HSM Castor - Maas

De serie HSM Castor - Maas was de laatste serie breedsporige stoomlocomotieven van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM).

HSM Castor - Maas
Afbeelding gewenst
Aantal	4
Nummering	vanaf 1866: 31-34
Fabrikant	R. Stephenson & Co.
In dienst	1861-1864
Uit dienst	1898-1909
Asindeling	1A1, vanaf 1880: B1
Spoorwijdte	1950 mm, vanaf 1866: 1435 mm
Stoomverdeling	Stephenson
Waterinhoud	7 m3
Brandstofvoorraad	2,8 ton kolen
	Voor gedetailleerde gegevens, zie Kenmerken
Portaal    Verkeer & Vervoer

De Castor en Pollux werden in 1861 in dienst gesteld, de Amstel (tweede bezetting van die naam voor een locomotief) en Maas volgden in 1864. De Castor en Pollux hadden drijfwielen met een doorsnede van 2000 mm en een verwarmd oppervlak van 7,895 mm. De drijfwielen van de Amstel en Maas waren met 1980 mm iets kleiner, maar het verwarmd oppervlak was met 8,36 m² weer groter. De locomotieven met hun grote drijfwielen voldeden goed. Doordat de achterste loopas onder de vuurkist was geplaatst in plaats van erachter liepen de locomotieven rustiger dan voorgaande typen.

Met de ombouw van het breedspoornet van de HSM naar normaalspoor, wat in 1866 gereed kwam, had de HSM geen emplooi meer voor breedsporige locomotieven. Vanwege de nog jonge leeftijd werden deze vier locomotieven aangewezen om te worden omgebouwd voor normaalspoor. Deze ombouw vond plaats tussen 1866 en 1868. De asindeling bleef hierbij 1A1. Naast dat ze de oorspronkelijke namen behielden, kregen ze ook de volgnummers 31-34. De locomotieven reden in zowel de breedspoorperiode als de normaalspoorperiode met name voor reizigerstreinen.

Doordat de reizigerstreinen steeds zwaarder werden, werden daarvoor nieuwe en sterkere locomotieven in dienst gesteld. De Castor - Maas werden in 1880 en 1881 omgebouwd voor de goederen- en rangeerdienst. De asindeling werd gewijzigd in 1B, waarbij de enkele as met grote drijfwielen werd vervangen door twee assen met kleinere drijfwielen. De trekkracht werd hierdoor aanmerkelijk vergroot. Tevens werden de locomotieven voorzien van een dak boven de voetplaat om de machinist en de stoker wat meer bescherming te bieden. Tussen 1898 en 1909 werden de locomotieven buiten dienst gesteld. De Castor haalde hierbij een respectabele leeftijd van 49 jaar.

Overzicht

HSM nummer (sinds 1868)	Naam	In dienst	Omgebouwd voor normaalspoor	Omgebouwd tot asindeling B1	Uit dienst	Bijzonderheden
31	Castor	1861	1868	1881	1909
32	Pollux	1861	1868	1880	1898
33	Amstel	1864	1868	1880	1902	Tweede bezetting van de naam Amstel
34	Maas	1864	1868	1880	1906

Kenmerken

Periode	1861-1866	1868-1879	1880-1909
Aantal	4	4	4
Nummering	geen nummers	31-34	31-34
Fabrikant	R. Stephenson & Co.
In dienst	1861, 1864	1868	1880
Uit dienst	1866	1879	1898-1909
Asindeling	1A1	1A1	B1
Spoorwijdte	1950 mm	1435 mm	1435 mm
Gewicht locomotief	?	?	30,8 ton
Gewicht tender	?	?	22,5 ton
Middellijn drijfwielen	2000 mm / 1980 mm	1980 mm	1410 mm
Middellijn loopwielen	1185 mm	1185 mm	1185 mm
Middellijn tenderwielen	1100 mm	1100 mm	1100 mm
Lengte over buffers	?	13.021 mm	13.121 mm
Hoogte	?	4265 mm	4530 mm
Maximumsnelheid	?	?	?
Verwarmd oppervlak vuurkist	7,9 m2 / 8,36 m2	?	7,7 m2
Verwarmd oppervlak vlampijpen	?	?	83,1 m2
Verwarmd oppervlak	100 m2	?	?
Roosteroppervlak	1,65 m2	1,65 m2	1,67 m2
Maximum stoomspanning	5,16 kg/cm2 / 5,16 kg/cm2	5,2 kg/cm2	6,2 kg/cm2
Aantal cilinders	2	2	2
Middellijn x slaglengte cilinders	406 x 508 mm	406 x 506 mm	406 x 508 mm
Stoomverdeling	Stephenson	Stephenson	Stephenson
Waterinhoud	7 m3	7 m3	7 m3
Brandstofvoorraad	2,8 ton kolen	2,8 ton kolen	2,8 ton kolen
Trekkracht	1520 kg	1530 kg	2570 kg
Soortmerk			R

Bronnen, noten en/of referenties

• H. Waldorp: Onze Nederlandse stoomlocomotieven in woord en beeld. Uitg. De Alk, Alkmaar, 1981. ISBN 90 6013 909 7.
• J. van der Meer: De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij. Uitg. Uquilair, 2009, ISBN 978 90 71513 68 8.
• J.J. Karskens: De Locomotieven van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij. Uitg. J.H. Gottmer, Haarlem - Antwerpen, 1947.

Nederlandse stoomlocomotieven