NS 600 (stoomlocomotief)

De serie NS 600 was een serie stoomlocomotieven van de Nederlandse Spoorwegen (NS) en diens voorganger Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS).

NS 500/600
Aantal	10
Nummering	SS: 1-4, 79-84, 131-140, 251-260 NS: 501, 601-606
Fabrikant	Beyer, Peacock and Company
In dienst	1863, 1866
Uit dienst	1911-1913, 1921-1923
Asindeling	1A1, later: B1
Spoorwijdte	1435 mm
Massa locomotief	1A1: 23,8 ton 26,4 ton
Massa tender	1A1: 17,5 ton 20,6 ton
Diameter drijfwielen	1A1: 1880 mm B1: 1175 mm
Diameter loopwielen	1067 mm / 1092 mm
Diameter tenderwielen	1067 mm / 1092 mm
Lengte over buffers	1A1: 12.174 mm B1: 13.154 mm
Hoogte	4013 mm / 4025 mm
Maximumsnelheid	1A1: 60 km/u B1:55 km/h
Vuurkist	7 m2
Vlampijpen	66 m2
Roosteroppervlak	1,31 m2
Maximum stoomspanning	6,2 kg/cm2 / 8,3 kg/cm2
Aantal cilinders	2
Diameter × slaglengte cilinders	381 x 508 mm
Stoomverdeling	Allan
Waterinhoud	2-assig: 5,6 m3 3-assig: 6,6 m3
Brandstofvoorraad	2-assig: 3 ton kolen 3-assig: 3,5 ton kolen
Trekkracht	1A1: 2200 kg
Remsysteem	handrem, vacuümrem, stoomrem, Westinghouserem
Soortmerk	NS: R
Bijnaam	Kleine Engelsman
Aantal bewaarde exemplaren	0
Portaal    Verkeer & Vervoer

Voor de exploitatie van de spoorlijnen Breda - Tilburg (geopend op 5 oktober 1863) en Harlingen - Leeuwarden (geopend op 27 oktober 1863) bestelde de SS een viertal stoomlocomotieven met de asindeling 1A1 bij de fabriek van Beyer, Peacock and Company in Manchester. De 1 en 2 werden in het zuiden tussen Breda en Tilburg ingezet, de 3 en 4 in het noorden. De locomotieven waren voorzien van een ketel voor een maximale stoomspanning van 6,2 kg/cm². Met de uitbreiding van beide spoorwegnetten volgde in 1866 een vervolgserie van 6 locomotieven die bij de SS de nummers 79-84 kregen. Deze locomotieven werden voorzien van een ketel voor een maximale stoomspanning van 8,3 kg/cm². In 1872 werd de serie vernummerd in de aaneengesloten reeks 131-140. In 1876 volgde nogmaals een vernummering, nu in 251-260.

De S.S. 251 tussen 1910 en 1913.

In de jaren 1880 raakten deze locomotieven steeds minder geschikt voor de zwaarder wordende personentreinen. In 1882 werd een zestal locomotieven (de 252, 253, 255, 256, 257 en 258) verbouwd, waarbij de voorste loopas en het grote drijfwiel werden vervangen door twee kleine aangedreven assen. De 252 kreeg de grotere ketel van de 259 waartoe beide locomotieven ook omgenummerd werden. Hetzelfde gebeurde met de 253 en 260. Hierdoor ontstonden tevens weer twee aaneengesloten nummerreeksen: de 251-254 met een kleine ketel en nog altijd de asindeling 1A1; en de 255-260 met een grote ketel en de asindeling B1. In 1891 kreeg de 253 een nieuwe ketel met een maximale stoomspanning van 8,3 kg/cm², gevolgd door de 254 en 1892 en de 251 en 252 in 1894. Tussen 1911 en 1915 kregen de 255-260 nieuwe ketels, waarbij de maximale stoomspanning gelijk bleef. In 1893 werden de fabrieksnummers van de 251 en 260 verwisseld.

Als eerste werd de 253 in 1911 buitendienst gesteld, gevolgd door de 251 en 253 in 1913. Bij de samenvoeging van het materieelpark van de HSM en de SS tot de Nederlandse Spoorwegen in 1921 kreeg de enige nog overgebleven locomotief met de asindeling 1A1 het NS-nummer 501 en de tot asindeling B1 omgebouwde locomotieven met twee aangedreven assen de NS-nummers 601-606. Of de 501 nog werkelijk dit nummer heeft gedragen is onzeker, aangezien de locomotief sinds april 1921 niet meer werd ingezet en de fysieke omnummering in december plaatsvond. De 501 is de enige stoomlocomotief met slechts één aangedreven as die de NS-tijd nog heeft meegemaakt. De 604 werd in 1922 afgevoerd, de overige volgden in 1923.

Overzicht

Fabrieksnummer	Bouwjaar	SS nummer	SS nummer 1872	SS nummer 1876	Verbouwd tot B1 in 1882	SS nummer 1886	NS nummer	Afvoer	Bijzonderheden
387/385	1863	1	131	251	Nee			1913	In 1893 werden de fabrieksnummers van de 385 en 387 verwisseld
386	1863	2	132	252	Ja	259	605	1923
385/387	1863	3	133	253	Ja	260	606	1923	In 1893 werden de fabrieksnummers van de 385 en 387 verwisseld
388	1863	4	134	254	Nee			1913
688	1866	79	135	255	Ja		601	1923
689	1866	80	136	256	Ja		602	1923
690	1866	81	137	257	Ja		603	1923
691	1866	82	138	258	Ja		604	1922
692	1866	83	139	259	Nee	252	501	1921
693	1866	84	140	260	Nee	253		1911

Bronnen, noten en/of referenties

• H. Waldorp: Onze Nederlandse stoomlocomotieven in woord en beeld. Uitg. De Alk, Alkmaar, 1981. ISBN 90 6013 909 7.
• R.C. Statius Muller, A.J. Veenendaal jr., H. Waldorp: De Nederlandse stoomlocomotieven. Uitg. De Alk, Alkmaar, 2005. ISBN 9060132629 / ISBN 9789060132623
• A. Weijts: Tussen vuur en stoom. Uitg. Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 2001. ISBN 90 288 26947.

Nederlandse stoomlocomotieven