Wikipedia

NS 6500

klasse van stoomlocomotieven

De serie NS 6500 bestond uit twaalf stoomlocomotieven voor rangeerdiensten van de Nederlandse Spoorwegen (NS). Ze waren gebouwd in de jaren 1880-1902 voor (en deels door) een van de voorgangers daarvan, de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS). Ze zijn vanaf 1914 ook voor stoomtramdiensten gebruikt. Ze werden door de NS afgevoerd in de jaren 1926-1937. Een gerestaureerde locomotief uit 1887 van ditzelfde type is sinds 2017 in dienst bij de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik.

NS 6500
In Tilburg gebouwde SS 610 in 1902 (later NS 6510)
Aantal 12
Nummering SS: 401-402, 601-612
NS: 6501-6512
Fabrikant Hohenzollern,
Centrale werkplaats Tilburg
In dienst 1880-1902
Uit dienst 1926-1937
Asindeling B
Spoorwijdte 1435 mm
Massa locomotief 18,5 ton
Diameter drijfwielen 930 mm
Lengte over buffers 6120 mm (6501-6503)
6260 mm (6504-6512)
Hoogte 3430 mm
Maximumsnelheid 45 km/u
Vuurkist 2,5 m²
Vlampijpen 26 m²
Roosteroppervlak 0,51 mm²
Maximum stoomspanning 10,3 kg/cm²
Aantal cilinders 2
Diameter × slaglengte cilinders 280 × 400 mm
Stoomverdeling Allan
Waterinhoud 2,2 m³
Brandstofvoorraad 0,4 ton kolen
Trekkracht 2430 kg
Remsysteem Westinghouserem (6504, 6510, 6511),
vacuümrem
Soortmerk NS: L¹
Hohenzollern: Victor
Bijnaam "Kleine hippels"
Aantal bewaarde exemplaren 0 (+ 1 verbouwd tot replica)
Portaal  Portaalicoon   Verkeer & Vervoer
Hohenzollern type Victor, fabrieksfoto uit 1880

Geschiedenis bewerken

Voor rangeren bestelde de SS in 1880 een lichte tweeassige rangeerlocomotief bij Hohenzollern in Düsseldorf-Grafenberg, die als SS 401 in het materieelpark werd opgenomen. Een jaar later volgde een tweede locomotief als SS 402. Aan het eind van het decennium werd een derde locomotief besteld. Deze werd in 1889 als SS 603 in dienst gesteld, waarna de 401 en 402 in 1890 werden vernummerd in 601 en 602.[1]

Hohenzollern had een uitgebreid programma van industrielocomotieven in diverse soorten en maten en noemde dit kleinste model in de catalogus het type Victor. Tussen 1875 en 1908 heeft deze fabriek er 120 gebouwd voor vele Duitse industriespoorlijnen, fabrieksaansluitingen en aannemers. Een aantal van deze machines heeft 60 jaar actieve dienst volgemaakt. Ook drie Nederlandse bedrijven, in Grave, Katwijk/Schipluiden en Zwolle, schaften zich in totaal vier van deze locomotieven aan.[2]

De SS was tevreden over het eerste drietal en heeft tussen 1898 en 1902 nog negen stuks van het type Victor in dienst gesteld, die echter niet bij Hohenzollern werden gebouwd. Deze 604-612 werden in eigen beheer in de werkplaatsen van de Staatsspoorwegen in Tilburg vervaardigd. Het is niet bekend of de SS hiervoor een licentie van Hohenzollern moest verwerven.[3] Mogelijk had men zelf bouwtekeningen gemaakt na opmetingen van de eerste drie locs.[4]

De machines werden gebruikt voor licht rangeerwerk. Vier stuks hadden een Westinghouserem. De overige acht hadden aanvankelijk alleen een handrem, maar in 1914 werd een vacuümrem geïnstalleerd. Deze acht locomotieven werden aangepast op een aantal punten (onder meer tramkoppelingen en stoomverwarming), zodat ze ook reizigersdiensten konden verrichten op stoomtramlijnen. Zo hebben ze gereden op de tramlijn Gouda - Schoonhoven en de tramlijn Ede - Wageningen (beide van de SS) en op diverse lijnen van de Nederlandsche Tramweg Maatschappij in Friesland. Daar hadden ze bij het personeel de bijnaam kleine hippels, ter onderscheiding van de grote hippels van de serie NS 6800.[5]

Bij de samenvoeging van de materieelparken van de HSM en de SS in 1921 kregen de 601-612 in dezelfde volgorde de NS-nummers 6501-6512. Vanaf 1926 werd de serie afgevoerd, met in 1937 als laatste de 6504, de vaste rangeerloc van de Hoofdwerkplaats Tilburg die hem in 1898 had gebouwd.

Overzicht bewerken

Fabrikant Fabr.nr. In dienst SS-nr. NS-nr. Remsysteem Uit dienst
Hohenzollern 128 1880 401 → 601 6501 vacuüm 1932
Hohenzollern 131 1881 402 → 602 6502 vacuüm 1930
Hohenzollern 515 1889 603 6503 vacuüm 1932
Centrale werkplaats Tilburg 1 1898 604 6504 Westinghouse 1937
Centrale werkplaats Tilburg 2 1898 605 6505 vacuüm 1926
Centrale werkplaats Tilburg 3 1898 606 6506 vacuüm 1929
Centrale werkplaats Tilburg 4 1900 607 6507 Westinghouse 1929
Centrale werkplaats Tilburg 5 1900 608 6508 vacuüm 1932
Centrale werkplaats Tilburg 6 1900 609 6509 vacuüm 1929
Centrale werkplaats Tilburg 7 1902 610 6510 Westinghouse 1929
Centrale werkplaats Tilburg 8 1902 611 6511 Westinghouse 1934
Centrale werkplaats Tilburg 9 1902 612 6512 vacuüm 1926

Museumlocomotief 6513 bewerken

Er is geen locomotief uit deze serie bewaard gebleven. Wel bezit de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik (SHM) een loc van het type Victor, die in 1887 door Hohenzollern is gebouwd met het fabrieksnummer 413. Deze industrieloc Neuhoffnungshütte II, afkomstig van het Duitse staalbedrijf W. Ernst Haas und Sohn in Sinn (Hessen), werd in 1978 door de SHM verworven en is op 1 juli 2017 officieel in dienst gesteld na een tienjarige restauratieperiode. De locomotief heeft als "NS 6513" de donkergroene kleur van de serie 6500 zoals die in de jaren twintig te zien was.

Deze locomotief is op één na de oudste nog bestaande Victor van Hohenzollern. De oudste, fabrieksnummer 129, staat als statisch object in Warschau. Andere bewaard gebleven exemplaren bevinden zich in Kassel, het industriemuseum Zeche Zollern in Dortmund, het spoorwegmuseum van São Paulo en in Taipei.

Literatuur bewerken

Nederlandstalig
  • H. Waldorp: Onze Nederlandse stoomlocomotieven in woord en beeld. De Alk, Alkmaar, 6e druk, 1981. ISBN 90-6013-909-7
  • A. Weijts: Tussen vuur en stoom. Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 2001. ISBN 90-288-2694-7
  • R.C. Statius Muller, A.J. Veenendaal jr., H. Waldorp, De Nederlandse stoomlocomotieven, p. 196-198, De Alk, Alkmaar, 2005. ISBN 90-6013-262-9
  • P. Henken: Stoomlocomotieven Serie SS 601-612 en 651-680 (NS 6500 en 8100). Uquilair, 's-Hertogenbosch, 2010. ISBN 90-71513-72-6
Duitstalig
  • Kurt Pierson: Hohenzollern-Lokomotiven 1872–1929. Steiger, Moers, 1984. ISBN 3-921564-68-9
  • Joachim Leitsch, Harald Sydow: Bergbaudampflokomotiven in Nordrhein-Westfalen. Arbeitsgemeinschaft Drehscheibe e.V., Köln, 2011 ISBN 978-3-929082-30-2

Externe link bewerken

Zie de categorie NS class 6500 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=NS_6500&oldid=64343023"