eladtuk a miénket (accusatief) = We hebben de onze verkocht.
bezit enkelvoudig |
bezit meervoudig |
Nederlands | |
---|---|---|---|
1ste pers. ev. | enyém | enyémek, enyéim | mijne |
2de pers. ev. | tied | tieid | jouwe |
3de pers. ev. |
övé | övéi, övék | hare, zijne |
Öné Magaé |
Önéi Magaéi |
uwe | |
1ste pers. mv. | mienk, miénk | mieink | onze |
2de pers. mv. | tietek, tiétek | tiéitek | die van jullie |
3de pers. mv. |
övék | övéik | hunne |
Önöké Maguké |
Önökéi Magukéi |
uwe (mv) |
Wederkerig voornaamwoord bewerken
Het wederkerig voornaamwoord = kölcsönös névmás, (egymás, egymást, egymásé, egymásnak, egymásról, egymásért, egymásban, egymásra, egymáshoz, egymásból, egymástól) [B 3] De stam (nominatief = 1ste naamval) egymás = elkaar wordt gebruikt in combinatie met achterzetsels. Ook kunnen uitgangen worden toegevoegd.
- Voorbeelden: Egymás után = achter elkaar, egymás mellet = naast elkaar.
- Voorbeelden met uitgangen: egymásnak = aan/voor elkaar, egymásé = die van elkaar.
Wederkerend voornaamwoord bewerken
Voorbeeld wederkerend werkwoord: érezni = zich voelen | |
---|---|
jól érzem magam(at) | ik voel me goed |
jól érzi magát | zij/hij voelt zich goed |
jól érzünk magunkat | wij voelen ons goed |
De beleefdheidsvorm van het persoonlijke voornaamwoord Maga = U wordt ook gebruikt in de betekenis maga = zelf, zich als het wederkerig voornaamwoord (visszaható névmás) (reflexivum). [B 4] In de betekenis "zich" krijgt het een bezits- of persoonsuitgang (zoals magam, magad, maga, magunk, magatok, maguk) maar kan daarachter ook naamvalsuitgangen krijgen.
Aanwijzende voornaamwoorden bewerken
Naamvallen
|
uitgangen
of suffixen |
enkelvoud
|
meervoud
| ||
---|---|---|---|---|---|
dat, die | dit, deze | die | deze | ||
nominatief | ø | az | ez | azok | ezek |
ablatief | -tól/-től | attól | ettől | azoktól | ezektől |
accusatief | -ot/-et/-öt, -at/-et, -t | azt | ezt | azokat | ezeket |
adessief | -nál/-nél | annál | ennél | azoknál | ezeknél |
allatief | -hoz/-hez/-höz | ahhoz | ehhez | azokhoz | ezekhez |
causalis-finalis | -ért | azért | ezért | azokért | ezekért |
datief | -nak/-nek | annak | ennek | azoknak | ezeknek |
delatief | -ról/-ről | arról | erről | azokról | ezekről |
elatief | -ból/-ből | abból | ebből | azokból | ezekből |
illatief | -ba/-be | abba | ebbe | azokba | ezekbe |
inessief | -ban/-ben | abban | ebbel | ||
instrumentalis, sociatief | -val/-vel | azzal, avval | ezzel, evvel | azzokal | ezekkel |
sublatief | -ra/-re | arra | erre | ||
superessief | -on/-en/-ön,-n | azon | ezen | azokon | ezeken |
temporalis | -kor | akkor | ekkor | azokkor | ezekkor |
terminatief | -ig | addig | eddig | azokig | ezekig |
De meest gebruikelijke aanwijzende voornaamwoorden (mutató névmás) [B 5][T 3] in het enkelvoud zijn ez = dit, deze en az = dat, die in het meervoud ezek = deze en azok = die.
Bijvoeglijk gebruik bewerken
De aanwijzende voornaamwoorden worden bij bijvoeglijk gebruik altijd gebruikt in combinatie met het bepaald lidwoord a/az = de, het.
- Voorbeelden enkelvoud: ez a ház = dit huis en az a ház = dat huis, ez az ágy = dit bed en az az ágy = dat bed.
- Voorbeelden meervoud: ezek a házak = deze huizen en azok a házak = die huizen, ezek az ágyak = deze bedden en azok az ágyak = die bedden.
Naamvalsuitgangen bewerken
De uitgangen voor de naamvallen worden zowel achter het aanwijzend voornaamwoord gezet als achter het daarop volgende zelfstandig naamwoord.
- Voorbeeld: Ezekben a házakban (inessief) = in deze huizen,
- Voorbeeld: Ezeknél az ágyaknál (adessief) = bij deze bedden, azokat az ágyakat (accusatief) = die bedden.
Assimilatie eind-medeklinker bewerken
De laatste letter van az/ez kan assimileren met de beginletter van -val/-vel (instrumentalis sociatief). De vorm wordt dan avval/evvel of azzal/ezzel.
- Voorbeeld: Azzal a kocsival / Avval a kocsival = Met die auto.
- Voorbeeld: Ezzel/evvel = met dit, hiermee
- Voorbeeld: Ezzel az alkalommal / Evvel az alkalommal = Bij deze gelegenheid.
Zelfstandig gebruik bewerken
Zelfstandig gebruikte aanwijzende voornaamwoorden kunnen naamvalsuitgangen krijgen.
- Voorbeeld: Azért (causalis-finalis) megyek haza = Daarom ga ik naar huis
- Voorbeeld: Ezen (superessief) nevetek = Hierom lach ik
- Voorbeeld: Addig (terminatief) tart a történet = tot daar, tot dan duurt het verhaal
- Voorbeeld: Erre (sublatief) = hierop, hierheen.
De aanwijzende voornaamwoorden kunnen ook zelfstandig gebruikt worden. Doordat men in het Hongaars in de derde persoon enkelvoud of meervoud van de tegenwoordige tijd het werkwoord "zijn" weglaat, kunnen deze constructies ook een andere betekenis hebben. Zo kan ez ø a ház ook "dit is het huis" en azok ø az ágyak ook "dat zijn de bedden" betekenen. In dit geval is er een impliciet koppelwerkwoord "is" of "zijn" (ø) en gaat het om volledige zinnen, in tegenstelling tot de eerdere uitdrukkingen, die slechts fragmenten zijn.
- Voorbeelden: Ezek kicsi házak = Dit zijn kleine huizen, Azok nagy ágyak = Dat zijn grote bedden.
Achterzetsels bewerken
Als het aanwijzend voornaamwoord wordt gecombineerd met een zelfstandig naamwoord met een achterzetsel wordt dat achterzetsel ook nog geplaatst achter het aanwijzende voornaamwoord. Als het achterzetsel begint met een medeklinker worden de aanwijzende voornaamwoorden az → a, ez → e.
- Voorbeeld: Leesett az alól a szekrény alól = Het viel van die kast af, Azok mögött a házak mögött = Achter die huizen.
- Voorbeeld: A mögött a ház mögött = Achter dat huis, E körül a kert körül = Om deze tuin.
Verdere aanwijzende voornaamwoorden bewerken
Verder aanwijzende voornaamwoorden zijn: ilyen, olyan, emez, amaz, ennyi, annyi, emennyi, amannyi. Deze worden niet gecombineerd met een bepaald lidwoord.
Vragend voornaamwoord bewerken
Naamvallen
|
uitgangen
of suffixen |
enkelvoud
|
meervoud
| ||
---|---|---|---|---|---|
wat | wie | wat | wie | ||
nominatief | ø | mi | ki | mik | kik |
ablatief | -tól/-től | mitől | kitől | miktől | kiktől |
accusatief (4de naamval) | -ot/-et/-öt, -at/-et, -t | mit | kit | miket | kiket |
adessief | -nál/-nél | minél | kinél | miknél | kiknél |
allatief | -hoz/-hez/-höz | mihez | kehez | mikhez | kikhez |
causalis-finalis | -ért | miért | kizért | azokért | ezekért |
datief (3de naamval) | -nak/-nek | minek | kinek | miknek | kiknek |
delatief | -ról/-ről | miről | kiről | mikről | kikről |
elatief | -ból/-ből | miből | kiből | mikből | kikből |
formalis | -ként | akként | ekként | ||
illatief | -ba/-be | mibe | kibe | mikbe | kikbe |
inessief | -ban/-ben | miben | kiben | mikben | kikben |
instrumentalis, sociatief | -val/-vel | mivel | kivel | mikkel | kikkel |
sublatief | -ra/-re | mire | kire | mikre | kikre |
superessief | -on/-en/-ön,-n | min | kin | ||
temporalis | -kor | mikor | |||
terminatief | -ig | meddig |
De Hongaarse vragende voornaamwoorden (kérdő névmás) [B 6] zijn:
Voorbeelden van vraagwoorden met uitgangen voor naamvallen of voor meervoud (mv.): | |
ki? = wie?, kik? = wie? (mv.) |
Ki van ott? = Wie is daar? Kik jönnek? = Wie komen er? |
mi? = wat?, mikor? = wanneer?, meddig? = tot wanneer/hoever? |
Mikor jösz? = Wanneer kom je? Meddig maradsz? = Hoelang blijf je? Miről van szó? = Waarvan is er sprake? |
melyik? = welke?, melyek? = welke? (mv.) |
Melyik a legjobb? = Welke is de beste?, Melyiket kéred?[1] = Welke wil jij? (bij "melyik" gaat het om een keuze) |
mennyi? = hoeveel? | Mennyibe kerül? = Hoeveel kost het? |
hány? = hoeveel?, hányadik = hoeveelste?, hányas? = welk nummer?, hányszor? = hoeveel keer? |
Hány fecske érkezik ide? = Hoeveel zwaluwen komen hier aan?, A hányadika van ma? = Hoeveelste is het vandaag?, Hányas busz jár Pécsre? = Welke bus (nummer) gaat naar Pécs? Hányszor megy naponta? = Hoe vaak gaat hij dagelijks? |
milyen? = wat voor? hoedanig?, milyenek? = wat voor? hoedanig? (mv.) |
Milyen gyümölcsöt szeret? = Van wat voor fruit houdt hij/zij/U?, Milyenek a barackok? = Hoe zijn de abrikozen?/Wat voor abrikozen zijn het? |
mekkora? = hoe groot? | Mekkora a vörös ház? = Hoe groot is het rode huis? |
betrekkelijk voornaamwoord bewerken
Het betrekkelijk voornaamwoord = vonatkozó névmás, (aki, amely, ahány, ami amennyi, ...)
onbepaald voornaamwoord bewerken
Het onbepaald voornaamwoord = határozatlan névmás, (valaki, valamekkora, valamennyi, valami, egyéb, másik, egyik, némely, néhány, néhol, olykor, némileg, valamikor...)
algemeen voornaamwoord bewerken
Het algemeen voornaamwoord = általános névmás, (akárki, senki, mindenki, bárki ...)
ontkennend voornaamwoord bewerken
Het ontkennend voornaamwoord = tagadó névmás, (semelyik, sehogyan, semekkora, soha...)
- geen van hen, echt niet, niets groots, nooit
- none of them, no way, nothing big, never
- keines von denen, auf keinen Fall, nichts großes, noch nie
Bronnen, noten en/of referenties
Beöthy Erzsébet
Törkenczy Miklós Overige referenties
|