NS 1100 (stoomlocomotief)

NS 1100 was een serie stoomlocomotieven van de Nederlandse Spoorwegen (NS) en diens voorganger Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM).

NS 1100
H.S.M. 186 in Amsterdam in 1900.
Aantal	27
Nummering	HSM: 126-135, 144-148, 154-159, 184-189 NS: 1101-1127
Fabrikant	Borsig
In dienst	1883-1884, 1888
Uit dienst	1924-1932
Asindeling	1B
Spoorwijdte	1435 mm
Massa locomotief	44,6 ton
Massa tender	25,9 ton
Diameter drijfwielen	2140 mm
Diameter loopwielen	1100 mm
Diameter tenderwielen	1100 mm
Lengte over buffers	15.169 mm
Hoogte	4400 mm
Maximumsnelheid	90 km/u
Vuurkist	9,5 m2
Vlampijpen	100-104 m2
Roosteroppervlak	2,09 m2
Maximum stoomspanning	10,3 kg/cm2
Aantal cilinders	2
Diameter × slaglengte cilinders	456 x 660 mm
Stoomverdeling	Walschaerts
Waterinhoud	9 m3
Brandstofvoorraad	3,6 ton kolen
Trekkracht	4600 kg
Remsysteem	Westinghouserem
Soortmerk	HSM: P3 NS: P2
Bijnaam	Snellopers
Aantal bewaarde exemplaren	0
Portaal    Verkeer & Vervoer

Voor de zwaarder wordende sneltreinen had de HSM behoefte aan sterkere locomotieven. Terwijl de laatste tienders 116-125 nog werden afgeleverd kwam de HSM met een nieuw ontwerp, welke eveneens door Borsig in Berlijn zou worden gebouwd. In 1883 werden de 126-135 en 144-148 afgeleverd, in 1884 gevolgd door de 154-159. De locomotief 154 Boerhave kreeg vanaf de fabriek een ander uiterlijk door een grotere kap met grote zijruiten. Deze locomotief werd bij voorkeur voor koninklijke treinen gebruikt. In 1888 volgde nog een nabestelling van de 184-189, welke op een aantal punten van de eerdere locomotieven afweken. De kap was in grote lijnen op die van de Boerhave gebaseerd, echter nu in staal uitgevoerd in plaats van hout. Een tweede nabestelling in 1888 werd voorzien van compoundwerking geleverd als 190-193.

Locomotief 184 van de zijkant.

Doordat deze locomotieven zeer geschikt bleken voor het rijden van sneltreinen, kregen ze al snel de bijnaam snelloper.

Bij de samenvoeging van het materieelpark van de HSM en de SS in 1921 kregen de locomotieven van deze serie de NS-nummers 1101-1127. Tussen 1924 en 1932 werden de locomotieven afgevoerd. Er is geen exemplaar bewaard gebleven.

Kenmerken

NS 1100
Aantal	10	11	6
Nummering HSM	126-130, 144-148	131-135, 154-159	184-189
Nummering NS	1101-1105, 1111-1115	1106-1110, 1116-1121	1122-1127
Fabrikant	Borsig	Borsig	Borsig
In dienst	1883-1884	1883-1884	1888
Uit dienst	1926-1932	1924-1932	1924-1932
Asindeling	1B	1B	1B
Spoorwijdte	1435 mm	1435 mm	1435 mm
Gewicht locomotief	44,6 ton	44,6 ton	44,6 ton
Gewicht tender	25,9 ton	25,9 ton	26,3 ton
Middellijn drijfwielen	2150 mm	2150 mm	2150 mm
Middellijn loopwielen	1100 mm	1100 mm	1100 mm
Middellijn tenderwielen	1100 mm	1100 mm	1100 mm
Lengte over buffers	15.169 mm	15.169 mm	15.169 mm
Hoogte	4400 mm	4400 mm	4400 mm
Maximumsnelheid	90 km/u	90 km/u	90 km/u
Verwarmd oppervlak vuurkist	9,5 m2	9,5 m2	9,5 m2
Verwarmd oppervlak vlampijpen	102 m2	104 m2	100 m2
Roosteroppervlak	2,09 m2	2,09 m2	2,09 m2
Maximum stoomspanning	10,3 kg/cm2	10,3 kg/cm2	10,3 kg/cm2
Aantal cilinders	2	2	2
Middellijn x slaglengte cilinders	456 x 660 mm	456 x 660 mm	456 x 660 mm
Stoomverdeling	Walschaerts	Walschaerts	Walschaerts
Waterinhoud	9 m3	9 m3	9 m3
Brandstofvoorraad	3,6 ton kolen	3,6 ton kolen	3,6 ton kolen
Trekkracht	4600 kg	4600 kg	4600 kg
Soortmerk HSM	P4	P4	P4
Soortmerk NS	P3	P3	P3

Overzicht

Fabrieksnummer	Bouwjaar	HSM nummer	Naam	NS nummer	Afvoer	Bijzonderheden
3937	1883	126	Jan Pietersz. Koen	1101	1926
3938	1883	127	Leeghwater	1102	1932
3939	1883	128	Marnix	1103	1932
3940	1883	129	van der Neer	1104	1932
3941	1883	130	Ostade	1105	1932
3942	1883	131	Poot	1106	1932
3943	1883	132	Quellinus	1107	1926
3944	1883	133	De Ruyter	1108	1925
3945	1883	134	Jan Steen	1109	1926
3946	1883	135	Tromp	1110	1924
3947	1883	144	Uittenbogaerdt	1111	1927
3948	1883	145	Vondel	1112	1928
3949	1883	146	Johan de Witt	1113	1929
3950	1883	147	van der Zaan	1114	1926
3951	1883	148	van Alphen	1115	1927
4053	1884	154	Boerhave	1116	1932
4054	1884	155	Claudius Civilis	1117	1927
4055	1884	156	van Dijck	1118	1927
4056	1884	157	Egmond	1119	1924
4057	1884	158	Floris V	1120	1931
4058	1884	159	van Galen	1121	1932
4238	1888	184	Frans Hals	1122	1927
4239	1888	185	Zacharias Jansen	1123	1924
4240	1888	186	Thomas à Kempis	1124	1924
4241	1888	187	Leeuwenhoek	1125	1924
4242	1888	188	Jan van der Meer	1126	1931
4243	1888	189	Olivier van Noort	1127	1932

Bronnen, noten en/of referenties

• H. Waldorp: Onze Nederlandse stoomlocomotieven in woord en beeld. Uitg. De Alk, Alkmaar, 1981. ISBN 90 6013 909 7.
• A. Weijts: Tussen vuur en stoom. Uitg. Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 2001. ISBN 90 288 26947.
• J. van der Meer: De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij. Uitg. Uquilair, 2009, ISBN 978 90 71513 68 8.

Nederlandse stoomlocomotieven