Elektrische bus
Een elektrische bus is een autobus die wordt aangedreven door een elektromotor die van stroom voorzien wordt door een accu. De volledig elektrische bus wordt ook wel 'batterij elektrische bus' of zero emissie-bus genoemd. De trolleybus en de brandstofcelbus hebben ook een elektromotor als aandrijving maar vormen een eigen categorie.[1]
| Elektrische bus | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| ||||
Pantograaf van elektrische bus (VDL Citea) aan laadstation
| ||||
| Aandrijving | elektromotor | |||
| Periode | vanaf 21e eeuw (in grotere aantallen) | |||
| Snelheid | max. 90 km/h (afhankelijk van type) | |||
| Infrastructuur | wegen | |||
| ||||
Voor het opladen van de accu kan onderscheid worden gemaakt tussen conventioneel laden en gelegenheidsladen (opportunity charging). Elektrische bussen voor conventioneel laden hebben een accu met een dusdanig hoge capaciteit dat ze normaal gesproken een volledige dienst kunnen rijden. 's Nachts in de stalling wordt de accu weer volledig opgeladen. Bij elektrische bussen voor gelegenheidsladen volstaat een kleinere accu, omdat de bus ook wordt opgeladen bij haltes waar de bus enige tijd stil staat, zoals eindpunten en overstaphaltes. Bij deze vorm van opladen wordt meestal gebruik gemaakt van een soort pantograaf of inductieplaat om de accu in korte tijd weer van voldoende energie te voorzien.
De Chinese miljoenenstad Shenzhen ging het jaar 2018 in met een volledig elektrische busvloot: 16.359 stuks, voor 80% geleverd door het in de stad gevestigde BYD.[2] Het stadsbestuur investeerde ook in 300 laadpalen, waar de batterijen van de bussen in twee uur kunnen worden volgeladen, en in 8.000 verlichtingspalen met laadfunctie. De omschakeling van diesel naar elektrisch heeft als doel een vermindering van luchtvervuiling, geluidsoverlast en operationele kosten. De operatie werd uitgevoerd in zes jaar.[3]
Huidige bussen in Nederland bewerken
In 2014 heeft Connexxion op Texel proeven gedaan met een elektrische bus van BYD.[4] De actieradius van de accu maakte dat de bus vaak uit de dienstregeling moest om te worden opgeladen. De proef is daarom stopgezet.[5]
| Bedrijf | Merk + type | Aantal | Status | Series | Bouwjaar | Inzet | Opmerkingen | Afbeelding |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Arriva | BYD K9 | 1 | In dienst | 139 | 2013 | Schiermonnikoog | ||
| VDL Citea LLE 99-e | 1 | Buiten dienst | 0726 | 2018 | Leeuwarden | 
| ||
| Mercedes-Benz eCitaro | 1 | Buiten dienst | 727 | 2020 | Limburg | Demobus | ||
| VDL Citea SLF 120-e | 1 | In dienst | 729 | 2018 | 's-Hertogenbosch | Demobus | ||
| BYD K9 | 6 | In dienst | 3001-3006 | 2013 | Schiermonnikoog[6][7] | 
| ||
| VDL Citea SLF 120-e | 10 | In dienst | 3011-3020 | 2016 | Ameland, Terschelling en Vlieland[8] | 3017 droeg tot februari 2020 ook TCR nummer 611. | 
| |
| VDL Citea SLFA 180-e | 4 | In dienst | 3031-3034 | 2017 | Ameland en Terschelling[8] | 
| ||
| VDL Citea SLFA 181-e BRT | 2 | In dienst | 3041-3042 | 2021 | Ameland en Terschelling | |||
| Volvo 7900 | 23 | In dienst | 4801-4823 | 2019 | Stadsdienst Leiden | 
| ||
| Volvo 7900 | 7 | In dienst | 4852-4858 | 2020 | Stadsdienst 's-Hertogenbosch | 
| ||
| Volvo 7900 | 104 | In dienst | 4891-4994 | 2023 | Twente | 
| ||
| Rošero Zero First | 3 | Verkocht | 6050-6052 | 2010 | 's-Hertogenbosch (220Xpress) | 
| ||
| Rošero Zero First | 3 | Naar Qbuzz | 6091-6093 | 2017 | Dordrecht (lijn 10)[9] | 
| ||
| VDL Midcity Electric | 1 | In dienst | 6094 | 2019 | Vlieland | 
| ||
| Volvo 7700 | 1 | Buiten dienst | 6666 | 2010 | 's-Hertogenbosch (lijn 80)[10] | Was tot 2012 een dieselbus. | 
| |
| Volkswagen e-Crafter | 2 | In dienst | 6818-6819 | 2021 | 's-Hertogenbosch (lijn 250)[11] | |||
| VDL Citea SLFA 180-e | 6 | In dienst | 8621-8626 | 2018 | Leeuwarden (lijnen 66, 603 en 612) | 
| ||
| VDL Citea SLF 120-e | 12 | In dienst | 9501-9503 | 2016 | 's-Hertogenbosch (lijnen 8, 9 en 70)[10] | 
| ||
| In dienst | 9504-9512 | 2018 | 
| |||||
| VDL Citea SLF 120-e | 28 | In dienst | 9601-9604 | 2016 | Maastricht[12] | 
| ||
| In dienst | 9605-9628 | 2018 | 
| |||||
| VDL Citea LLE 99-e | 2 | Naar Qbuzz | 9641-9642 | 2017 | Gorinchem[9] | |||
| VDL Citea LLE 99-e | 12 | In dienst | 9651-9662 | 2016 | Venlo[12] | 
| ||
| VDL Citea LLE 115-e | 55 | In dienst | 9701-9755 | 2019 | Limburg |
| ||
| Arriva Touring | BYD K9 | 37 | In dienst | 101-137 | 2015 | Schiphol Airside[13] | Ex-HTM Specials | 
|
| BYD K9UB | 21 | In dienst | 201-216 | 2019 | Schiphol Airside | |||
| In dienst | 217-221 | 2020 | Ex-Keolis | |||||
| Connexxion | VDL Citea SLF 120-e H2 | 4 | Buiten dienst | 2000-2003 | 2019 | HWGO (R-net) | Waterstofbussen | 
|
| Ebusco 2.2 LE | 29 | In dienst | 2004-2032 | 2020 | Haarlem-IJmond | 
| ||
| Ebusco 2.2 LE | 16 | In dienst | 2033-2048 | 2020 | Haarlem-IJmond (R-net) | _2036_24-09-2021.jpg)
| ||
| Ebusco 2.2 LE | 49 | Deels in dienst | 2049-2097 | 2020 | Amstelland-Meerlanden (R-net) | In de nacht van 11 op 12 december 2020 zijn de 2053, 2056, 2067 en 2068 uitgebrand op het terrein van Connexxion aan de Laan van Decima in Haarlem. | 
| |
| BYD K9UB | 1 | In dienst | 2099 | 2019 | Haarlem-IJmond | |||
| BYD K9 | 8 | In dienst | 2100-2107 | 2017 | Haarlem-IJmond[14] | 
| ||
| Ebusco 2.2 LE 12.9m | 23 | Deels in dienst | 2108-2130 | 2020 | Amstelland-Meerlanden (R-net) | Op 9 juni 2023 is de 2121 uitgebrand in Ter Aar. | 
| |
| BYD K7 | 21 | In dienst | 7550-7570 | 2018 | Noord-Holland Noord | 
| ||
| VDL Midcity Electric | 6 | In dienst | 7573-7577, 7583 | 2018 | Noord-Holland Noord, Haarlem-IJmond, Zeeland | Waren oorspronkelijk bedoeld voor Noord-Holland Noord. Bussen reden eerst in de Zaanstreek. Begin 2022 ging de 7583 naar Zeeland. Per 10 december 2023 gingen de 7573-7576 alsnog naar Noord-Holland Noord en de 7577 naar Haarlem-IJmond. | 
| |
| VDL Citea LLE 99-e | 62 | Deels in dienst | 7584-7645 | 2019 | Noord-Holland Noord | Ter vervanging van de nooit in dienst gestelde VDL Midcity Electric. 7635-7645 naar Transdev. | 
| |
| VDL Midcity Electric | 8 | Buiten dienst | 7646-7653 | 2019 | Haarlem-IJmond | |||
| VDL Citea LLE 99-e | 13 | In dienst | 7654-7666 | 2020 | Haarlem-IJmond | 
| ||
| VDL Midcity Electric | 8 | In dienst | 7667-7674 | 2017 | Haarlem-IJmond | Oorspronkelijk gebouwd met dieselaandrijving als 1950-1957. Eind 2019 omgebouwd naar aandrijving op elektriciteit en hernummerd naar 7667-7674. | 
| |
| VDL Citea SLFA 181-e BRT | 51 | In dienst | 9700-9750 | 2017 | 9700-9740: Schipholnet[15] 9741-9750: Amstelland-Meerlanden (R-net) |
| ||
| VDL Citea SLFA 180-e | 49 | In dienst | 9751-9799 | 2017 | Amstelland-Meerlanden (R-net)[16][17] | 
| ||
| Ebusco 2.2 18m | 39 | In dienst | 9800-9838 | 2020 | Amstelland-Meerlanden (R-net) | _9801_06-12-2021.jpg)
| ||
| EBS | VDL Citea SLFA 181-e BRT | 10 | In dienst | 1030-1039 | 2018 | Waterland (lijn 316) | 
| |
| BYD K9UB | 163 | In dienst | 2001-2005, 2007-2018, 2020-2025, 2027-2033, 2035-2040, 2042-2045, 2047-2056, 2059-2063, 2065-2067, 2069-2072, 2075-2088, 2090-2094, 2096-2100, 2102-2105, 2107-2131, 2133-2136, 2138-2141, 2143-2147, 2149-2168, 2170, 2172-2181, 2184, 2186-2188 | 2020 | IJssel-Vecht | Overgenomen van Keolis. 36 bussen hebben sinds februari 2023 de 27xx-nummering | ||
| 18 | In dienst | 2201-2218 | 2020 | Stadsdienst Zwolle | Overgenomen van Keolis | 
| ||
| BYD K9UE | 40 | In dienst | 2301-2340 | 2020 | IJssel-Vecht (ComfortRRReis) | 
| ||
| BYD K7 | 13 | In dienst | 2401-2413 | 2021 | IJssel-Vecht (minder drukke lijnen) | |||
| Ebusco 3.0 LE 13.5 m | 31 | In aanbouw | 2501-2531 | 2023 | IJssel-Vecht (SnelRRReis) | |||
| BYD K9UB | 36 | In dienst | 2701-2736 | 2020 | IJssel-Vecht (SnelRRReis) | Overgenomen van Keolis. Ex 20xx en 21xx | 
| |
| VDL Citea LE 122-e | 60 | Deels in dienst | 4201-4260 | 2023 | Zaanstreek-Waterland (M.net) | |||
| VDL Citea LE 135-e | 96 | In aanbouw | 4301-4396 | 2023 | Zaanstreek-Waterland (R-net) | |||
| VDL Citea LE 135-e | 37 | Deels in dienst | 4401-4437 | 2023 | Zaanstreek-Waterland (M.net) | |||
| VDL Citea LLE 99-e | 23 | In dienst | 6001-6023 | 2019 | Stadsdiensten van Delft en Zoetermeer | 
| ||
| VDL Midcity Electric | 8 | In dienst | 9101-9108 | 2018 | Zaanstreek-Waterland (M.net) | Waren oorspronkelijk bedoeld voor Connexxion. | ||
| GVB | VDL Citea SLFA 180-e | 22 | In dienst | 1901-1922 | 2020 | Amsterdam | 
| |
| VDL Citea SLF 120-e | 9 | In dienst | 1951-1959 | 2020 | Amsterdam | 
| ||
| VDL Citea SLFA 180-e | 13 | In dienst | 2171-2183 | 2021 | Amsterdam (R-net lijn 369) | 
| ||
| 31 | In dienst | 2251-2281 | 2022 | Amsterdam | 
| |||
| GVU | Cacciamali Elfo | 1 | Geëxporteerd | 3143 | 2002 | Utrecht (lijn 2) | Ex-AMT Genova E102 | |
| Hermes | VDL Citea LF 122-e | 32 | In dienst | 2151-2182 | 2023 | Stadsdienst Eindhoven | 
| |
| VDL Citea SLFA 181-e BRT | 43 | In dienst | 9500-9542 | 2016 | Eindhoven (Bravodirect)[18][19] | 
| ||
| HTM | VDL Citea SLF 120-e | 8 | In dienst | 2001-2008 | 2018 | Den Haag | 
| |
| Mercedes-Benz eCitaro | 38 | Nog niet in dienst | 2101-2138 | 2024 | Den Haag | |||
| Mercedes-Benz eCitaro G | 57 | Nog niet in dienst | 2201-2257 | 2024 | Den Haag (lijnen 23 t/m 26) | |||
| Keolis | BYD K9UB | 188 | Deels in dienst | 2001-2188 | 2020 | IJssel-Vecht | 163 van de 188 bussen zijn in december 2022 naar EBS gegaan. | 
|
| 18 | Naar EBS | 2201-2218 | 2020 | Stadsdienst Zwolle | 
| |||
| BYD K9UE | 40 | Naar EBS | 2301-2340 | 2020 | IJssel-Vecht (ComfortRRReis) | 
| ||
| BYD K7 | 13 | Naar EBS | 2401-2413 | 2021 | IJssel-Vecht (minder drukke lijnen) | 
| ||
| BYD K9 | 7 | In dienst | 6301-6307 | 2017 | Almere[20] | 
| ||
| Rošero Zero First | 1 | Buiten dienst | 6401 | 2017 | Almere (duinGo lijn 24) | |||
| Qbuzz | Ebusco 2.1 | 2 | Buiten dienst | 3026-3027 | 2017 | Groningen-Drenthe (streek) | 
| |
| VDL Citea SLFA 181-e BRT | 10 | In dienst | 3471-3480 | 2017 | Groningen (Q-links 1 en 2) | 
| ||
| Ebusco 2.2 LF | 37 | In dienst | 6101-6137 | 2018 | stadsBuzz Drechtsteden | 
| ||
| Rošero Zero First | 3 | Buiten dienst | 6151-6153 | 2017 | stadsBuzz Drechtsteden (lijn 10) | Ex Arriva 6091-6093 | 
| |
| 3 | Deels in dienst | 6154-6156 | 2018 | 6154 is buiten dienst. | ||||
| VDL Citea LLE 99-e | 2 | Buiten dienst | 6161-6162 | 2017 | stadsBuzz Gorinchem | Ex Arriva 9641-9642 | 
| |
| VDL Citea SLF 120-e | 32 | In dienst | 7001-7032 | 2019 | Groningen-Drenthe (stad) | 
| ||
| VDL Citea SLFA 180-e | 11 | In dienst | 7050-7060 | 2019 | Groningen-Drenthe (stad) | 
| ||
| Ebusco 2.2 LE | 60 | In dienst | 7301-7360 | 2019 | Groningen-Drenthe (streek) | 
| ||
| Heuliez GX 437 Linium ELEC | 49 | In dienst | 7401-7449 | 2019 | Groningen (Q-links 3 t/m 6) | Optie voor 51 exemplaren die binnen vier jaar ingediend kan worden.[21] | 
| |
| Ebusco 2.0 | 1 | Buiten dienst | 9991 | 2016 | Groningen (Airportlink 100) | 
| ||
| Ebusco 2.0 | 1 | Buiten dienst | 9992 | 2017 | Groningen (Airportlink 100) | 
| ||
| RET | VDL Citea CLF 120 eBusz | 1 | Buiten dienst | 405 | 2010 | Rotterdam (lijn 70) | Was tot 2019 een hybride bus. | |
| VDL Citea SLF 120-e | 55 | In dienst | 1401-1455 | 2019 | Rotterdam | 
| ||
| 42 | In dienst | 1501-1542 | 2021-2022 | Rotterdam | 
| |||
| Syntus Utrecht | BYD K9 | 2 | Buiten dienst | 1900-1901 | 2016 | Amersfoort[20] | Demobussen, de 1901 ging naar TCR Vlieland. | 
|
| 2 | In dienst | 1902-1903 | 2018 | Provincie Utrecht | 
| |||
| 5 | In dienst | 1904-1908 | 2019 | Provincie Utrecht | 
| |||
| TCR | Rošero Zero First | 1 | Buiten dienst | 545 | 2012 | Vlieland | ||
| Rošero Zero First | 1 | Buiten dienst | 626 | 2010 | Renesse | Ex-Arriva 6051 | ||
| BYD K9 | 1 | Buiten dienst | 45-BHR-1 | 2016 | Vlieland | Reserve bus, reed in opdracht van Arriva. Ex Syntus Utrecht 1901 (Amersfoort). | 
| |
| Transdev | Ebusco 3.0 LE | 39 | Deels in dienst | 2183-2221 | 2022-2023 | Gooi en Vechtstreek | .jpg)
| |
| VDL Citea LLE 99-e | 11 | In dienst | 7635-7645 | 2019 | Gooi en Vechtstreek | Ex-Connexxion | 
| |
| VDL Citea LLE 115-e | 17 | In dienst | 7675-7691 | 2021 | Gooi en Vechtstreek | 
| ||
| U-OV | Optare Solo M995SR-EV | 3 | Buiten dienst | 4301-4303 | 2013 | Utrecht (lijn 2) | 
| |
| Iveco E-way 10.7 | 3 | In dienst | 4307-4309 | 2021 | Utrecht (lijn 2) | |||
| Ebusco 2.1 | 10 | In dienst | 4601-4610 | 2017 | Utrecht (lijn 1)[12][22] | 
| ||
| Ebusco 2.1 | 1 | In dienst | 4611 | 2018 | Utrecht (lijn 1) extra bus | |||
| Ebusco 2.2 LE | 20 | In dienst | 4650-4669 | 2019 | Utrecht (U-links 34 en 50) | 
| ||
| Heuliez GX 437 Linium ELEC | 35 | In dienst | 4801-4835 | 2020 | Utrecht (lijnen 3, 7 en 8) | 
|
Huidige bussen in Vlaanderen bewerken
In maart 2022 zijn er drie proefprojecten van De Lijn: in Leuven, Antwerpen en Gent.[23]
Experimentele bussen bewerken
Zelfrijdende bussen bewerken
De ParkShuttle II is een elektronisch geleide elektrische bus die automatisch werkt (zonder chauffeur) en rijdt in de regio Rotterdam. De exploitant van de ParkShuttle is Connexxion. De gemeente Ooststellingwerf (Friesland) heeft een proef gehouden met twee zelfrijdende elektrische 6-persoons shuttlebusjes tussen het bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer en de Wester Es in het dorp, een traject van 2,5 kilometer, die slechts drie dagen heeft gereden.[24][25]
In Australië is een experiment gestart met een autonoom rijdende bus, de Intellibus. De bus rijdt zonder chauffeur, heeft geen stuur en biedt plaats aan maximaal 11 personen. Hij maakt gebruik van Lidar, GPS, odometrie en camera's om obstakels te detecteren en te navigeren. De Intellibus wordt draadloos opgeladen. In de toekomst moet de bus op de openbare weg gaan rijden.[26]
Pantograafbussen bewerken
Den Haag (HTM), Utrecht (U-OV) en de provincie Utrecht hebben een experiment met een elektrische bus met batterij en pantograaf gedaan waarbij gebruik werd gemaakt van het bestaande stroomnetwerk van de tram. Voor de gangbare elektrische bussen moeten dure oplaadstations langs de busroute gebouwd worden. Voor het nieuwe type bussen zijn de investeringen in laadstations veel goedkoper en kan de bus sneller ingevoerd worden. De accu kan in 8 minuten worden opgeladen en de bus heeft een actieradius van 50 km.[27] Arnhem, met zijn trolleybussen infrastructuur, is inmiddels ook deze weg opgegaan (zie onder).
Toekomst bewerken
In Nederland bewerken
Nederland behoort Europees en internationaal tot de voorhoede van landen wat betreft het aantal elektrische bussen. In 2019 reden er 300 elektrische bussen.[28]
In Rotterdam zet de RET vanaf eind 2019 de eerste 55 elektrische bussen van het tyep VDL CiteaE in. In de jaren daarna verschijnen er meer elektrische bussen in Rotterdam.[29][30]
Ook in Amsterdam zijn in 2020 de eerste elektrische bussen in dienst gesteld. Het GVB wilde vanaf 2017 beginnen met de omschakeling naar elektrisch aangedreven bussen in de stad. De bussen zouden door middel van de bovenleidingen van de trams worden opgeladen en daarnaast ook los van de rails kunnen rijden door gebruik van tractiebatterijen.[31][32] Eind 2018 werd er bekendgemaakt dat het GVB vanaf 2020 de eerste 31 elektrische bussen van het type VDL CiteaE gaat inzetten.[33] In 2020 zijn er 22 gelede en 9 'enkele' elektrische bussen in dienst gesteld. Voor de elektrische busdienst zijn er bij Station Amsterdam Sloterdijk laadpalen neergezet.
Arnhem blijft trouw aan het oude concept van de trolleybus en behoort daarmee tot een eigen categorie. Met de introductie van Trolley 2.0 gaat deze stad echter ook de weg op van de elektrische bus. Het ligt in de bedoeling om trolleybussen van accu's te voorzien die tijdens het rijden onder bovenleiding opladen. Met behulp van energie uit accu's kunnen deze bussen binnen het stadsgebied en tot maximaal 10 kilometer daarbuiten in beginsel alle dieselbussen vervangen zonder dat daar enige noemenswaardige nieuwe infrastructuur voor behoeft te worden aangelegd. Nog in maart 2019 werden twee verbouwde bussen afgeleverd waarmee proeven worden genomen.[34]
In het Bestuursakkoord 2016 werd tussen de 14 Concessie-houders (12 provincies en de 2 vervoerregio's) en Staatssecretaris Sharon Dijksma (Infrastructuur en Milieu) besloten dat uiterlijk in 2025 alle nieuwe bussen emissievrij moeten zijn en volledig gebruikmaken van hernieuwbare energie of brandstof en dat in 2030 alle bussen emissievrij moeten zijn.[12] De verwachting is dat stadsvervoer grotendeels elektrisch wordt en streekvervoer meer gebruik gaat maken van waterstofbussen.[12]
Alstom Aptis wil een elektrische bus op de markt brengen met zowel voor als achter sturende wielen, een lengte heeft van 12 meter, en onder het voertuig voorzien is van een SRS pantograaf met drie contacten in de straat die op afstand worden bediend.[35][36]
In Vlaanderen bewerken
Tegen 2025 moeten alle bussen in de stadskernen van de centrumsteden en de Vlaamse rand (rond Brussel) emissievrij rijden. Het plan is om tegen 2035 alleen emissievrije bussen te gebruiken in Vlaanderen.[37]
Trivia bewerken
De elektrische bussen van de HTM zijn naast met een claxon ook met een elektrische trambel uitgerust.
Zie ook bewerken
