Canon van de Bijbel

bijbelse boeken die als doctrinaire autoriteit worden beschouwd
Deel van een serie artikelen over
Bijbelwetenschap
Papyrus 52

Portaal  Portaalicoon  Literatuur

De canon (Grieks: κανών, kanoon, "richtsnoer", "maatstaf") van de Bijbel is een lijst van boeken die als doctrinaire autoriteit worden beschouwd binnen het christendom. De canon van het protestantse christendom omvat zowel de (gewoonlijk) 39[1] boeken die binnen het jodendom als canon worden beschouwd - de zogenaamde Hebreeuwse Bijbel, ook wel Tenach en binnen het christendom Oude Testament genoemd - als de 27 boeken van het Nieuwe Testament. De canon die in het katholicisme wordt gehanteerd bevat ook de deuterocanonieke boeken, die overwegend in Koinè-Grieks werden geschreven.

Oude Testament

bewerken

De canon van het Oude Testament vindt zijn oorsprong in wat de joden tijdens de eeuwen rond het begin van de christelijke jaartelling als gezaghebbende boeken beschouwden.

In de Griekse vertaling van de joodse of Hebreeuwse Bijbel (de Septuagint) die omstreeks 150 v.Chr. verscheen staan meer boeken dan in de canon, zoals die gaandeweg groeide. De rabbijnen van Jamnia hebben waarschijnlijk niet een canon opgesteld, maar een canon bevestigd die reeds gegroeid was. Men stelde de volgende criteria:

  1. Er moest een Hebreeuwse tekst beschikbaar zijn.
  2. Ezra moet het boek hebben geaccepteerd.

Bij 1: Van het afgewezen boek Wijsheid van Jezus Sirach beschikken we over 2/3 van de oorspronkelijke Hebreeuwse tekst. We beschikken over snippers van de Hebreeuwse tekst van Tobit en Judit. 1 Makkabeeën zal ook in het Hebreeuws geschreven zijn, maar alleen de Griekse tekst is nog behouden. 2 Makkabeeën, Wijsheid van Salomo en de aanvullingen op Daniël en Ester zijn in het Grieks opgesteld. Bij 2: Wijsheid van Jezus Sirach, en de boeken van de Makkabeeën kunnen gezien de datering in de tweede eeuw die ze zelf geven, nooit bij Ezra bekend zijn geweest. Tegenwoordig wordt dat van sommige canonieke boeken, zoals Prediker echter ook in twijfel getrokken.

Tegenwoordig wordt de historiciteit van een synode van Jamnia die rond 100 n.Chr. over de Hebreeuwse canon zou hebben beslist, betwist. Waarschijnlijk was al lang duidelijk welke boeken men op wilde nemen, en is gesproken over waarom en niet over of een bepaald boek moest worden opgenomen.[2][3]

Aanvankelijk volgden de christenen de Septuagint als gezaghebbende bundel. Hiëronymus van Stridon nam naast Oude Testament en Nieuwe Testament op aandrang van Augustinus van Hippo en de paus ook de door hem deuterocanoniek ('in tweede instantie aan de canon toegevoegd') genoemde boeken op. Het concilie van Trente stelde vast dat de Vulgaat samenviel met de rooms-katholieke canon. De Hervormers echter stelden het Oude Testament gelijk aan de Hebreeuwse canon. Daarom is de katholieke en protestantse canon van het Oude Testament verschillend. De boeken die uiteindelijk niet tot de canon gerekend worden staan bekend als apocrief.

In onderstaande tabel wordt weergegeven welke geschriften wel en niet als canoniek worden beschouwd binnen de diverse christelijke hoofdstromingen. (N.B.: mss. staat voor "manuscript(en)"/handschrift(en).)

Westerse traditie Oosters-orthodoxe traditie Oriëntaals-orthodoxe traditie Nestoriaanse traditie
Protestants Rooms-Katholiek Grieks-Orthodox Servisch-Orthodox Georgisch-Orthodox Armeens-Apostolisch[4] Syrisch-Orthodox Koptisch-Orthodox[5] Ethiopisch-Orthodox[6] Kerk van het Oosten[7]
Genesis   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Exodus   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Leviticus   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Numeri   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Deuteronomium   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Jozua   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Rechters   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Ruth   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
1 en 2 Samuel   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
1 en 2 Koningen   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
1 en 2 Kronieken   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Ezra   Ja   Ja   Ja (Esdras B)   Ja
(1 Esdras)
  Ja
(1 Ezra)
  Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Nehemia   Ja   Ja   Ja (Esdras B)   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Tobit   Nee   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Judit   Nee   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Ester   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Toevoegingen aan Ester   Nee   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
1 en 2 Makkabeeën   Nee   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee   Ja
Job   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Psalmen 1-150   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Psalm 151   Nee   Nee (appendix)   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee   Ja   Ja   Ja
Spreuken   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Prediker   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Hooglied   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Wijsheid van Salomo   Nee   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Wijsheid van Jezus Sirach   Nee   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee   Ja   Ja   Ja
Jesaja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Jeremia   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Klaagliederen   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Baruch   Nee   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Brief van Jeremia   Nee   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee   Ja   Ja   Ja
Ezechiël   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Daniël   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Toevoegingen aan Daniël   Nee   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee   Ja   Ja   Ja
Kleine profeten   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Het gebed van Manasse   Nee   Nee (appendix)   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee   Ja   Ja   Ja
3 Ezra   Nee   Nee   Ja (Esdras A)   Ja
(2 Esdras)
  Ja
(2 Ezra)
  Ja   Nee   Nee   Ja   Nee
4 Ezra   Nee   Nee   Nee   Nee
(3 Esdras)
  Ja
(3 Ezra)
  Ja   Nee   Nee part   Ja   Nee
3 Makkabeeën   Nee   Nee (appendix)   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee   Nee   Nee   Nee sommige mss.
4 Makkabeeën   Nee   Nee (appendix)   Nee (appendix)   Nee (appendix)   Ja   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee sommige mss.
Henoch   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Ja   Nee
Jubileeën   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Ja   Nee
Psalm 152-155   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee sommige mss.
2 Baruch   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee sommige mss.
Brief van Baruch   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee sommige mss.
3 Baruch   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee
4 Baruch   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Ja   Nee
1-3 Meqabyan   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Ja   Nee

Er is ook enig verschil in de volgorde waarin de boeken in een band worden uitgegeven. In een protestantse uitgave ontbreken de apocriefen. In een moderne uitgave ontbreken de apocriefen of staan ze achteraan. De apocriefen zijn hieronder cursief.

Tenach Louis Segond Katholiek Modern
Genesis     Exodus     Leviticus     Numeri     Deuteronomium    Jozua        Rechters
Ruth
Samuel        Koningen
Kronieken
Ezra        Nehemia
Tobit
Judit
Ester met toevoegingen Ester
Job    Psalmen    Spreuken    Prediker    Hooglied
Wijsheid
Sirach
Jesaja        Jeremia
Klaagliederen
Baruch
Ezechiel
Daniël met toevoegingen Daniël
Hosea Joel Amos Obadja Jona Micha Nahum Habakuk Zefanja Haggai Zacharia Maleachi
Psalmen Makkabeeën Tobit
Spreuken Job Judit
Job Spreuken toevoegingen aan Ester
Hooglied Ruth Makkabeeën
Ruth Hooglied Wijsheid
Klaagliederen Prediker Sirach
Prediker Klaagliederen Baruch
Ester Daniël Brief van Jeremia
Ezra Nehemia toevoegingen aan Daniël
Kronieken Gebed van Manasse

Nieuwe Testament

bewerken

Wat betreft de canon van het Nieuwe Testament bestaat binnen de christelijke kerken geen verschil van mening. Deze canon kreeg een officieel karakter in de Paasbrief van de Alexandrijnse bisschop Athanasius in 367, waarin deze de 27 boeken van het Nieuwe Testament als gezaghebbend voor de christelijke kerk aanmerkte. Latere concilies hebben dit steeds bevestigd.

Westerse traditie Oosters-orthodoxe traditie Oriëntaals-orthodoxe traditie Nestoriaanse traditie
Protestants Rooms-Katholiek Grieks-Orthodox Servisch-Orthodox Georgisch-Orthodox Armeens-Apostolisch Syrisch-Orthodox Koptisch-Orthodox Ethiopisch-Orthodox Kerk van het Oosten[8]
Matteüs   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Marcus   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Lucas   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Johannes   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Handelingen   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Handelingen van Paulus   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Nee   Ja   Nee
Romeinen   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
1 en 2 Korintiërs   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Galaten   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Efeziërs   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Filippenzen   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Kolossenzen   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
1 en 2 Tessalonicenzen   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
1 en 2 Timoteüs   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Titus   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Filemon   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Hebreeën   Ja[9]   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
Jakobus   Ja[9]   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
1 Petrus   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
2 Petrus   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee
1 Johannes   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja
2 en 3 Johannes   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee
Judas   Ja[9]   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee
Openbaring   Ja[9]   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Ja   Nee
bewerken