Buitenveldert (tuinstad)

wijk van Amsterdam, Nederland

Buitenveldert is een wijk in het stadsdeel Zuid in Amsterdam, in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De naam is ontleend aan de gelijknamige buurtschap aan de Amstelveenseweg, ter hoogte van de Begraafplaats Buitenveldert. De buurtschap lag in de Binnendijkse Buitenvelderse polder, tussen de Amstel aan de oostzijde en de Amstelveenseweg aan de westzijde.[2] Ten westen van de Amstelveenseweg bevindt zich de uitgeveende Buitendijkse Buitenvelderse polder.

Buitenveldert
Wijk van Amsterdam
Kerngegevens
Gemeente Amsterdam
Stadsdeel Zuid
Coördinaten 52°19'48"NB, 4°52'26"OL
Oppervlakte 525,31 ha  
Inwoners
(2017)
20.835[1]
Overig
Postcode(s) 1081, 1082, 1083
Buitenveldert is genoemd naar en ligt in de Binnendijkse Buitenvelderse polder, gelegen in het midden op deze 18e-eeuwse kaart van Nieuwer-Amstel (hier nog aangeduid als "Buijtenveldse polder").
Vogelvlucht Plan Zuid en Buitenveldert, behorend bij het Algemeen Uitbreidings Plan van Amsterdam uit 1934 van Cornelis van Eesteren, gezien vanuit het noordoosten.
Gebouw van de Christelijke Scholengemeenschap Buitenveldert aan de De Cuserstraat.
Het Gijsbrecht van Aemstelpark.
De Amstelveenlijn reed sinds 1990 via de Buitenveldertselaan dwars door de wijk. Halte De Boelelaan/VU met sneltram van lijn 51; 2011. Sinds 2020 is deze dienst vervangen door de Amsteltram.

Oorsprong en geschiedenis bewerken

De huidige Binnendijkse Buitenvelderse polder (vroeger ook wel genoemd "Buijtenvelderse polder" of "Buijtenveldse polder") behoorde sinds de middeleeuwen tot het Amstelland, later gemeente Nieuwer-Amstel.[3] Dit deel van Nieuwer-Amstel werd in 1921 bij de gemeente Amsterdam gevoegd, waarbij de Kalfjeslaan de zuidelijke gemeentegrens werd.

Voor 1854 werd Buitenveldert kerkelijk verenigd met Nieuwer-Amstel (dat in 1964 tot Amstelveen werd vernoemd). De Gereformeerden uit Buitenveldert hoorden tot Amstelveen waar in 1586 de eerste predikant werd beroepen. De statie van de rooms-katholieken uit Buitenveldert kreeg in 1656 een pastoor. Daarvoor gingen de meeste parochianen naar de kerk aan het Rustenburgerpad in Nieuwer-Amstel.

In Amsterdam was, als onderdeel van het Algemeen Uitbreidingsplan (A.U.P.) van 1935, naast de Westelijke Tuinsteden ook een uitbreiding aan de zuidkant geprojecteerd. In 1955 is gestart met de aanleg van de stadsuitbreiding, waarbij het plangebied in zijn geheeld opgehoogd werd met zand afkomstig uit Loosdrecht. In 1958 werd de eerste steen gelegd voor de tuinstad Buitenveldert. In 1959 konden de eerste woningen in gebruik genomen worden.

Met de instelling van de stadsdelen werd Buitenveldert in 1987 een apart stadsdeel. In 1998 werd de wijk, na de fusie met het stadsdeel Rivierenbuurt, onderdeel van stadsdeel Zuideramstel, waarvan ook de Prinses Irenebuurt deelt uitmaakte. Sinds 2010 maakt Buitenveldert, na een volgende fusie tussen de stadsdelen Zuideramstel en Oud-Zuid, deel uit van Stadsdeel Zuid.

Het stadsdeel Zuid bevat sinds enkele jaren het nieuw gebouwde grootstedelijk gebied Zuidas, dat voor het grootste deel in Buitenveldert ligt en voor een klein deel in de Rivierenbuurt.

Indeling en voorzieningen bewerken

Aan de noordzijde wordt de wijk begrensd door de Ringweg A10 met de Zuidas. Iets ten noorden van de wijk, aan de Fred. Roeskestraat, ligt de Rooms-Katholieke Begraafplaats Buitenveldert.

Aan de zuidzijde ligt de gemeentegrens met Amstelveen aan de Kalfjeslaan.

Aan de westkant, grenzend aan de Schinkelbuurt, Amstelveenseweg en Amstelveen, ligt de Sportas waarin zich het Olympisch Stadion, de Sporthallen Zuid, de Bosbaan en de sportvoorzieningen in het Amsterdamse Bos zich bevinden.

Aan de oostkant, aan de Amstel, ligt het Amstelpark. In 1972 werd hier de Floriade gehouden. In een lange strook van het west naar oost door Buitenveldert ligt het Gijsbrecht van Aemstelpark, genoemd naar Gijsbrecht van Aemstel. Het maakt deel uit van een ecologische verbinding tussen het Amsterdamse Bos vanaf de Ringvaart in de Haarlemmermeer tot aan de Amstel.

Dwars door de wijk lag van noord naar zuid het beoogde tracé van de Rotterdamseweg, een nooit gerealiseerde autosnelweg van Amsterdam naar Rotterdam dwars door het Groene Hart. Tot de jaren tachtig bleef dit tracé voor deze weg gereserveerd maar omdat de weg uiteindelijk nooit zou worden aangelegd werd het tracé uiteindelijk bestemd voor aanvullende woningbouw en werd volgebouwd.

Aan de Amstel bij de Kalfjeslaan staat de Riekermolen, met nabij een standbeeld van Rembrandt.

De wijk Buitenveldert bestaat uit een mengeling van laag-, middel-, en hoogbouw, koop- en huurwoningen en was halverwege de jaren zeventig volgebouwd. De hoofdstraten zijn vernoemd naar baljuws van Amstelland, terwijl de andere straten zijn vernoemd naar de Nederlandse provincies en vooral naar kastelen en buitenplaatsen, gegroepeerd per provincie.

In de wijk bevindt zich de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en het bij de universiteit behorende ziekenhuis (VUmc). VUmc heeft op het dak een traumahelikopter. Aan de Amstelveenseweg is een Ronald McDonald-huis.

Er zijn zeven basisscholen, waaronder een school voor moeilijk lerende kinderen, de Alphons Laudyschool, de Merkelbachschool, De Ark, de Buitenveldertse Montessorischool en de 12e Montessorischool de Stern. Deze laatste is tussen 2015 en 2018 gefaseerd opgeheven en overgegaan naar een IKC (Integraal KindCentrum) Kindercampus Zuidas.[4] Voorts zijn er vier scholen voor voortgezet onderwijs, waaronder de Apollo, de Christelijke Scholengemeenschap Buitenveldert en de JSG Maimonides.

Het belangrijkste winkelcentrum van Buitenveldert is het Gelderlandplein, een groot overdekt winkelcentrum met veel speciaalzaken. De meeste (grotere) voorzieningen zijn geconcentreerd rond dit winkelcentrum. Daarnaast zijn er meerdere buurtwinkelcentra. Er zijn zeven verzorgings-/verpleeghuizen. Er zijn ook relatief veel verenigingen en sportclubs.

Bewoners bewerken

Op 1 januari 2021 telde Buitenveldert 21.534 inwoners,[5] waarvan 13.568 in Buitenveldert-West en 7.966 Buitenveldert-Oost. Er wonen naar verhouding veel ouderen - in 2021 was ruim 24% van de bevolking 65 jaar of ouder. Veel van hen wonen er al sinds de bouw van de wijk. De gemiddelde woonduur in de wijk is bijna 11 jaar. Dit is langer dan gemiddeld in de stad (8,3 jaar) en Zuid (9,1 jaar). Er wonen relatief weinig hoogopgeleiden (30%). Het aandeel laagopgeleiden (maximaal VMBO) ligt rond het gemiddelde van de stad (30%) en hoger dan in Zuid (21%). Het aandeel westerse migranten is 23%. Dit is hoger dan gemiddeld in de stad 16% (Zuid 21%). Er is een instroom van gezinnen met jonge kinderen, allochtonen en studenten waardoor de bevolkingssamenstelling de komende jaren zal veranderen.

Bevolking van Buitenveldert naar migratieachtergrond, 1 januari 2021[6]
Groep Buitenveldert-West Buitenveldert-Oost Buitenveldert (totaal)
Aantal % Aantal % Aantal %
(totaal)
Nederlands 6.167 45,45 3.489 43,80 9.656 44,84
Westers 3.885 28,63 1.995 25,04 5.880 27,31
Totaal niet-westers 3.516 25,91 2.482 31,16 5.998 27,81
Surinaams 487 3,59 301 3,78 788 3,66
Antilliaans 134 0,99 76 0,95 210 0,98
Turks 249 1,82 214 2,69 463 2,15
Marokkaans 263 1,94 184 2,31 447 2,08
Overig niet-westers 2.383 17,56 1.707 21,43 4.090 18,99
Totaal 13.568 100,00 7.966 100,00 21.534 100,00

In Buitenveldert woont een aanzienlijke Joodse gemeenschap. Belangrijke factor was de nabijheid van Joodse voorzieningen in Oud-Zuid. Opperrabbijn Aron Schuster opende in 1965 de eerste synagoge in het dan nieuwe stadsdeel Buitenveldert. Daarnaast is er een eigen synagoge, de scholen Rosj Pina, Maimonides en Cheider, winkels, eetgelegenheden en andere voorzieningen (velen gelegen in de Kastelenstraat), waaronder een joods cultureel centrum, het bejaardentehuis/woonzorgcentrum Beth Shalom, een beet midrasj en het als eerste in Europa geopende Joodse hospice Immanuel.[7]

Daarnaast kent de wijk een groot aantal Japanse bewoners die eveneens eigen winkels en eetgelegenheden hebben.[8] Ook is er een expat-gemeenschap, mede onder invloed van Zuidas. Dit is een internationale kantorenlocatie, voor een groot deel bestaande uit vestigingen in de financiële en zakelijke dienstverlening.

Verkeer en vervoer bewerken

Buitenveldert is voor auto's bereikbaar via de Ringweg van Amsterdam, de A10. De afritten Amstelveenseweg (S 108) en RAI (S 109) ontsluiten de buurt in het noorden aan respectievelijk de west- en de oostzijde.

Vanaf de stations Amsterdam Zuid en Amsterdam RAI is Buitenveldert sinds 1978 en 1981 bereikbaar per trein en sinds 1990, 1997 en 2018 bereikbaar per metro (lijnen 51, 50 en 52)

Vanaf 1988 heeft tramlijn 4 zijn eindhalte in het uiterste noordoostelijke puntje van Buitenveldert bij het Drentepark en Station Amsterdam RAI. Sinds 1990 rijdt tramlijn 5 en tot 3 maart 2019 samen met sneltramlijn 51 als onderdeel van de Amstelveenlijn over de Buitenveldertselaan tussen Station Zuid en Amstelveen. Sinds 13 december 2020 rijdt de Amsteltram (tramlijn 25) tussen station Zuid en Amstelveen Westwijk.

Sinds 2003 is ook VU medisch centrum per tram bereikbaar, toen werd tramlijn 16 verlengd vanaf de Amstelveenseweg via de De Boelelaan naar de Gustav Mahlerlaan. Tussen 2004 en 2006 reed ook lijn 6 hier, sinds 2006 is lijn 24 er bij gekomen. Per 31 oktober 2011 kwam voor de lijnen 16 en 24 de nieuwe keerlus bij de halte De Boelelaan / VU in gebruik ter vervanging van de keerlus aan Gustav Mahlerlaan, die moest wijken voor een nieuw gebouw. Op 22 juli 2018 werd lijn 16 opgeheven.

Een tweetal servicelijnen gefinancierd door de eigenaar van het winkelcentrum Gelderlandplein maar geëxploiteerd door het GVB rijden door de wijk en bus 62 rijdt door het oostelijk gedeelte van de wijk. Een vijftal buslijnen van Connexxion rijden langs het westelijk gedeelte van de wijk en geven verbinding met onder meer Amsterdam Zuid, Amsterdam-Centrum, Amstelveen, Uithoorn, Aalsmeer en Kudelstaart. Een drietal andere lijnen van Connexxion rijden in het noorden van de wijk langs de VU en geven verbinding met Schiphol, Hoofddorp, Nieuw-Vennep en Haarlem.

Een deel van Buitenveldert ligt onder de aanvliegroute van de Buitenveldertbaan, een start- en landingsbaan van de luchthaven Schiphol.

Trivia bewerken

Buitenveldert is onderwerp van een liedje Zondagmiddag Buitenveldert, in 1969 geschreven door Michel van der Plas en gezongen door de vroeg gestorven zanger/cabaretier Frans Halsema. In het refrein van het nummer vliegt steeds een DC-9 over, een verwijzing naar de Buitenveldertbaan.

Een bekende inwoner van Buitenveldert was politicus drs. Joop den Uyl (zijn bijnaam was "de doctorandus uit Buitenveldert"), die hier samen met zijn echtgenote Liesbeth van Vessem en hun gezin woonde. Hun naaste buren waren de revueartiesten Willy Walden en Aase Rasmussen. Enkele huizen daarvandaan woonde Cornelis van Eesteren, die aan de basis van het ontwerp van Buitenveldert stond. Een gevleugelde uitspraak van de stedenbouwkundige is: "Als je werkelijk wilt weten hoe ik het Algemeen Uitbreidingsplan bedoeld heb, dan moet je in Buitenveldert gaan kijken." Hij woonde er zelf tot op hoge leeftijd en naar volle tevredenheid.

Externe links bewerken

Zie de categorie Buitenveldert van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.