NRS 1-36

De serie NRS 1-36 was een serie stoomlocomotieven van de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS), welke daarna ook nog bij de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) en Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) hebben dienstgedaan.

NRS 1-36
NRS nr. 4 / SS 1004 Ca. 1900
Aantal	36
Nummering	NRS: 1-36 HSM: 324-337 SS: 1003-1029
Fabrikant	Sharp Stewart and Company
In dienst	1855-1856
Uit dienst	1891-1921
Asindeling	1B
Spoorwijdte	1435 mm
Massa locomotief	23,6 ton
Diameter drijfwielen	1676 mm / 1698 mm
Diameter loopwielen	1067 mm
Diameter tenderwielen	1067 mm
Lengte over buffers	13277 mm
Hoogte	4013 mm
Vuurkist	6,4 m2
Vlampijpen	69,4 m2
Roosteroppervlak	1,18 m2
Maximum stoomspanning	6,9 kg/cm2 / 8,3 kg/cm2 / 10,3 kg/cm2
Aantal cilinders	2
Diameter × slaglengte cilinders	406 × 508 mm
Stoomverdeling	Stephenson
Waterinhoud	6,6 m3
Brandstofvoorraad	5 ton kolen
Trekkracht	2330 kg
Aantal bewaarde exemplaren	0
Portaal    Verkeer & Vervoer

NRS 1-36

Na de ombouw van het traject Amsterdam - Arnhem van breedspoor tot normaalspoor in de periode 1854-1855, had de NRS behoefte aan locomotieven voor normaalspoor. In tegenstelling tot de HSM, die een vijftal locomotieven liet omsporen, verving de NRS haar hele locomotiefpark door nieuw materieel. Reeds in 1852, ruim voordat de ombouw aanving, werden 24 locomotieven besteld bij de fabriek van Sharp Stewart and Company te Glasgow. Na enige tijd werd de bestelling uitgebreid tot 36 locomotieven. De eerste zestien locomotieven 1-16 werden in 1855 in dienst gesteld, de 17-36 volgden in 1856. De typische Engelse bouwstijl gaf de locomotieven de bijnaam de gewone Engelsen.

Twee oorspronkelijk voor de NRS bedoelde locomotieven, vermoedelijk de 11 en 12 (fabrieksnummers 841 en 842) werden echter aan de London, Brighton and South Coast Railway verkocht, waarna Sharp Stewart and Company twee nieuwe locomotieven voor de NRS bouwde.

Doordat de behoefte aan locomotieven toch minder was dan verwacht werden de 31-36 spoedig buiten dienst gesteld en opgeslagen. Nadat een aanbod aan de London, Brighton and South Coast Railway werd afgekeurd, werden deze locomotieven in 1861 verkocht aan de London, Chatham and Dover Railway (LC&DR). De LC&DR gaf de locomotieven namen van edelstenen en liet de locomotieven tussen 1864 en 1865 ombouwen tot 1B tenderlocomotieven. In 1891 werden ze afgevoerd.

De aanvankelijk maximale stoomspanning van 6,9 kg/cm² werd bij een deel van de serie door het vervangen van de ketels door nieuwere ketels, gebouwd door Hohenzollern en Sharp Stewart, verhoogd tot 8,3 kg/cm² (NRS 7, 11 en 19) of zelfs 10,3 kg/cm² (NRS 2-4, 10, 18, 21, 24 en 28).

Nadat de NRS in 1890 werd opgeheven, werd het materieel verdeeld over de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) en Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS).

HSM 324-338

De locomotieven 1, 2, 6, 7, 9-11, 14-16, 21, 22 en 30 gingen naar de HSM. De HSM nummerde de locomotieven al naargelang de maximale stoomspanning van de ketel in in de series 324-333 (met 6,9 kg/cm²), 334-335 (met 8,3 kg/cm²) en 336-338 (met 10,3 kg/cm²). De locomotieven met nog de oude ketel met lage maximale stoomspanning werden nauwelijks gebruikt en werden tussen 1891 en 1894 buiten dienst gesteld. Alleen de 329 en 333 kregen nog het soortmerk P¹ en bleven tot 1900 en 1898 in dienst. De locomotieven met een nieuwe ketel kregen het soortmerk P² en bleven tot 1903-1915 in dienst. Een aantal locomotieven werd doorverkocht aan aannemers, waar ze nog enige jaren werden gebruikt, om of weer doorverkocht te worden of afgevoerd te worden.

SS 1003-1029

De locomotieven 3-5, 8, 12, 13, 17-20, 23-25, 28 en 29 gingen naar de SS en kregen de SS nummers 1003-1005, 1008, 1012, 1013, 1017-1020, 1023-1025, 1028 en 1029 (eenvoudigweg de NRS nummers verhoogd met 1000). De SS zette de ketelvervanging voort met de 1008, 1023 en 1028, welke eveneens een ketel met een maximale stoomspanning van 10,3 kg/cm² kregen. De locomotieven met nog de oude ketels werden tussen 1884 en 1909 afgevoerd. De locomotieven met een nieuwe ketel werden tussen 1910 en 1921 afgevoerd. De 1003 en 1004 haalden daarmee nog het nieuwe nummerplan van 1921, door het samenvoegen van de materieelparken van de SS en HSM, en zouden van de NS nummers 201 en 202 worden voorzien. Doordat echter al bekend was dat de locomotieven zouden worden verkocht, werd van de omnummering afgezien. Ook de SS verkocht enkele locomotieven aan aannemers.

Overzicht

Fabrieksnummer	In dienst	NRS nummer	Nieuwe ketel	SS nummer	HSM nummer	HSM soortmerk	Uit dienst	Naam (bij LD&CR / bij aannemer)	Bijzonderheden
817	1855	1			324	-	1894
818	1855	2	10,3 kg/cm2 in 1889		336	P2	1914		Verkocht in 1914.
819	1855	3	10,3 kg/cm2 in 1886	1003			1921		Zou in 1921 NS 201 worden. Verkocht in 1921.
823	1855	4	10,3 kg/cm2 in 1886	1004			1921		Zou in 1921 NS 202 worden. Verkocht in 1921.
824	1855	5		1005			1894
825	1855	6			325	-	1894
837	1855	7	8,3 kg/cm2 in 1882		334	P2	1910
838	1855	8	10,3 kg/cm2 in 1891	1008			1912
839	1855	9			326	-	1891
840	1855	10	10,3 kg/cm2 in 1889		337	P2	1903
841	1855								Oorspronkelijk besteld door NRS, maar geleverd aan de London, Brighton and South Coast Railway.
842	1855								Oorspronkelijk besteld door NRS, maar geleverd aan de London, Brighton and South Coast Railway.
884	1855	11	8,3 kg/cm2 in 1881		335	P2	1915		Verkocht in 1915.
885	1855	12		1012			1884	Marie	In 1898 verkocht aan aannemer Th. Verhoeven in Utrecht. In 1901 doorverkocht. Gesloopt in 1913.
886	1855	13		1013			1909
887	1855	14			327	-	1892
895	1855	15			328	-	1892
896	1855	16			329	P1	1900
897	1856	17		1017			1897	Lize	In 1897 verkocht aan aannemer Th. Verhoeven in Utrecht. In 1899 gesloopt.
898	1856	18	10,3 kg/cm2 in 1887	1018			1915
908	1856	19	8,3 kg/cm2 in 1881	1019			1910
906	1856	20		1020			1894		In 1895 verkocht aan aannemer B. van Buuren in Amsterdam. Tot 1897 gebruikt.
907	1856	21	10,3 kg/cm2 in 1883		338	P2	1905
909	1856	22			330	-	1894
918	1856	23	10,3 kg/cm2 in 1891	1023			1916
919	1856	24	10,3 kg/cm2 in 1889	1024			1912
942	1856	25		1025			1910
943	1856	26			331	-	1891
944	1856	27			332	-	1891
945	1856	28	10,3 kg/cm2 in 1892	1028			1913
946	1856	29		1029			1894		In 1895 verkocht aan aannemer B. van Buuren in Amsterdam. Tot 1897 gebruikt.
947	1856	30			331	P1	1898	Lydia	In 1898 verkocht aan aannemer Th. Verhoeven in Utrecht. In 1903 gesloopt.
957	1856	31					1891	Onyx	In 1861 verkocht aan LD&CR. In 1864/1865 verbouwd tot tenderlocomotief.
958	1856	32					1891	Emerald	In 1861 verkocht aan LD&CR. In 1864/1865 verbouwd tot tenderlocomotief.
959	1856	33					1891	Diamond	In 1861 verkocht aan LD&CR. In 1864/1865 verbouwd tot tenderlocomotief.
960	1856	34					1891	Ruby	In 1861 verkocht aan LD&CR. In 1864/1865 verbouwd tot tenderlocomotief.
961	1856	35					1891	Amethyst	In 1861 verkocht aan LD&CR. In 1864/1865 verbouwd tot tenderlocomotief.
962	1856	36					1891	Pearl	In 1861 verkocht aan LD&CR. In 1864/1865 verbouwd tot tenderlocomotief.

Bronnen, noten en/of referenties

• H. Waldorp: Onze Nederlandse stoomlocomotieven in woord en beeld. Uitg. De Alk, Alkmaar, 1981. ISBN 90 6013 909 7.
• R.C. Statius Muller, A.J. Veenendaal jr., H. Waldorp: De Nederlandse stoomlocomotieven. Uitg. De Alk, Alkmaar, 2005. ISBN 90 6013 262 9.
• J.J. Karskens: De Locomotieven van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij. Uitg. J.H. Gottmer, Haarlem - Antwerpen, 1947.
• A. Weijts: Tussen vuur en stoom. Uitg. Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 2001. ISBN 90 288 26947.

Nederlandse stoomlocomotieven