Gebruiker:PedanticBear/Kladblok
Het Vrijmetselarij Museum te Den Haag, in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, is een veelzijdig centrum dat fungeert als museum, archief en bibliotheek van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden. Deze instelling beheert een omvangrijke collectie, samengesteld gedurende meer dan 250 jaar door Nederlandse vrijmetselaren.
| Vrijmetselarij Museum | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Het Vrijmetselarij Museum, gehuisvest in het Ordegebouw van het GON
| ||||
| Locatie | Javastraat 2B, Den Haag | |||
| Coördinaten | 52° 5′ NB, 4° 18′ OL | |||
| Opgericht | 1802 (eerste tentoonstelling) | |||
| Lid van | Museumvereniging, AMMLA | |||
| Detailkaart | ||||
.svg)  | ||||
| Officiële website | ||||
| ||||
Ondanks dat het museum kwantitatief tot de middelgrote musea in Nederland behoort, is het qua bezoekersruimte relatief bescheiden. Voorheen bekend als het Cultureel Maçonniek Centrum 'Prins Frederik' (CMC), verhuisde het Vrijmetselarij Museum in 2017 met de Orde naar een nieuw pand aan de Javastraat 2B in Den Haag.[1]
Naamsverklaring bewerken
het Vrijmetselarij Museum is vernoemd naar Frederik der Nederlanden, de broer van koning Willem II der Nederlanden. Beiden waren vrijmetselaar. Prins Frederik was van 1816 tot 1881 Grootmeester van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden en schonk de Orde in 1866 de Bibliotheca Klossiana, die een belangrijk onderdeel werd van de collectie van het Vrijmetselarij Museum.
Voorgeschiedenis bewerken
De collectie van het Vrijmetselarij Museum heeft zich door de jaren heen ontwikkeld, beginnend met het Ordearchief dat teruggaat tot de 18e eeuw. Aanvankelijk beheerd door de vigerende Grootsecretaris, werd het archief later permanent ondergebracht in het "Huis der Orde" aan de Nieuwe Molstraat in Den Haag, alvorens in 1866 te verhuizen naar het Ordegebouw aan de Fluwelen Burgwal.
In 1866 verrijkte prins Frederik der Nederlanden, de broer van koning Willem II der Nederlanden, de Ordeverzamelingen door de Bibliotheca Klossiana te schenken. Deze schenking wordt beschouwd als het historische beginpunt van de Ordebibliotheek. Het is onbekend welke boeken de Orde voor 1866 bezat. In de loop der tijd werden naast boeken ook steeds meer voorwerpen aan de verzamelingen van de Orde toegevoegd.
Tijdens de Duitse bezetting van Nederland werden de bezittingen van de Orde van Vrijmetselaren in beslag genomen door de Nationaal Socialisten, wat resulteerde in het verdwijnen van veel bijeengebrachte voorwerpen. De huidige collectie in het museum is voor een groot deel na de Tweede Wereldoorlog samengesteld. Het Ordearchief werd na de oorlog teruggevonden in Hirzenhain, hoewel het lopende archief van 1932 tot 1940 is vernietigd, wat een hiaat in het archief veroorzaakt dat in totaal de periode van 1774 tot de dag van vandaag beslaat.
In 1995 werden de bezittingen van de Orde verplaatst naar het koetshuis aan de Jan Evertstraat 9, dat toen deel uitmaakte van het nieuwe Ordegebouw aan de Prinsessegracht 27.[2] Hier is het Cultureel Maçonniek Centrum 'Prins Frederik' (CMC) gevormd, vernoemd naar. Toenmalige conservator Evert Kwaadgras heeft hierover geschreven:
De orde heeft haar verantwoordelijkheid als beheerster van een groot cultureel erfgoed genomen, en voor de toekomst lijkt de verdere toegankelijkheid van deze bronnen van kennis van een wonderbaarlijk facet van onze westerse cultuur gewaarborgd.[bron?]
In 2017 verhuisde het museum met de Orde mee naar een monumentaal pand aan de Javastraat in Den Haag, gebouwd in 1908 door A.P. Smits en H. Fels in opdracht van meubelfabrikant Klaas G. Pander. Met de verhuizing heeft het museum de nieuwe naam "Vrijmetselarij Museum" gekregen.
Museum bewerken
Het museum is een verzameling van alles wat Vrijmetselaren en hun activiteiten in beeld brengt of wat maçonnieke kenmerken draagt en omvat ongeveer 26.400 objecten.
Driedimensionale werken en voorwerpen bewerken
_-_img_01.jpg)
Van oudsher kleden vrijmetselaren zich met een schootsvel, als het onderscheidend embleem van hun handwerk. Het is om die reden dat ik u met dit schootsvel wil bekleden. Onthoud, mijn Broeder, dat dit schootsvel ouder is dan het Gulden Vlies of de Romeinse adelaar en meer eervol dan welke onderscheiding ook onder de zon die u ooit verleend zou kunnen worden. Koningen hebben zich niet geschaamd het te dragen; het is het teken der onschuld en het zinnebeeld van ware vriendschap.[3]
Een belangrijke categorie is de maçonnieke kleding. Vrijmetselaren kleden zich voor hun rituelen net als middeleeuwse steenhouwers met schootsvellen en handschoenen. De collectie schootsvellen van het Vrijmetselarij Museum, 2000 stuks groot, toont de ontwikkeling die het schootsvel heeft gemaakt van beschermingsmiddel tot hedendaagse rituele kledij. Recentelijk is deze collectie gerestaureerd, met steun van onder andere de Mondriaan Stichting (2006).[4]
Andere maçonnieke kledingstukken zijn sjerpen, grootlint en aanverwante stukken die verband houden met de diverse functies in een vrijmetselaarsloge, zoals sieraden, juwelen en draagtekens.
Ook heeft het museum een collectie gebruiks- en siervoorwerpen die voorzien zijn van vrijmetselaarssymboliek, zoals lakdozen, zwaarden, ponjaarden, maçonnieke huisraad, en menukaarten. Sommige gebruiks- en siervoorwerpen die zich in het Vrijmetselarij Museum bevinden waren uitsluitend voor logebijeenkomsten bestemd; andere hebben puur een privébestemming gehad.
Aansluitend aan het ritueel wordt er in een vrijmetselaarsloge vaak een (ritueel) banket gehouden, het zogenaamde broedermaal of de tafelloge. Het glas- en keramiekwerk dat daarbij gebruikt wordt en werd is vaak rijkelijk voorzien van vrijmetselaarssymbolen. In het Vrijmetselarij Museum bevindt zich dan ook een ruime collectie van dit glas- en keramiekwerk. Van grote waarde is het maçonnieke glaswerk. Oud glas is op zich al zeldzaam, omdat glas zeer broos is en vaak de tand des tijds niet doorstaat, eeuwenoud maçonniek glaswerk is dat zeker en het is vaak zeer kostbaar. Van de glazen voorwerpen zijn de "metzelaartjes"[5] en de maçonnieke vriendschapsglazen de bekendste voorwerpen.
Tweedimensionale werken bewerken
In het Vrijmetselarij Museum is een verzameling afbeeldingen van vrijmetselaren en vrijmetselaarsbijeenkomsten ondergebracht, waaronder een omvangrijke collectie prenten en gravures, zo'n elfduizend stuks in totaal. Vaak zijn deze zeer zeldzaam, zoals de gravure Réception des Compagnons, met een voorstelling van een gezellenloge. Een aantal van de prenten waren bedoeld ter illustratie van de verradersgeschriften. Deze publicaties schonden het "geheim van de loge" en brachten niet-vrijmetselaren op de hoogte van de activiteiten van de vrijmetselaren. De vrijmetselarij zelf had hier ook baat bij; bij de verspreiding van de vrijmetselarij werd vaak op deze geschriften en illustraties teruggegrepen wanneer men zich afvroeg hoe het ritueel verliep.[bron?]
Naast de prenten en gravures heeft het Vrijmetselarij Museum ook een verzameling aan vrijmetselarij-gerelateerde schilderkunst in haar bezit. Onder deze categorie vallen ook bekende moderne werken zoals de in opdracht van de Orde van Vrijmetselaren vervaardigde litho 'Chaos en Orde' van de hand van M.C. Escher, zeventien werken van Piet van der Maaden en de ets van de bijbel, passer en winkelhaak van Jan Sirks (ca. 1930).
Bibliotheek bewerken
De bibliotheek die zich in het Vrijmetselarij Museum bevindt is een van de grootste en belangwekkendste bibliotheken op het gebied van vrijmetselarij ter wereld.[6] De bibliotheek omvat meer dan veertigduizend delen met een totale planklengte van 825 meter. Onder de bibliotheek vallen de delen die tot de Bibliotheca Klossiana behoren, en andere zeldzame werken over de vrijmetselarij, zoals de vijf oudste uitgaven (1723-1768) van het Constitutieboek van James Anderson en het originele Charter van Keulen. Er zijn niet alleen boeken te vinden over de vrijmetselarij maar ook werken over onderwerpen die de vrijmetselarij raken, zoals alchemie, kabbala, theosofie en magie.
In de bibliotheek is niet alleen een grote collectie boeken te vinden, maar ook een ruime collectie maçonnieke tijdschriften. het Vrijmetselarij Museum heeft de grootste verzameling anti-maçonnieke geschriften ter wereld.[7]
Maçonnieke muziek bewerken
Zie lijst van maçonnieke muziek voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De bibliotheek bevat ook een collectie zangboeken en maçonnieke bladmuziek. Zo bevinden het oudste bekende Nederlandse vrijmetselaarsliedboek (1735) en het manuscript van de Zes Adagio's van de componist en vrijmetselaar Willem Pijper zich in het Vrijmetselarij Museum. Professor Malcolm Davies verrichtte in het Vrijmetselarij Museum tot aan zijn dood wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de maçonnieke muziek.
Bibliotheca Klossiana bewerken
| Bibliotheca Klossiana | ||
|---|---|---|
| ||
Exlibris van Georg Kloß
| ||
| Opgericht | 19e eeuw | |
| Locatie | Den Haag | |
| Type | bibliotheek over de vrijmetselarij | |
| Collectie | ||
| Aantal | 7.000 delen waaronder 5.400 boeken | |
De Bibliotheca Klossiana was de maçonnieke bibliotheek van de Duitse arts, boekenverzamelaar en vrijmetselaar Georg Kloß (1787-1854). Het is de eerste bibliografie over het verschijnsel vrijmetselarij ter wereld.
De bibliotheek omvat ruim zevenduizend delen, waarvan ongeveer 5.400 boeken, waaronder vele uiterst zeldzame exemplaren. Daarnaast bevat de Bibliotheca Klossiana zo'n 2.000 handschriften over de vrijmetselarij.
Kort na Kloß' dood kwam de Bibliotheca Klossiana in handen van Prins Frederik, die de verzameling in 1866 aan de Orde schonk, tijdens het feest ter gelegenheid van zijn vijftigjarig grootmeesterschap. De Bibliotheca Klossiana vormt tot op de dag van vandaag het hart van de bibliotheek van de Orde.
Een index van de manuscripten werd gepubliceerd in 1880[8] en een catalogus van de bibliotheek in 1900.[9]
_-_img_05.jpg)
Ordearchief bewerken
Het Ordearchief bevat de archieven van de Orde sinds de oprichting in 1756. Het bevat de archieven van opgeheven en bestaande loges die onder de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden gewerkt hebben of werken. Het onderdeel van het Ordearchief dat het meest wordt geraadpleegd zijn de ledenlijsten. Deze gaan terug tot 1756 en zijn in te zien met inachtneming van de regels die ook in openbare archieven gelden.
In het ordearchief zijn ook een aantal persoonlijke archieven ondergebracht, van onder meer de grootmeesters Prins Frederik, Prins Alexander en de in Sachsenhausen omgekomen Hermannus van Tongeren sr.
Het ordearchief, exclusief de bulletins, heeft een lengte van 186 meter.
Bezoek en tentoonstellingen bewerken
_-_img_06.jpg)
het Vrijmetselarij Museum is door haar beperkte bezoekersruimten geen instelling voor massaal bezoek en wil dat naar eigen zeggen ook niet zijn.[10] Voor een bezoek aan Leeszaal is dan ook een afspraak noodzakelijk voor het bezichtigen van de Expositiezaal is een afspraak gewenst. Op afspraak worden er ook rondleidingen gegeven. Het is CMC is alle werkdagen geopend.
De collectie van het Vrijmetselarij Museum is niet alleen te bezichtigen in het Vrijmetselarij Museum zelf: omdat een grote tentoonstellingsruimte ontbreekt, worden er in samenwerking met andere musea geregeld tentoonstellingen georganiseerd op een andere locatie.[11]
Zie ook bewerken
Externe links bewerken
| Bronnen, noten en/of referenties
Literatuur
|
· 
· 